Bilimlendiriw ministrligi

7.4-keste
 
Baslanǵısh maǵlıwmatlar kestesi 
Bir bas sıyırǵa 
tuwra kelgen jıllıq 
jem qárajeti, c 
Sıyırlar boyınsha sawıp alınǵan sút 
(х
2
)
Jámi 
)
(

х
Ortasha 
sawın 
(x)
1 
2 
3 
4 
5 
32 
30,2 
27,0 
32,1 
30,3 
28,9 
148,5 
29,70 
34 
31,6 
32,5 
31,9 
- 
- 
96,0 
32,00 
36 
33,1 
29,0 
34,0 
34,9 
- 
131,0 
32,75 
Jámi 
94,9 
88,5 
98,0 
65,2 
28,9 
375,5 
- 
Dispersiyalıq analiz aldında tek bir wazıypa turadı: gruppalar ortashaları 
arasındaǵı ózgeris sebebine ulıwma isenim bahasın beriw. 
Ortasha sawınnıń hár qıylılıǵı haqıyqat da jem qárejeti dárejesiniń 
túrlisheliginen be yamasa az birliklerge iye bolǵan kishkene toplamdaǵı 
ózgerislerdiń bir-biri menen sińisip ketkenliginen be? 
Mısalımızda kórinip turǵanınday, bir bas sıyırǵa tuwra kelgen jıllıq jem 
qárejetiniń joqarılawı menen ortasha sawın da joqarılap baratır. Demek, jem 
qárejeti menen ortasha sawın ortasında qandayda bir baylanıs bar. Bul máseleniń 
birinshi tárepi. Máseleniń ekinshi tárepi sonnan ibarat, jem qárejeti birdey bolǵan 
sıyırlar boyınsha sút sawını muǵdarı hár qıylı. (32 c qárejet tuwrısında 30,2; 27,0; 
32,1; 30,3; 28,9; centnerli sawınlar). Bunday jaǵdaylarda hár qıylı sawın tek jem 
qárejetiniń hár qıylılıǵınan emes, bálkim az birliklerge iye bolǵan kishi toplamda 
ózgerisler bir - biri menen sińisip ketpegen degen boljaw alıp keledi.

---

112 
Statistikada 
«nolge teń gipoteza» 
degende az birilklerge iye bolǵan kishi 
toplamdı bir-biri menen sińisip ketpegen boljawǵa aytıladı. Eger bul gipoteza tuwrı 
bolıp shıqsa, onday jaǵdayda faktor belginiń nátiyje belgisine bolǵan tásiri nolge 
teń boladı. «Nolge teń gipoteza»nı biykar etiw yamasa onı tuwrı dep biliw 
ózgerisler kvadratları jıyındıların anıqlawdan baslanadı. 
Bunıń ushın mısalımızdaǵı nátiyje belgilerin kvadratqa kóterip shıǵamız 
yaǵnıy kvadratlar kestesin dúzemiz (7.5-keste). 
Dispersiyalar boyınsha ózgerisler kvadratları jıyındıları tómendegishe 
anıqlanadı: 

𝑢𝑚
2
= ∑(𝑥
𝑖
− 𝑥̅)
2
= ∑ 𝑥
2
−
(∑ 𝑥)
2
𝑁
= 11807,79 −
141000,25
12
= 57,77