BiNGÖL ÜNİversitesi

(Tedlîs İle İlgili Bazı Kavramların Tanımları) 

Tedlîs; bazen isnâdda bazen da şuyûhta olur. İsnadda tedlîs; Bir râvînin 

mülâkî  olduğu  veya  gördüğü  fakat  meclisinde  bulunmadığı  kişiden,  semâ 

etmediği bir rivâyeti semâ etmiş gibi muhtemel (semâ ile alınma ihtimali içeren) 

sîgalarla rivâyet etmesidir. Buna hocasını gören ve onun meclisinde oturmayan 

kimse de dahildir. 

Tedlîsu’l-İsnad şu kısımları içermektedir:  

Tedlîsu’l-Kat’: Râvînin rivâyet edatını hazf edip; “سنأ نع يرهزلا / Zührî 

Enes’den” şeklindeki gibi (kısaltarak) rivâyet etmesidir. 

Tedlîsu’l-Atf: Râvînin bir hadîsi rivâyet ederken  semâ ettiğini belirterek 

onu aldığı hocasının ismine; söz konusu hadîsi kendisinden almadığı başka bir 

hocasının da ismini atfederek rivâyet etmesidir.  

Tedlîsu’t-Tesviye:  Râvînin  şeyhini  kurtarmak  için  yaptığı  bir  tedlîstir. 

Şayet  (yukarı  kısımda)  bu  anlaşılırsa  senedde  tedlîs  yapıldığına  hükmedilir. 

Anlaşılmazsa bu durumda iki ihtimal vardır: Sikadan tahdîs ettiğini tasrîh ettiği 

---

Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Yıl: 4/ Cilt: 4/ Sayı:8/ Güz 2014 

…………………………………...…………………………………………………………………… 

187 

rivâyetleri alınır, diğerlerinin hükmünde ise tevakkuf edilir. 

Eğer  mu’âsır  olup,  likâsının  sâbit  olmadığı  bir  şeyhten  muhtemel 

sîgalarla rivâyet etmişse bu İrsâlu Hafî’dir. Kimileri bunu da tedlîs kapsamına 

almışsa da bunları birbirinden ayırmak daha münasiptir. 

Bazı  muhaddislerin  şeyhlerinden  semâ  etmeden,  icâzet  ile  aldıkları 

hadîsleri  semâya  delâlet  eden  tahdîs  veya  ihbâr  sîgalarıyla  rivâyet  etmesi  de 

tedlîs kapsamına girmektedir.  

Tedlîs  yapmakla  vasıflandırılmayan  sikaların  mülâkî  olduğu  kişilerden 

muhtemel  sîgalarla  yapmış  olduğu  rivâyetler,  semâya  hamledilir;  mu’âsır 

olduğu kişilerden muhtemel sîgalarla yapmış olduğu rivâyetler ise muhtâr olan 

görüşe göre semâya hamledilmez. Buhârî ve hocası İbnu’l-Medînî’nin görüşleri 

de bu istikamettedir. 

Bir râvînin mu’âsır olmadığı kişilerden muhtemel sîgalarla rivâyet etmesi 

mutlak  İrsâl’dir.  Eğer  râvî,  tâbi’î  ise  bu  hadîs  Mürsel,  tâbi’înden  sonraki 

tabakalarda ise Munkatı’ veya Mu’dal olarak isimlendirilir. Allah’a hamd olsun 

ki bu konuyu ulûmu’l-hadîste uzun uzadıya açıkladım.  

Vicâde  ile  aldığı  rivâyetleri  tahdîs  sîgası  ile  veya  tahdîs  sîgasını  “انثدح” 

şeklinde  (çoğul  olarak)  kullanan  râvîler  de  müdellislerden  sayılmışlardır. 

İnşaallah ileride bu şekilde tedlîs yapanlarla ilgili açıklama gelecektir.  

Şuyûh Tedlîsi ise râvînin şeyhini meşhûr olmayan isim, lakab, künye ve 

nisbesiyle  zikretmesidir.  Bu,  genellikle  iksâr  (çok  şeyhi  olduğu)  izlenimi 

uyandırmak  için  ve  bazen  de  zayıf  olan  şeyhin  gizlenilmesi  amacıyla 

yapılmaktadır. Bunun taammüden yapılması  Tedlîsu’l-İsnad’da da olduğu gibi 

hıyanettir. Allah en iyi yardımcıdır.