38
Bu zaman alınan tripeptidin 6 izomeri ola bilər.
1) A – S – F alanilserilfenilalanin
2) A – F – S alanilfenilalanilserin
3) S – A – F serilalanilfenilalanin
4) S – F – A serilfenilalanilalanin
5) F – A – S fenilalanilalanilserin
6) F – S – A fenilalanilserilalanin
Peptidləri adlandırmaq üçün karboksil qrupu hesabına
birləşən amintur-
şusunun adının axırıncı şəkilçisi “
il” amin qrupu hesabına birləşmiş aminturşusu
olduğu kimi saxlanılır. Tetrapeptidin (1 x 2 x 3 x 4) – 24; pentapeptidin – 120,
nonapeptidin hərəsi bir dəfə iştirak etmək şərti ilə - 362 min izomeri ola bilər.
Çoxlu sayda (50-dən az) aminturşuların polikondensləşməsi nəticəsində alınan
birləşmə polipeptid adlanır. Peptidlər həmçinin zülalların natamam hidrolizindən
də alına bilər.
Demək olar ki, bütün hüceyrələrdə peptidlərə sərbəst halda rast gəlinir.
Hazırda təbii mənbələrdən 100-dən çox peptidlər alınmış, onların
quruluşu,
xassələri və bioloji aktivliyi öyrənilmişdir.
XX əsrin əvvəllərində (1920-ci ilə qədər) tərkibində 19-a qədər aminturşu
olan peptidlər sintez edildiyi halda (E. Fişer, A. Abderhalden) hazırda məlum
peptidlərin çoxu (oksitosin, vozopressin, qlükaqon, adrenakortikotropin və s.)
sintez edilmişdir.
Qlükaqonda – 29, kalsitonində - 32, adrenokortikotropində - 39 aminturşu
qalığının olması məlumdur. Təbii peptidlərin tərkibində
zülal molekulunda
olmayan aminturşular və digər kimyəvi rabitə növləri olur. Bəzi təbii peptidlər –
antibiotiklər tsiklik quruluşda (vazopressin oksidi, qramisidin S, basitrisin – A,
siklosporin A) olur və zülalların tərkibində olmayan aminturşulardan əmələ
gəlmişdir. Bu peptidlərdə mikroorqanizmlərdə
zülal molekulundan fərqli
mexanizm ilə sintez olunurlar.
H
2
N─CH─COOH + H
2
N─CH─COOH + H
2
N─CH─COOH →
│ │ │
CH
3
CH
2
OH CH
2
│
Alanin Serin C
6
H
5
Fenilalanin
→ H
2
N ─ CH ─ C ─ N ─ CH ── C ─ N ─ CH ─ COOH + 2H
2
O
│ ║ │ │ ║ │ │
CH
3
O H CH
2
OH O H CH
2
│
C
6
H
5
Alanilserilfenilalanin (tripeptid)
downloaded from KitabYurdu.org
39
Təxminən 800 antibiotik növündən 100-ə qədəri peptid quruluşa malikdir.
Penisillini misal göstərmək olar. Onun tərkibinə sistein və
d valin daxildir.
Təbii peptidlər təsir xüsusiyyətindən asılı olaraq orqanizmin həyat
fəaliyyətinə müxtəlif cür təsir göstərirlər. 1) Hormonal
aktivliyə malik olanlar
(vazopressin, oksitosin, adrenokortikotron, qlükaqon, kalsitonin, insulin). 2) Həzm
prosesində iştirak edənlər (qastrin, sekretin). 3) Qan zərdabında olanlar
(angiotenzin, bradikinin, kallidin). 4) Güclü zəhər təsirinə
malik olanlar - ilan və
həşaratların zəhəri, zəhərli göbələklər, mikroblar. 5) Antibiotik təsirə malik olanlar.
6) Hüceyrənin fəaliyyətini artıranlar. 7) Bioüzvi kompleks və birləşmələri hüceyrə
membranından keçirənlər. 8) Beyində gedən prosesləri nizamlayan hormonlar
(neyrohormonlar).
Müasir elmin inkişafı yeni polipeptid quruluşlarının açılması, canlı
orqanizmdə gedən biokimyəvi proseslərin dərindən öyrənilməsinə təkan
verəcəkdir.
Dostları ilə paylaş: