Biokimyo va molekulyar

Xromatinni ikki turga bo'lish mumkin: 
Getero-xromatin - bu barqaror, ammo dinamik tuzilish bo'lib, u bir 
hujayradan ikkinchisiga o'zgarib turadi. U juda zich qadoqlangan va yuqori 
zichyashgan shaklga ega. Repressiv tuzilishga ega bo'lib, u uning tarkibidagi 
genlarning ekspressioniga to'sqinlik qiladi. Yuqori darajadagi tuzilmalar 
takrorlanadigan katlama bilan hosil bo'ladi, bu esa o'z navbatida DNKning 
salbiy supero'tkazilishini oshiradi. Hetero-xromatin ichida nukleosomalarning 
ekspressionatsiyasini ta'minlovchi to'siqlar deb nomlangan DNK tuzilmalari 
mavjud. Ushbu shaklda DNKga kirish juda zerikarli. 
Ev-xromatin bo'shashmasdan qadoqlangan tuzilmalardan iborat. Giston 
quyruqlarini o'zgartirish ularni yanada ochiq bo'lishiga imkon beradi. Bu 
DNKning ushbu tuzilmalarga osonlikcha kirish imkoniyatini beradi. Bu asosiy 
funktsiya transkripsiyani boshlashdir. Evro-xromatin mRNKga DNKning 
transkripsiyasida faol ishtirok etadi. Shuningdek, u RNK polimeraza 
komplekslari va genlarni boshqaruvchi oqsillarni jalb qilishga imkon beradi. 
Hujayraning mahsuldorligi hujayrada mavjud bo'lgan Eu -xromatin miqdoriga 
to'g'ridan-to'g'ri proportsionaldir. 
Ushbu ikkala shakl ham gen transkripsiyasida o'zlarining rollarini 
bajaradilar. Shuningdek, zarur sharoitlarda Evro-xromatin Xetero-xromatinga 

---

64 
aylanishi mumkin. Hujayra tsikli va boshqa shu kabi jarayonlar turli 
genlarning transkripsiyasini tartibga solish uchun ushbu qobiliyatdan 
foydalanadi. 
Xromatinning hujayra bo'linishidagi roli 
Hujayraning bo'linishi - bu DNKning bir nechta nusxalarini ishlab 
chiqarishi va keyinchalik keyingi avlodga o'tishi mumkin bo'lgan jarayon. 
Hujayraning bo'linishi paytida xromatin xromosoma deb nomlangan ancha 
murakkab tuzilmani hosil qiladi. Ushbu tuzilmalar faqat mitotik hujayralar 
bo'linishi paytida ko'rinadi. 
Ushbu jarayon hujayralar bo'linishining profazasi paytida sodir bo'ladi. 
Profazadan so'ng sentromerada bir-biriga bog'lanib qolgan ikkita opa-singil 
xromosoma hosil bo'ladi. Ushbu singil xromosomalar xromatidlar deb ataladi. 
DNKni mRNKga ko'chirish yoki oqsillarni ishlab chiqarish uchun DNKga 
kirish juda zarur. U histonga mahkam o'ralganligi sababli, gen mavjud bo'lgan 
joyda DNKning kerakli segmentiga kirish uchun xromatinni qayta tuzish 
mumkin. 
Hayotning ko'plab hodisalarida DNKning ikkilamchi tuzi lishi juda 
muhimdir. Replikatsiya, transkripsiya va genlarning ekspression regulyatsiyasi 
kabi jarayonlar DNK tuzilishidagi mahalliy o'zgarishlarga bog'liq.
Rekombinatsiya va o'ziga xos mutatsiyalar DNKdagi maxsus 
o'zgarishlar natijasida yuzaga keladi. Xromatin yuqorida aytib o'tilgan barcha 
jarayonlarni boshqaradi va irsiy o'zgarishlar uchun ham javob beradi.