Biologiya (turlar bo’yicha) Termiz 2021

Odam xromosomalarining Denver tasnifi

Xromosomalar guruhi	Xromosomalar kariotipdagi raqami	Xromosomalar tavsifi
A(I)	1,2,3	1 va 3 metotsentrik 2 yirik submetotsentrik
B(II)	4,5	yirik submetotsentrik
C(III)	6-10 va x (23)	o’rtacha submetotsentrik
D(IV)	13,14,15	o’rtacha akrotsentrik
E(V)	16,17,18	mayda metotsentrik yoki submetotsentrik
F(VI)	19,20	nisbatan mayda metotsentrik
Y(VII)	21,22 va Y (23)	eng mayda akrotsentrik

Har bir turga mansub organizmlarning diploid to'plamli xromosomalar soni, shakli va hajmining majmuasi kariotip kutubxonasi deb ataladi. Xromosomalarning o'lchami va sentromeriga qarab grafik holda joylashishi xromosomalar idiogrammasi deyiladi. Barcha eukariot organizmlar, shu jumladan odam xromosomalari yadro moddasi xromatindan iborat. Xromatin-DNK va gistonlardan tuzilgan. Xromatinipining ba’zi qismlari yuqori darajada doimiy spirallashgan holatda bo'lib, geteroxromatin qismi deb nomlanadi. Geteroxromatin qismlari xromosomaning hamma joylarida uchrasa-da, sentromera va uchlarida ko'proq bo'ladi. Xromosomaning euxromatin qismi interfazada dispirallatsiyalashgan holatda bo'lib, u genetik jihatdan faol sanaladi. Kimyoviy jihatdan qaralganda, xromosomaning har bir dezaksiribonuklein kislota, sodda oqsil-gistonlardan tuzilgan bo'lib, ularning birikishidan hosil bo'lganlarini nukleoproteidlar deyiladi. Nukleoproteidlardan tashqari xromosomalar tarkibiga RNK, protaminlar, lipidlar, polisaxaridlar va metal ionlari kiradi