Biologiya (turlar bo’yicha) Termiz 2021

Masalaning yechilishi:
DNK molekulasining qo’sh zanjirida A qarshisida T va G qarshisida S joylashgani uchun berilgan molekulaning ikkinchi komplementar zanjiri quyidagicha bo’ladi:
A T S T A G G G S T G T G S T… yoki T A G A T S S S G A S A S G A...
A T S T A G G G S T G T G S T…
2-masala*. Oqsil molekulasining bir qismida aminokislotalar quyidagi tartibda joylashgan: - valin - leysin – gistidin – serin – izoleysin. SHu oqsil molekulasini kodlovchi genda nukleotidlarning joylashish tartibi qanday?
Masalaning yechilishi:
oqsil molekulasi zanjirida aminokislotalarni kodlovchi tripletlarning – kodonlarning tartibini genetik kod jadvalidan foydalanib yozib chiqamiz:
valin – GUU, leysin – SUU, gistidin – SAU, serin – USU, izoleysin – AUU yoki G U U S U U S A U U S U A U U.
Shunga ko’ra berilgan oqsil molekulasining sinteziga javobgar i-RNK molekulasiga mos keluvchi DNK molekulasi zanjirida nukleotidlarning joylashish tartibi quyidagicha: S A A G A A G T A A G A T A A
G T T S T T S A T T S T A T T


Genetik kod jadvali

Aminokislotalar	Kodlovchi tripletlar – kodonlar
Alanin	GSU GSS GSG GSA
Arginin	SGU SGS SGA SGG AGA AGU
Asparagin	AAU AAS
Asparagin kislota	GAU GAS
Valin	GUU GUS GUA GUG
Gistidin	SAU SAS
Glitsin	GGU GGS GGA GGG
Glutamin	SAA SAG
Glutamin kislota	GAA GAG
Izoleysin	AUU AUS AUA
Leysin	SUU SUS SUA SUG UUA UUG
Lizin	AAA AAG
Metionin	AUG
Prolin	SSU SSS SSA SSG
Serin	USU USS USA USG AGU AGS
Tirozin	UAU UAS
Triptofan	UGG
Treonin	ASU ASS ASA ASG
Fenilalanin	UUU UUS
Sistein	UGU UGS

3-masala*. DNK tarkibida 360 ta nukleotid bor. SHu DNKning uzunligini toping.
Masalaning yechilishi: DNK qo’sh zanjirdan iborat bo’lgani uchun nukleotidlar sonini 2 ga bo’lamiz. CHunki DNKning uzunligi bir zanjiriga nisbatan topiladi.
360:2=180 ta nukleotid DNKning bir zanjirida.
Nukleotidlar orasidagi masofa 0,34 nm ga teng bo’lgani uchun nukleotidlar sonini 0,34 ga ko’paytiramiz.
180x0,34=61,2 nm Demak, DNKning uzunligi 61,2 nm ga teng.
4-masala*. DNK molekulasining tarkibida 4212 ta adenin nukleotidi bor. Adenin nukleotidi umumiy nukleotidlarning 27 % ini tashkil qilsa, bu holda tsitozin nukleotidining soni nechaga teng?
Masalaning yechilishi: A=T va G=TS bo’lgani uchun A-27 % T-27 % bo’ladi. Jami nukleotidlar 100 % bo’lgani uchun 27+27=54 100-54=46:2=23 ya’ni G-23 %, TS-23 % bo’ladi.
1-usul: TSitozinning sonini topish uchun praportsiya tuzamiz
4212---27%
X---23% X=(4212x23):27=3588 ta TSitozin bor.
2-usul: 4212:27 %=156 bu 1 % dagi nukleotidlar soni. 156x23%=3588 ta tsitozin.
5-masala. DNK molekulasi zanjirining birida nukleotidlarning joylashish tartibi quyidagicha:
A G T A S S G A T A S T S G A T T T A S G…
DNK molekulasining ikkinchi zanjirida nukleotidlarning joylashish tartibi qanday?
6-masala. DNK molekulasining tarkibida 3125 adenin nukleotidi bor. Adenin nukleotidi umumiyi nukleotidlarning 25% tashkil qilsa, nukleotidlar orasi 0,34 nm bo’lsa, bu holda DNK uzunligi necha nanometr?
8-masala. Ma’lum bir gen quyidagi nukleotidlardan tashkil topgan: T T T T A S A S A T T G S A G… SHu gen tomonidan kodlanadigan oqsil molekulasini tashkil qiluvchi aminokislotalarning joylashish tartibi qanday bo’ladi?
9-masala. Ma’lum bir belgining rivojlanishini ta’minlovchi gen nukleotidlarning quyidagi tartibidan tashkil topgan:
A A A T A A G T S G S A S S A T A G G S A
Shu gen tomonidan kodlanadigan oqsil molekulasini tashkil qiluvchi aminokislotalarning joylashish tartibini aniqlang.
10-masala. Oqsil molekulasining bir qismida aminokislotalar quyidagi tartibda joylashgan: - arginin – arginin – valin – alanin – serin – serin – leysin. Shu oqsil molekulasini kodlovchi genda joylashgan nukleotidlarning joylashish tartibi qanday?
11-masala. DNK fragmentida 250 ta timin nukleotidi bo’lib, umumiy nukleotidlarning 25 % ini tashkil qiladi. Mutatsiya natijasida timin nukleotidi 10 % ga kamaydi. Guanin nukleotidi esa 4,8 % ga ortadi (keltirilgan nukleotidlarning dastlabki soniga nisbatan). dastlabki va mutatsiyaga uchragan DNK fragmentida nechta vodorod bog’i borligini toping.
12-masala. Insulin oqsilining V deb ataluvchi katta zanjiri quyidagi aminokislotalardan boshlanadi: fenilalanin – valin –asparagin -glutamin kislotasi- gistidin -leysin. Shu oqsilning tuzilishi haqidagi axborotni o’zida saqlovchi DNK molekulasining boshlang’ich qismida joylashgan nukleotidlar tartibini aniqlang.
13-masala. DNK bitta zanjirida 90 ta Adenin bor. SHu DNK fragmentidan traskriptsiyalangan i-RNK zanjiridagi adeninlar sonidan 17 marta ko’p. RNK dagi adeninlar soni undagi umumiy nukleotidlarning 17 % ini tashkil etadi. RNK zanjiridagi tsitozinlar soni uratsillar sonidan 3 marta ko’p. DNK fragmentining uzunligini (nm) toping.
14-masala. Insulin oqsilining A deb atalgan kichik zanjiri quyidagi aminokislotalar ketma-ketligi bilan tugallanadi: leysin – tirozin- asparagin – tirozin – sistein – asparagin. Gendagi nukleotidlarning joylashish tartibi qanday bo’ladi?
15-masala. Quyidagi aminokislotalar ketma-ketligini belgilovchi DNK molekulasining uchastkasi qanday nukleotidlar ketma-ketligiga ega?
- prolin – valin - arginin – prolin – leysin – valin – arginin.
16-masala. Xemotripsinogen fermentiga javobgar bo’lgan DNK fragmentida adenenli nukleotidlar soni 294 ga teng bo’lib, u umumiy nukleotidlarning 20% ni tashkil etadi. Nukleotidlar orasidagi masofa 0,34 nm bo’lsa, DNK fragmentining uzunligini (nm) toping.
17-masala. I-RNK zanjirida 70 ta U bor. SHu RNK zanjiridan teskari transkrip-siyalangan DNK zanjiridagi TS lar i-RNK zanjiridagi U lar sonidan 2.8 marta ko’p, G lar soni esa 2.5 marta kam, DNK dagi T miqdori G va TS nukleotidlar miqdorining o’rtachasiga teng bo’lsa, DNK molekulasidagi vodorod bog’lar soni nechaga teng.
18-masala. DNKning uzunligi 19,04 nm bo’lsa, uning tarkibida, Adenin nukleotidlarining soni 16 tani tashkil qilsa, ushbu DNKdagi vodorod bog’lar sonini toping.