Biotexnologiya asoslari

Nazorat savollari
1.Biogaz nima va u qanday hosil bo’ladi? 
2.Biogaz olishda substratlarga bo’lgan talablar nimalardan iborat? 

---

3.Biogazni asosiy fizikaviy hususiyatlarini va uni ishlab-chiqarish va maishiy-hizmat 
korxonalarida ishlatish imkoniyatlari haqida fikirlaringiz. 
4.Go’ngni anaerob bijg’itishda qancha biogaz hosil bo’ladi? 
5.Biogaz qurilmalarini asosiy tiplari va ularni vazifalari haqida so’zlab bering. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
9-mavzu. BIOTEXNOLOGIYANING RIVOJLANAYOTGAN YANGI
SOHALARI 
 
Reja: 
1. Biogeotexnologiya. 

---

2. Bioenergotexnologiya. 
3. Biosensorlar
4. quyosh energiyasidan foydalanish 
5. Suvda biofotoliz 
BIOGEOTEXNOLOGIYA
 
Er ostida yashovchi mikroorganizmlardan biogeotexnologiyada - neft va gaz qazib olishda 
ularni qayta ishlash va boshqa maxsulotlarga aylantirishda keng ko’lamda foydalaniladi.
Biogeotexnologiya - alohida tur va turkumga kiruvchi mikroorganizmlarning metallarni 
eritma holiga o’tkazish (ma’danlardan metallarni eritib olish) xususiyatidan foydalanilib sof 
holda qimmatbaho metallar ajratib olishni ham o’z oldiga qo’yadi.
Masalan: Thiobacillus ferrooxydans har xil shtammlari tabiiy ma’danlardan yoki ularni 
chiqindilaridan temir, rux, mis, oltin, kumush, uran va boshqa metallar ajratib olish jarayonlarida 
keng ishlatiladi. Bu jarayonda asosan bakteriyalarni ma’danlarda uchraydigan moddalar 
sulfidlaridan sulfat kislota hosil qilishiga asoslangan. 
Chromobacterium violaceum bakteriyalari oltinni eritish xususiyatiga ega bo’lib, jarayon 
quyidagicha kechadi: Au
→
Au(CN)
4
. 
Eng muhim ekologik muammolardan biri bo’lgan toshko’mir tarkibidagi oltingugurtni 
ajratish jarayonlarida samarali bo’lgan bakteriyalardan Pseudomonas va termofil bakteriya 
Sulfolobus lar ajratib olingan. Toshko’mir qazib olinadigan maydonlarning atrof muhiti 
oltingugurt bilan kuchli ifloslangan bo’ladi. 
Oqova suvlardan metallarni ajratib olishda, uran, mis, kobolt va boshqa moddalarni o’z 
biomassalarida to’plab oluvchi Citrobacter sp. va Zoogloea shtammilardan samarali 
foydalaniladi. Citrobacter sp. shtammidan yuqori darajali fosfataza fermenti sintez qiluvchi 
mutant shtammlari olingan. Bunday samarali produsentlar uranni tabiiy shtammga nisbatan 2,5 
maratoba ko’proq to’playdi.
Bu jarayon fosfataza fermenti ta’sirida fosfor saqlovchi birikmalardan anorganik fosfatning 
bo’shalishi va oqibatda hujayra yuzasida metallning cho’kib qolishi bilan bog’liqdir. 
Suvli muhitda neft uglevodorodlari sorbsiyasi va emulsiya hosil qilishi uchun Rhodococcus 
va Nocardia sp. bakteriya turlari qo’llaniladi. 
Ular suv va neftni bir-biridan ajratish, neftni quyuqlashtirish va oqova suvlarni neft 
aralashmalaridan tozalash xususiyatlariga ega. Eng qimmatbaho tozalovchilar - galobakteriyalar 
hisoblanadi. Bu bakteriyalarning bir qancha shtammlaridan cho’milish havzalarini mazutdan 
tozalashda keng foydalanilmoqda.
Tabiiy bakteriyalar bilan bir qatorda gen muxandisligi bakteriyalari ham istiqbolli 
hisoblanadi.
Allaqachon Pseudomonas sp. shtammi plazmidasiga oktan, komfora, naftalin va ksilol 
kabi moddalarni parchalovchi fermentlar geni o’tkazilgan. Natijada neft xom-ashyolarini 
samarali utilizasiya qiladigan shtammlar yaratilgan. Bunday shtammlardan ifloslangan suvlarni 
biotexnologik yo’l bilan tozalash jarayonlarida qo’llanilib kelinmoqda. YUqorida zikr etilgan 
misollardan ko’rishimiz mumkinki, biotexnologik jarayonlardan allaqachonlar ekologik 
muammolarni hal qilish uchun samarali foydalanib kelinmoqda. 
SHular bilan bog’liq holda XXI asrda ekologik toza va yanada iqtisodiy yuqori samaraliroq 
ishlab chiqarish jarayonini yaratish mumkinligi kutilmoqda.