Birinchi bob: Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxonning hayoti va ijodi

Foydalanilgan adabiyotlar........................................................................................


Kirish
Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxon(Shayh Ziyauddin Xoja Eshon Bobohon) Uzbekistonning mashhur diniy va ilmiy shaxsiyati bo'lgan islom olimi va sufiydir. U uning faoliyati va ilmiy merosi, boboxonlik (sufizm) va ishriq (tasavvuf) mavzusiga kirish qismi keng ahamiyatga ega.
Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxon 16-17 asrlarda yashagan diniy lider va ulug' an'anaviy sufiy bo'lib, Xiva shahriga mansub bo'lgan Xoja Eshon Bobohon insoniyatga ishongandir. U otasi Shaykh Umar Bobohonning o'g'ridir va uning ishiq asarlarini o'rgangan bo'lib, ularga o'zining ilmiy merosini qo'shgan va o'zlarini jahon sufiyona keng tarqalgan ulug' ustozlardan biri qilib chiqargan.
Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxonning asosiy faoliyatining markazi boboxonlik, ishriq va ishiqiy ilmga oid bo'lgan. U tasavvufiy ma'naviyatning yuqori darajada bo'lishiga erishish uchun boboxonlik amaliyotlarini va ishriqiy mashg'ulotlarini mustahkamlashni talab qilgan. U boboxonlikning, yani ishriqning umumiy muhimligini, insoniyatga tarqatuvchi ta'sirini, ma'naviyatning o'ziga xos o'rnini o'rganishga harakat qilgan. Uning yozma asarlari, darslari, maktublari va turli ilmiy bayonotlari bu fikr-ma'naviy yo'nalishni tushuntiradi.
Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxon xususiy tarzda ilmiy faoliyat bilan ham shug'ullanib kelgan. U ilmiy-sufiy darslar berish, ma'naviy murojaatlar qilish, shagirdlarni tarbiyalash va ularning ma'naviy hayotlariga yordam berish bilan shug'ullanib, insonlarning manaviy vazifalarini ifodalashga katta e'tibor qaratgan.
Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxonning faoliyati, uning shogirdlari va o'qituvchilari orasida o'zaro aloqalarni kuchaytirgan va uning ma'naviy fikrlarini tarqatgan. Uning ma'naviy merosi, ishriqiy fikr-ma'naviyatning nazariy va amaliy qismiga keng e'tibor qaratganlar uchun muhim manba sifatida qaraladi.
Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxonning faoliyati davomida, uning sufiylik va ilmiy merosi jamiyatning bir qismida muhokama va qabul qilingan. Uning shogirdlari va o'qituvchilari uning yuqori ma'naviyat va ilmiy darajalari bilan ta'sir qilganlar. Ularning o'rtasida tarbiyalovchi munozaralar, darslar, murojaatlar va ilmiy ko'rishlar amalga oshirilgan.

Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxonning asarlari va yozuvlari ishriqiy fikr-ma'naviyatning o'qilishi va o'rganilishi uchun muhim manba sifatida qaraladi. Uning "Mahbub al-Qulub" (Qalblar sevgan) va "Kulliyotul-Ishriq" (Ishriqning barcha qismlari) nomli asarlari ishriqiy ma'naviyatning asosiy mazmunlarini o'rgatadi. Bu asarlarda uning o'zining tasavvufiy tushunchalari, ishriqiy amaliyotlar, insonning manaviy evolyutsiyasi va maqsadi haqida izohlar mavjud.

Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxonning mavzusiga kirish qismi, uning fikr-ma'naviyatining asosiy omillarini, ishriqiy amaliyotlarining zaruriyati va ulug' maqsadiga oid nazariyalarini tushuntiradi. U insonning dunyoviy kechimiga qarshi bo'lib, ma'naviyatning e'tiqodiy va amaliy qismiga aloqador bo'lishni talab qiladi.
Shayx Ziyovuddinxon Ibn Eshon Boboxonning boboxonlik va ishriqiy ilmning amaliy va teorik qismlarini tushuntirgan faoliyati, uning o'quvchilar va mustaqillik talab qilganlar uchun ma'naviy yuksak darajada qadr-qimmat ekanligini ko'rsatadi.
Uning fikr-ma'naviyatining mavzusiga kirish qismi, boboxonlik va ishriqiy ilmning ulushi va muhimligi haqida umumiy tushunchani beradi. U bilan bog'liq asarlar va yozuvlar, insoniyatga yo'l yordam berish va ma'naviy evolyutsiyada yuksak daraja yetishishga xizmat qilgan ulug' olimning aziz merosini belgilaydi.