Birja risklari. Defolt va soliqqa tortish riskining ta’siri. Aktivlar qiymatini maksimallashtirish

4.Moliyaviy risk darajasini ehtimoliy baholash
Avvalgi boblarda risk darajasini baholash va o’lchash metodlari batafsil ko’rib chiqildi. Bu yerda biz moliyaviy risk darajasini ehtimoliy baholashgagina to’xtalib o’tamiz.
Qandaydir A kompaniyani ko’rib chiqamiz. Faraz qilaylik, mazkur kompaniyadan bitta aktsiya uchun 100 sh.b. narxda aktsiyalar sotib olmoqchimiz va bu aktsiyalarga bir yil davomida egalik qilishni mo’ljallayapmiz. Umumiy daromadlilik stavkasini (yoki shunchaki daromadlilik) ikki komponent summasi sifatida tasavvur qilish mumkin: dividend daromadlilik va aksiyalar kursi o’zgarishi natijasida daromadlilik:

Aytaylik, A aksiyalarini xarid qilib, dividend komponenti 3% ni, narx komponenti 7% ni tashkil etadi deb hisoblaymiz, bunda kutilgan daromadlilik stavkasi 10% ga teng bo’ladi: r = 3% + 7% = 10%.
Aksiyalar aktivlarining riskliligini o’lchashda keng qo’llaniladigan birlik – bu o’zgaruvchanlik (volatility). O’zgaruvchanlik aksiyalarning ehtimoliy daromadlilik stavkalari diapazoni va ularni olish ehtimolligi bilan bog’liq. Daromadlilikning ehtimoliy ko’rsatkichlari o’rtasidagi diapazon qancha keng bo’lsa, favqulodda qiymatlar olish ehtimolligi shuncha katta, aktsiyalar o’zgaruvchanligi ko’rsatkichi ham shuncha yuqori.
Masalan, agar bizdan kelgusi yil uchun A aksiyalari daromadliligini “nuqtali baholash” so’ralsa, u holda bizning javobimiz 10% bo’ladi. Bunda real daromadlilik biz aytgandan ko’proq yoki kamroq bo’lib chiqishi bizni ajablantirmaydi. Daromadlilik juda past ham (-50%), juda yuqori ham (+50%) bo’lishi mumkin. Daromadlilikning ehtimoliy ko’rsatkichlari o’rtasidagi farq qancha katta bo’lsa, o’zgaruvchanlik shuncha kuchli bo’ladi.
O’zgaruvchanlik mohiyatini yaxshiroq tushunish uchun, A aktsiyalar uchun turli daromadlilik darajalarini olish ehtimolliklarining taqsimotini ko’rib chiqamiz. Daromadlilikning barcha ehtimoliy darajalariga noldan (ushbu darajaga erishish ehtimolligining to’liq yo’qligi) birgacha (ushbu daromadlilik albatta olinadi) bo’lgan ehtimollik to’g’ri keladi.
Faraz qilaylik, kelgusi yilda daromadlilik 10% ni tashkil etishi bizga mutlaq ma’lum. Bu holatda daromadlilikning faqat bitta ehtimoliy darajasi mavjud va unga erishish ehtimolligi 1,0 ga teng.
Endi iqtisodiyot holatiga bog’liq ravishda A aktsiyalari har xil daromadlilik keltirishi mumkin deb taxmin qilaylik. Agar kelgusi yilda iqtisodiyot o’ssa, kompaniyaning sotuv hajmi va foydasi ham o’sadi, demakki, A aktsiyalariga investitsiyalarning daromadlilik stavkasi 30% ga teng bo’ladi. Agar iqtisodiyotda pasayish kuzatilsa, u holda daromadlilik stavkasi 10% ni tashkil qiladi, ya’ni, aktsiyador zarar ko’radi. Agar iqtisodiy holat shunchaki o’zgarmasligiga qolsa, haqiqatdagi daromadlilik 10% ni tashkil etadi. Bizning gipotetik misolimizdagi ushbu holatlarning har biri uchun ehtimollik bahosi 4.8-jadvalga keltirilgan va 4.12-rasmda tasvirlangan.