BİZİM ÜÇÜn biZSİz heç NƏ
İnklüziv Qərar Qəbulu üzrə IDEAS Vasitələr Toplusu
Yüklə 8,75 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
İnklüziv Qərar Qəbulu üzrə IDEAS Vasitələr Toplusu © “Hökumətin qərar qəbulu prosesində vətəndaş cəmiyyətinin əlilliyi olan şəxslərin hüquqlarının təşviqatçısı kimi iştirakı” layihəsi 48 Əlilliyi olan uşaqlar BMT Konvensiyasının 7-ci maddəsində deyilir: • Əlilliyi olan uşaqların insan hüquqlarından əlilliyi olmayan uşaqlarla eyni əsasda istifadəsini təmin etmək üçün hökumətlər lazım olan hər şeyi etməlidir. • Əlilliyi olan uşaqlar barədə qərarlar onların maraqlarına tam uyğun olmalıdır. • Hökumətlər bunları təmin etməlidir: əlilliyi olan uşaqları öz fikirlərini ifadə etmək üçün dəstəkləməyi; əlilliyi olan uşaqların fikirlərinin dinlənməsi və ciddi qəbul edilməsini. Özlüyündə aydındır ki, əlilliyi olan uşaqlar da tam insan hüquqlarına malikdir və onların öz haqlarından istifadə etməsi, təhsildə, icmada tam potensiala nail olması üçün hökumətlər fəal addımlar atmalıdır. Konvensiya bunu da vurğulayır ki, hökumət uşağın fikrini ifadə etməsi hüququnda onun yaşını nəzərə almalıdır. Uşaqlar üçün başqa mühüm beynəlxalq konvensiya – Əlilliyi olan Uşaqların Hüquqlarına dair BMT Konvensiyasıdır. YUNİSEF “Dünya uşaqlarının vəziyyəti 2013: əlilliyi olan uşaqlar” adlı beynəlxalq araşdırma layihəsi həyata keçirdi. Hesabat əlilliyi olan uşaqları cəmiyyətdə fəal rol oynamağa qabil etmək üçün inklüziv yanaşmaların nə qədər vacib olduğunu əks etdirir. Bunlar YUNİSEF-in filmində təsvir olunub https://www.youtube.com/watch?v=4I9Sq8qHXE0 Aşkar olunanların qısa icmalı daha yığcam YUNİSEF filmində əks olunub https://www.youtube.com/watch?v=oDepkMqy5PQ Əlilliyi olan şəxslərin digər qrupları haqqında necə? Konvensiya xüsusən əlilliyi olan qadın və uşaqları müdafiə edir. Bununla belə, sənəddə qeyd edilir ki, hökumət əlilliyi olan şəxslər arasında müxtəlifliyi tanımalıdır ki, insanlar öz kimliyinin yalnız bir parçası ilə müəyyən olunmasın. ƏOŞHDBMTK və Britaniya İnsan Hüquqları Aktı İnsan Hüquqları Aktı BK-da 1998-ci ildə qəbul edilmiş qanundur ki, dövlət qurumlarının Britaniya və Şimali İrlandiyada hər kəsin insan hüquqlarına hörmət etməli olduğunu bildirir. Orada əks olunan hüquqlar İnsan Hüquqları üzrə Avropa Konvensiyası adlanan razılaşmaya əsaslanır. Razılaşmaya ƏOŞHDBMTK-da olduğu kimi eyni hüquqlar daxildir - məsələn, yaşamaq və ədalətli mühakimə hüququ. Ancaq ƏOŞHDBMTK daha geniş əhatəli qanunları, xüsusən yaşayış yeri ilə təmin olunma hüququ və işləmək hüququ kimi sosial, mədəni və iqtisadi məsələləri də əhatə edir. © “Hökumətin qərar qəbulu prosesində vətəndaş cəmiyyətinin əlilliyi olan şəxslərin hüquqlarının təşviqatçısı kimi iştirakı” layihəsi İnklüziv Qərar Qəbulu üzrə IDEAS Vasitələr Toplusu 49 BMT Konvensiyası əlilliyi olan şəxslərin insan hüquqlarını müdafiə və təşviq etmək üçün hökumətin görməli olduğu tədbirləri daha ətraflı göstərir. Məsələn, İnsan Hüquqları Aktının 8-ci maddəsi insanların öz həyatları barədə qərar vermək və icmada iştirak etmək haqları daxil olmaqla özəl və ailə həyatına dair hüququnu müdafiə edir. BMT Konvensiyasının 19- cu maddəsi əlilliyi olan şəxslərin bu hüquqdan istifadəsini təmin etmək üçün hökumətin atmalı olduğu addımların bəzilərini göstərir (məsələn, əlilliyi olan şəxslərin harada və kiminlə yaşamağa qərar vermək üçün bərabər seçimini və icmada müstəqil yaşamaları üçün onlara lazım olan dəstəyi təmin etmək) Dövlət insan hüquqlarını necə dəstəkləmək barədə düşünərkən Konvensiyanı da nəzərdən keçirməlidir. ƏOŞHDBMTK üzrə məsələni BK məhkəmələrinə birbaşa gətirə bilmədiyiniz halda, İnsan Hüquqları Aktı ilə münasibətdə BMT Konvensiyası şərhedici vasitə kimi istifadə oluna bilər. İnsan Hüquqları Aktını şərh edərkən məhkəmələr həmçinin beynəlxalq hüququ və İnsan Haqları üzrə Avropa Məhkəməsinin qərarlarını nəzərə almalıdır. 2009-cu ildə İnsan Haqları üzrə Avropa Məhkəməsi əlilliyi olan şəxslərlə ədalətsiz rəftar olunub-olunmaması barədə qərarında Konvensiyaya istinad etdi. Bu məhkəmə işinin tam adı Qlor İsveçrəyə qarşı (Ərizə № 13444/04, məhkəmə qərarı 30 aprel 2009). ƏOŞHDBMTK və əlilliyin diskriminasiyası haqqında Britaniya qanunu BK-da əlilliyin diskriminasiyasını qadağan edən və əlilliyi olan şəxslərin bərabərliyini təşviq edən qanunda deyilir ki, əlilliyi olan şəxslər diskriminasiya və sıxışdırmadan azad olmalı, Britaniyadakı işəgötürənlər, təhsil qurumları və xidmət təminatçıları əlilliyi olan şəxslərin onların xidmətlərindən istifadə imkanı və tam iştirakını təmin etmək üçün münasib düzəlişlər (uyğunlaşdırmalar) etməlidir. Əvvəllər Əlilliyin Diskriminasiyasına dair iki Akt olduğu halda bu müddəalar Bərabərlik Aktında hərtərəfli əhatə olunub. ƏOŞHDBMTK-dan əlilliyin diskriminasiyası qanunundakı bəzi anlayışları (məsələn, tam iştirak yolunda maneələrin aradan qaldırılması kimi məqsədin gücləndirilməsi işlərində «münasib düzəlişlər»in nə olduğunu) şərh etmək üçün istifadə oluna bilər. Bərabərlik haqqında qanunvericilik hər bir işdə əlilliyin bərabərliyi daxil olmaqla bərabərliyi təşviq etmək vəzifəsini dövlət qurumları qarşısında qoyur. Əgər dövlət qurumu bərabərliklə bağlı öz vəzifələrini yerinə yetirmirsə, o zaman Bərabərlik və İnsan Hüquqları Komissiyası onun bunu etməsi üçün hüquqi tədbirlər görə, yaxud da əlilliyi olan şəxslər məhkəməyə onlardan şikayət verə bilər («məhkəmə baxışı» adlanan anlayış vasitəsilə). Dövlət orqanı Konvensiyadakı standartlardan istifadə edirsə, bərabərlik vəzifələrinin yerinə yetirilməsində ona kömək göstəriləcək. Britaniya Bərabərlik Aktı 2010-cu il Bərabərlik Aktı insanları iş yerində və geniş cəmiyyətdə diskriminasiyadan hüquqi baxımdan müdafiə edir. İnklüziv Qərar Qəbulu üzrə IDEAS Vasitələr Toplusu © “Hökumətin qərar qəbulu prosesində vətəndaş cəmiyyətinin əlilliyi olan şəxslərin hüquqlarının təşviqatçısı kimi iştirakı” layihəsi 50 Bu sənəd Əlilliyin Diskriminasiyası Aktları, İrqi Münasibətlər Aktı və Cinsi Diskriminasiya Aktı kimi əvvəlki anti-diskriminasiya qanunlarını vahid bir aktla əvəz edərək, qanunun başa düşülməsini daha da asanlaşdırdı və bəzi situasiyalarda müdafiəni gücləndirdi. Bərabərlik Aktı bir kəslə qanunsuz rəftarın müxtəlif yollarını göstərir. İnsan diskriminasiyadan nə zaman müdafiə olunur? 2010-cu il Bərabərlik Aktı «müdafiə olunan xüsusiyyətləri» olan insanları aşağıdakılar tərəfindən diskriminasiyadan müdafiə edir: • işəgötürənlər • banklar, mağazalar və kommunal müəssisələr kimi əmtəə və ya xidmətlər təmin edən biznes və təşkilatlar • xəstəxana və qayğı evləri kimi səhiyyə və qayğı xidməti təminatçıları • yaşayış binaları assosiasiyaları və daşınmaz əmlak agentləri kimi mülkiyyəti kirayə götürdüyünüz və ya aldığınız kəslər • məktəblər, kolleclər və digər təhsil təminatçıları • avtobus, qatar və taksi kimi nəqliyyat xidmətləri • hökumət şöbələri və yerli qurumlar kimi dövlət qurumları Müdafiə olunan xüsusiyyətlər hansılardır? Bərabərlik Aktında 9 müdafiə olunan xüsusiyyət var. Bu xüsusiyyətlərin biri və ya bir neçəsi səbəbindən baş verən diskriminasiya Akta əsasən qanunsuzdur. Bu xüsusiyyətlərin bəziləri bizim hamımızda var (məsələn, cins, yaş). Beləliklə, Akt ədalətsiz diskriminasiyadan hər kəsi müdafiə edir. Əgər bir kəslə müdafiə olunan xüsusiyyətlərə malik olduğu düşünüldüyü üçün ədalətsiz rəftar edilirsə, bu da qanunsuz diskriminasiya hesab olunur. Məsələn, əgər kimsə bir şəxsin İİV xəstəsi olduğunu düşünür və onu diskriminasiya edirsə, həmin şəxs İİV xəstəsi olub- olmamasından asılı olmayaraq qorunacaq. 2010-cu il Bərabərlik Aktı üzrə müdafiə olunan xüsusiyyətlər aşağıdakılardır: • yaş • əlillik • genderin yenidən müəyyən olunması • nigah və ya vətəndaş partnyorluğu (yalnız işdə) • hamiləlik və analıq • irq • din və ya etiqad • cins • cinsi oriyentasiya Əlaqəyə (assosiasiyaya) görə diskriminasiya Əgər sizin ailə üzvlərinizin və ya dostlarınızın müdafiə olunan xüsusiyyətləri varsa və buna görə sizinlə ədalətsiz rəftar olunursa, Akt sizi müdafiə edəcək. Bu, əlaqəyə görə diskriminasiya adlanır (məsələn, kimsə oğlunun mavi olduğuna görə diskriminasiya edilir). © “Hökumətin qərar qəbulu prosesində vətəndaş cəmiyyətinin əlilliyi olan şəxslərin hüquqlarının təşviqatçısı kimi iştirakı” layihəsi İnklüziv Qərar Qəbulu üzrə IDEAS Vasitələr Toplusu 51 Dövlət sektorunun bərabərlik vəzifəsi Dövlət sektorunun bərabərlik vəzifəsi Böyük Britaniyada 5 aprel 2011-ci ildə qüvvəyə mindi. Bu, o deməkdir ki, dövlət qurumu öz gündəlik işini həyata keçirərkən - siyasət formalaşdırarkən, xidmət göstərərkən və ya öz işçilərinə münasibətdə bütün fərdləri nəzərə almalıdır. Sənəd həmçinin dövlət qurumlarından aşağıdakıları tələb edir: • diskriminasiyanı aradan qaldırmaq ehtiyacına lazımi diqqət vermək • imkan bərabərliyi siyasətini yürütmək • öz fəaliyyətini həyata keçirərkən insanlar arasında yaxşı münasibətlərə rəvac vermək Xüsusi vəzifələr 2010-cu il Bərabərlik Aktı (Xüsusi vəzifələr) Qaydaları 10 sentyabr 2011-ci ildə qüvvəyə minib. Xüsusi vəzifələr (borclar) dövlət qurumlarından xüsusi vəzifəyə əməl etdiklərini göstərən müvafiq, proporsional məlumatı nəşr etməyi və bərabərlik məqsədlərini qarşıya qoymağı tələb edir. Bərabərlik borcu dövlət qurumları və ictimai funksiyalar həyata keçirən digər qurumlar üzərinə qoyulan vəzifədir. Bu, o deməkdir ki, dövlət qurumu öz gündəlik işini həyata keçirərkən - siyasəti formalaşdırarkən, xidmət göstərərkən və ya öz işçilərinə münasibətdə bütün fərdləri nəzərə almalıdır. Bərabərlik borcu yaxşı qərar qəbulunu dəstəkləyir, dövlət (ictimai) qurumlarını müxtəlif insanlara onun fəaliyyətinin necə təsir etdiyini başa düşməyə səsləyir, belə ki, xidmətlər hamı üçün münasib və əlçatımlı olmalı, müxtəlif insanların ehtiyacını ödəməlidir. Öz fəaliyyətinin müxtəlif insanlara təsirini və inklüziv ictimai xidmətlərin insanları necə dəstəklədiyini, onlara hansı imkanlar açdığını başa düşməklə dövlət qurumları səmərəli siyasətin və xidmətlərin çatdırılmasında yaxşı bir mövqedə dayanmış olur. Buna görə də bərabərlik borcu dövlət qurumlarına hökumətin ictimai xidmətlər üzrə ümumi məqsədlərinin yerinə yetirilməsində kömək olur. Bərabərlik borcunun 3 məqsədi var. O, dövlət qurumlarından aşağıdakı ehtiyaclara lazımi diqqət yetirməyi tələb edir: • Aktın qadağan etdiyi yolverilməz diskriminasiyanı, sıxışdırma, qurbana çevirmə və hər hansı digər belə rəftarı aradan qaldırmaq; • Müdafiə olunan və olunmayan xüsusiyyətlərə malik insanlar arasında imkan bərabərliyi xəttini yürütmək; • Müdafiə olunan və olunmayan xüsusiyyətlərə malik inanlar arasında yaxşı münasibətlər yaratmaq. Lazımi diqqət yetirilməsi Bərabərlik Borcunun üç məqsədi haqqında şüurlu şəkildə qərar qəbulu prosesinin tərkib hissəsi kimi düşünmək deməkdir. Bu, o deməkdir ki, bərabərlik məsələlərinin nəzərdən keçirilməsi dövlət qurumlarının gəldiyi qərarlara təsir etməlidir İnklüziv Qərar Qəbulu üzrə IDEAS Vasitələr Toplusu © “Hökumətin qərar qəbulu prosesində vətəndaş cəmiyyətinin əlilliyi olan şəxslərin hüquqlarının təşviqatçısı kimi iştirakı” layihəsi 52 (məsələn, onlar işəğötürənlər kimi necə hərəkət edirlər; siyasəti necə işləyib hazırlayır, qiymətləndirir və nəzərdən keçirirlər; xidmətləri necə dizayn edir, göstərir və qiymətləndirirlər; başqalarına necə sifariş verir və nəyi necə təchiz edirlər). İmkan bərabərliyinin yürüdülməsi ehtiyacına lazımi diqqət vermək aşağıdakılara ehtiyacı gözdən keçirməyi nəzərdə tutur: • insanların müdafiə olunan xüsusiyyətlərə görə əzab çəkmə narahatlığını aradan qaldırmaq və ya azaltmaq; • müdafiə olunan xüsusiyyətlərə malik insanların ehtiyaclarını ödəmək; • müdafiə olunan xüsusiyyətlərə malik insanları ictimai həyatda və ya az iştirak etdikləri fəaliyyətlərdə iştiraka cəsarətləndirmək. Yaxşı münasibətlərin yaradılması xürafatın aradan qaldırılması və müdafiə olunan xüsusiyyətlərə malik insanlarla başqaları arasında anlaşmanı əhatə edir. Bərabərlik borcuna əməl etmək bəzi insanlarla başqalarından daha yaxşı davranmağı nəzərdə tuta bilər, əgər buna diskriminasiya qanununda icazə verilirsə. Məsələn, bu, müdafiə olunan xüsusiyyətlərə malik insanlara müvafiq tərzdə xidmət göstərmək üçün müstəsna və ya müsbət tədbir müddəalarından istifadəni əhatə edə bilər (məsələn, məlumat və xidmətlərdən istifadə imkanı əldə etməyə kömək üçün yaşlı insanlara komputer təlimi vermək). Hökumət qurumu Bərabərlik Borcunun üç məqsədi haqqında şüurlu şəkildə qərar qəbulu prosesinin tərkib hissəsi kimi düşünməlidir. Bərabərlik borcu nəzərdən keçirilməli olan bir çox faktorlardan biridir. Digər faktorlarla müqayisədə bərabərlik borcuna verilən yer həmin funksiyanın diskriminasiyaya, bərabərliyə, yaxşı münasibətlərə nə qədər təsir etməsindən və həllinə yönələcək hər hansı narahatlığın dərəcəsindən asılı olacaq. Örnək əsaslı (presedent) hüquqdan qaynaqlanan aşağıdakı prinsiplər bərabərlik borcunun yerinə yetirilməsi üçün nəyin əsas olduğunu izah edir. Dövlət qurumları bunları təmin etməlidir: • Bilik – dövlət qurumu funksiyalarını həyata keçirənlər bərabərlik borcunun tələblərindən xəbərdar olmalıdır. Bərabərlik borcunu yerinə yetirmə şüurlu yanaşma və fikri əhatə edir. • Vaxtında baş vermə – bərabərlik borcu müəyyən siyasətin nəzərdən keçirilməsi zamanı, qərar verilməzdən əvvəl, ya da proses gedərkən, yəni siyasətin variantları işlənib hazırlanarkən və yekun qərar verilərkən tərtib olunmalıdır. Dövlət qurumu bərabərlik borcunu qərar verildikdən sonra təsdiq etməklə yerinə yetirə bilməz. • Real nəzərdən keçirmə – bərabərlik borcunun üç məqsədini nəzərdən keçirmək qərar qəbulu prosesinin ayrılmaz hissəsi olmalıdır. Bərabərlik borcu yerinə yetirildi deyə siyahıya quş qoyulması kifayət deyil; bu iş elə görülməlidir ki, yekun qərara təsir etsin. • Kifayət qədər məlumat – qərarverən nədən məlumatlı olduğunu və bərabərlik borcunun lazımı şəkildə yerinə yetirilməsi üçün əlavə hansı məlumatların lazım gəldiyini nəzərdən keçirməlidir. © “Hökumətin qərar qəbulu prosesində vətəndaş cəmiyyətinin əlilliyi olan şəxslərin hüquqlarının təşviqatçısı kimi iştirakı” layihəsi İnklüziv Qərar Qəbulu üzrə IDEAS Vasitələr Toplusu 53 • Məsuliyyət ötürülmür – dövlət orqanları onların adından funksiyaları yerinə yetirən hər hansı üçüncü tərəfin bərabərlik borcunu onların praktikada əməl etdiyi şəkildə yerinə yetirməsini təmin etməyə məsuldur. Bu, ötürülə bilməyən vəzifədir, borcdur. • Nəzərdən keçirmə – dövlət orqanları bu məqsədləri siyasət nəzərdən keçiriləndə, işlənib hazırlananda, qərar veriləndə və hətta həyata keçiriləndə də nəzərə almalıdır. Bərabərlik borcu davamlı vəzifədir. Bu elementlərin çoxuna inklüziv qərar qəbulu ilə səmərəli şəkildə nail olmaq və ya onları gücləndirmək olar. Bərabərlik borcuna uyğunluq nümayiş etdirmək Nəzərdən keçirmə prosesində bərabərlik borcuna istinad etmək barədə açıq tələb yoxdur, ancaq belə etmək yaxşı praktikadır. Qərarların necə qəbul edildiyinin qeydiyyatını saxlamaq bərabərlik borcunu nəzərə aldıqlarını nümayiş etdirməkdə dövlət qurumlarına kömək olacaq. Medianın tənzimlənməsi Çox ölkələrdə medianı, onun fəaliyyətini və məzmununu tənzimləyən qanunlar var. Buraya televiziya və radio yayımı, onlayn media, çap mətbuatı və vebsaytlar daxildir. Bəzi ölkələrdə qanun pozuntusu və təmsilçiliyə dair güclü milli qanunlar var. Digərlərində etik qaydalar və ya özünütənzimləmə sistemləri var. Örnəklərin öyrənilməsi – uşaq hüquqlarının təşviqində BMT Konvensiyası və ya milli qanunvericilikdən istifadə edilməsi İmkansız insanları evl ə təmin edən yaşayış evi tikintisi idarəsi əlilliyi olan uşağı olan ailənin daha böyük ev ə ehtiyacını qiymətləndirir. Əlilliyi olan uşaq ayrıca yataq otağının olmasını ist əyir, bacı-qardaşları ilə bir otağı paylaşmaq istəmir. Əgər uşağın altı yaşı varsa, onun istəyi 13 yaşlı uşağın istəyindən daha az nəzərə alınacaq – baxmayaraq ki, idar ə həmişə uşağın marağına ciddi yanaşmalıdır. Buna görə də, əgər altı yaşlı uşağın ayrıca yataq otağı ist əməsinin əlilliklə bağlı səbəbləri varsa, məsələn, əgər o özü, ya bacı-qardaşı autizm t əsirli davranırsa, yaxud da tibbi avadanlıqdan, məsələn, dializ v ə tənəffüs aparatından istifadə edirsə, onda idarə bu səbəbləri nəzərə almalıdır. İnklüziv Qərar Qəbulu üzrə IDEAS Vasitələr Toplusu © “Hökumətin qərar qəbulu prosesində vətəndaş cəmiyyətinin əlilliyi olan şəxslərin hüquqlarının təşviqatçısı kimi iştirakı” layihəsi 54 Təlimçi bölməsi Bu bölmə siyasət formalaşdıranlar, media nümayəndələri və vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları qruplarına təlim vermək üçün müvafiq materiallar hazırlamaqda təlimçiləri dəstəkləmək üçündür. Təlim gününün xülasəsi – “Beynəlxalq və milli qanunlara və siyasətə giriş” Gündəlik Əlilliyi olan şəxslərə təsir edən beynəlxalq qanun və siyasətin təqdimatı Əlilliyi olan şəxslərə təsir edən milli qanun və siyasətin təqdimatı Təsir edən qanun Parlament prosesi [Britaniya versiyası] Təsir edən rəy, münasibət və davranış Kursun məzmunu Əlilliyi olan şəxslərə təsir edən beynəlxalq qanun və siyasətin təqdimatı Ümumi məlumat bölməsinə baxın. Əlilliyi olan şəxslərə təsir edən milli qanun və siyasətin təqdimatı Ümumi məlumat bölməsinə baxın. Təsir edən qanun Parlament prosesi [Britaniya versiyası] Qanunun çox mənbələri var: • Qanunvericilik – əsas (məs. parlament aktları) və əlavə (məs. qanun vasitələri). Əsas qanunvericilik parlament tərəfindən verilir, baxmayaraq ki, onların, demək olar, hamısı hökumətdən qaynaqlanır. Əlavə qanunvericilik hökumət tərəfindən, ancaq parlamentin təsdiqi ilə verilir (BK-da immiqrasiya haqqında qanun, immiqrasiya qaydaları hökumət tərəfindən verilmiş qanunun xüsusi formasıdır, əlavə qanunvericiliyə oxşardır). • Siyasət – daha çox qanun (xüsusilə, hökumət səlahiyyətlərinin icra ediləcəyi proses və kriteriyanın, yaxud da hökumətin səlahiyyət verdiyi kəslər barədə təfsilat siyasi təlimat və direktivlərdə verilir). • Ümumi hüquq və presedent hüququ – ümumi hüquq illər ərzində məhkəmələrin şərh etdiyi tərzdə BK qanunundakı yazılmamış leqal prinsiplər kimi başa düşülür. Presedent hüquq ümumi hüququn və ya hüququn digər mənbələrinin (məs., qanunvericilik) şərhindən ibarət ola bilər. © “Hökumətin qərar qəbulu prosesində vətəndaş cəmiyyətinin əlilliyi olan şəxslərin hüquqlarının təşviqatçısı kimi iştirakı” layihəsi İnklüziv Qərar Qəbulu üzrə IDEAS Vasitələr Toplusu 55 • Avropa hüququ – BK tərəfindən 1972-ci il Avropa İcmalar Aktı ilə qəbul olunmuş Avropa İttifaqı qanunu • Beynəlxalq hüquq – saziş öhdəlikləri, məs., 1950-ci il İnsan Hüquqlarına dair Avropa Konvensiyası, 1951-ci il Qaçqınların Statusu ilə bağlı BMT Konvensiyası, 1989-cu il Uşaq Hüquqlarına dair BMT Konvensiyası və Əlilliyi olan Şəxslərin Hüquqlarına dair BMT Konvensiyası kimi. Ancaq BK qanununda saziş öhdəlikləri hökumətin qanunu dərhal imzalaması ilə yaranmır (məs., İnsan Hüquqlarına dair Avropa Konvensiyası Avropa Hüququ daxilində deyil). Parlament prosesi – qanun layihəsindən akta qədər Parlamentdən keçmək üçün qanun layihəsi hər iki palatadan keçməli və hər iki palatanın razılığını almalıdır (bir istisna ilə – aşağı baxın). Aşağıda təsvir olunan proses icmalar palatası ilə başlanır. Ancaq qanun layihəsi hər iki palatadan keçmək şərtilə palataların hər hansı biri tərəfindən irəli sürülə bilər. Qanun layih əsi icmalar palatasına təqdim edilir (birinci oxunuş) Qanun layihəsi icmalar palatasının zalında müzakirə edilir (ikinci oxunuş) Qanun layihəsi komitə tərəfindən diqqətlə nəzərdən keçirilir (parlament üzvlərinin dövlət qanun layihəsi komitəsi qanun layihəsini ətraflı nəzərdən keçirir, bu zaman dəyişikliklər müzakirə edilə bilər, dəlil götürülə bilər) Komitənin ətraflı nəzərdən keçirməsinin nəticəsi icmalar palatasına məruzə edilir (hesabat) Qanun layihəsi icmalar palatasının zalında müzakirə edilir (üçüncü oxunuş) Qanun layihəsi lordlar palatasına təqdim edilir (birinci oxunuş) Qanun layihəsi lordlar palatasının zalında müzakirə edilir (ikinci oxunuş) Qanun layihəsi lordlar palatası (və ya lordlar palatasının Qrand Komitəsi) tərəfindən diqqətlə nəzərdən keçirilir (düzəlişlər müzakirə edilə bilər) Diqqətlə nəzərdən keçirmənin nəticələri lordlar palatasına məruzə edilir (məruzə) Qanun layihəsi lordlar palatasının zalında müzakirə edilir (üçüncü oxunuş) Qanun layihəsi palatadan çıxandan sonra hər hansı dəyişiklik baş veribsə, müzakirə üçün icmalar palatasının zalına qayıdır; qanun layihəsinə əlavə və dəyişikliklər edilərsə, bu, hər iki palatanın zalında tam təsdiq olunana qədər dəyişikliyin müzakirəsi hər iki palatadan keçəcək (bir-birinə ötürüləcək) Əgər iki palata razılığa gələ bilməsə, ya qanun layihəsi uğursuz olur və geri qaytarılır, ya da layihəni hər iki palata bir-birinə ötürərək təsdiq etdikdən sonra icmalar üstünlük qazanır Qanun layihəsinə monarx razılıq verir (layihə akta çevrilir) Bu proses bir neçə ay sürə bilər. Komitənin diqqətlə nəzərdən keçirməsi isə bir neçə həftə çəkə bilər. İnklüziv Qərar Qəbulu üzrə IDEAS Vasitələr Toplusu © “Hökumətin qərar qəbulu prosesində vətəndaş cəmiyyətinin əlilliyi olan şəxslərin hüquqlarının təşviqatçısı kimi iştirakı” layihəsi 56 Yüklə 8,75 Kb. Dostları ilə paylaş:
|