Biznesni boshqarish va axborot texnologiyalari fakulteti biznesni boshqarish kafedrasi

Korxona faoliyatining SWOT — tahlil usuli

Sohaviy va raqobatli tahlil kompaniyaning tashqi muhitiga taalluqlidir. Vaziyat tahlilining maqsadi — muayyan kompaniya uchun ana shunday muhitdagi strategiya vaziyatiga baho berishdir. U quyidagi savollarga javob berishi kerak:

• 
  hozirda foydalanilayotgan strategiya qanchalik yaxshl ishla- moqda?
  
• 
  kompaniyaning kuchli va zaif tomonlari, qulay imkoniyatlari va unga tahdid soluvchi omillar nimadan iborat?
  
• 
  kompaniya qiymat bo‘yicha raqobatlasha oladimi?
  

kompaniyaning raqobatli mavqelari qanchalik kuchli?

• 
  kompaniyaning obro‘yini strategik xatti-harakatlar tashkil qiladi.
  

Har qanday korxonaning strategiyasi uning qaysi faoliyat bilan shug‘ullanishidan qa’ti nazar qanday strategiyani tanlagani va uni qanchalik amaliyotda to^kg‘ri yuritayotganligini anglashidan ibo­rat. Raqobat strategiyasini tanlagan kompaniyalar odatda quyi- dagilarga amal qilishadi:

• 
  arzon narh vositasi bilan peshqadamlik qilish;
  
• 
  raqobatchilardan farq qilib turish;
  
• 
  iste’molchilarning tor gumhlariga yoki marketing bo\sh- liqlariga.
  

Tarmoqdagi raqobatli vaziyatning yana bir tavsifi vertikal integratsiyalanish darajasi va bozorning geografik ko‘3amidir. Bu yerda ishlab chiqarish, marketing, moliya, ishchi kuchidan, foydalanish sohalaridagi yordamchi strategiyalami tahlil qilish lozim.
Bunga qo‘shimcha ravishda kompaniyaning firma strategiya­siga integratsiyalanadigan va ayrim raqobatli ustunliklarmi ta’min­lash yoki raqobatli mavqeni yaxshilashga imkon beradigan so‘ngi amaliyotni tahlil qilib chiqish kerak.
Strategik faoliyatning eng aniq ko‘rsatkichlari quyidagilardan iborat:

• 
  firma nazorat ostiga olgan bozor ulushining kattalashishi yoki kichrayishi;
  
• 
  firma oladigan daromad hajmining o‘sish yoki o‘smayot- ganligi hamda bu daromadning raqobatchilarga nisbatan qay darajada ekanligi;
  
• 
  firmada sof foyda tendentsiyalari hamda investitsiyalaming qaytish tezligi qanday;
  
• 
  firmada savdo hajmining bozordagi umumiy o‘sishiga nis­batan tez yoki sekin o‘sayotganligi va h.k.
  

Tabiiyki, eng yaxshi strategiya hech qanday radikai o^£zga- rishlami talab qilmaydigan strategiyadir.
Kompaniyaning strategik istiqboli uchun kuchli jihatlar ayniqsa muhimdir, chunki ular strategik poydevorini tashkil qiladi, raqobatli ustunliklar ana shu jihatlar asosiga qurilishi lozim. Ayni paytda yaxshi strategiya zaif jihatlami ko‘rib chiqishni ham talab qiladi. Tashkiliy strategiya hajarish mumkin boigan ishlarga yaxshi moslashgan bo‘lishi lozim.
Kompaniyaning o‘ziga mos jihatlarini aniqlash alohida aha- miyat kasb etadi. Bu esa strategiyani shakllantirish uchun muhim- dir, chunki:

• 
  noyob imkoniyatlar firmaga bozordagi qulay vaziyatlardan foydalanish imkoniyatim beradi;
  
• 
  bozorda raqobatli ustunliklami vujudga keltiradi;
  
• 
  potensial jihatdan strategiyaning asosini tashkil etadi.
  

Tarmoqdagi qulay imkoniyatlarni kompaniyaning qulay
imkoniyatlaridan farqlash kerak. Tarmoqdagi ustuvor va qayta paydo bo‘layotgan qulay imkoniyatlar raqobatli ustunliklarga ega bo‘lgan yoki usish uchun boshqa imkoniyatlari bo‘lgan kompa- niyalar uchun ayniqsa mos keladi.
SWOT - inglizcha Strengts (kuchlar), Weaknesses (zaif to- monlar), Opportunities (imkoniyatlar) va Threats (tahdidlar, xavf- xatarlar) so‘zlarining bosh xarfidan tuzilgandir. Kompaniyaning ichki holatida S va W bilan, tashqi muhiti esa О va T ko‘rsat- kichlarda ifodalanadi. 3.1-jadvalda SWOT-tahlilda hisobga olish maqsadga muvofiq bo‘lgan asosiy omillar keltirilgan.
3. l-jadval
SWOT — tahiilda hisobga olinadigan omillar