Biznesni boshqarish va axborot texnologiyalari fakulteti biznesni boshqarish kafedrasi

Raqobatbardoshlik ko‘rsatkichlari	Og‘irligj	Reyting ball
Tortilgan reyting
1	Bozordagi nisbiy ulushi	0,15	5	0,75
2	Ishlab chiqarish xarajatlari	0,20	8	1,60
3	Tovar xususiyatlari bo‘yicha raqobatbardoshl i к	0,05	n . /	0,35
4	Ta’minotchi va xaridorlarga ta’sir etish imkoniyati	0,10	6	0,60
5	Firmalar aro strategik mosiik	0,15	7	1,05
6	Texnologik va mnovatsion imkoniyatlar	0,05	4	0,20
7	Kompaniya resurslarini tarmoq rivojfiling asosiy omillariga mosligi	0,10	7	0,70
8	Kompaniya imidji, nomi va brendi	0,10	4	0,40
9	Nisbiy daromadlilik	0,10	5	0,50
	Raqobatbardoshlikning jami reytingi			6,15

Bozor (tarmoq) jozibadorligi uning o‘lchami, o‘sish tezligini, texnologik talablar, raqobat keskinligi, tarmoqqa kirish va chiqish to‘siqlari, mavsumiy va siklik kabi omillar (ko‘rsatkichlar) orqali aniqlaniladi. Bozor jozibadorligini aniqlaydigan ko‘rsatkichlar og‘irliklari baholanadi va ulaming muhimlilik darajasiga qarab, reyting bali aniqlaniladi. Jami og‘irligi lga teng va reyting bali 10 dan ortmasligi kerak.

Bozor jozibadorlik ko‘rsatkichining tortilgan (o‘lchangan) reytingi ushbu ko‘rsatkich og‘irligini uning reyting baliga ko‘pay- tirish orqali topiladi (7.3-jadval).
7.3-jadval
Tarmoq (bozor) jozibadorligini baholash jadvall

№	Tarmoqning jozibadorlik ko‘rsatkichlari	OgMrligi (salmoq)	Reyting hall	Tortilgan reyting
1	Bozor o‘lchami va uni o'sish prognozi	0,15	5	0,75
2	Mavsumiylik va siklilik	0,10	8	0,80
3	Texnologik barqarorlik	0,10	1	0,1
4	Imkoniyat va xavf-xatar	0,15	1	0,15
5	Raqobatning keskinligi	0,25	4	1,0
6	Kapitalga ehtiyoj	0,15	2	0,3
7	Tarmoqning foydaliligi	0,10	3	0,3
8	Ijtimoiy, siyosiy, qonunchilikva ekologik omillar	0,10	7	0,7
	Bozor jozibadorligiiiing jami reytingi			4,1

Nazorat uchun savollar

1. 
   «GE/McKinsey» analitik modeli qanday paydo bo ‘Igan ?
   
2. 
   «G E/Mс Kinsey» modelining ahamiyat markazida nima joylashgan?
   
3. 
   Berilgan matritsa qanday hajmga ega?
   
4. 
   Ко'rkamlilik bahosi va nisbiy raqobatbardoshlik matritsa setkasida qanday ко ‘rsatilgan ?
   
5. 
   Har bitta holatni tushuntirib bering (g‘olib 1, 2, 3, yutqazgan; 1, 2, 3, foydani yaratuvchi; о ‘rtacha biznes).
   
6. 
   Biznesning о ‘rtacha holati va uning ishonchsiz turlarini ayting?
   
7. 
   Foyda ishlab chiqaruvchilami nima ajratib turadi?
   
8. 
   Modelning kuchli va zaif tomonlarini sanab о ‘ting.
   
9. 
   «GE/McKinsey» matritsasini BKG modelining takomillashtirilgan varianti deb hisoblash о‘rinlimi? Agarda yo‘q bo'lsa, nima uchun?
   
10. 
    Rivojlanishda investitsiyalash strategiyasiga ta’rif bering.
    
11. 
    GE/McKinsey» modelida yoqimlilikning qanday knteriylari qo‘llaniladi?
    
12. 
    «GE/McKinsey» modelini kuchli va zaif tomonlarini aytib bering.
    
13. 
    «GE/Mc.Kinsey» modelida qo ‘llaniladigan bozor jozibadorligi, kompaniya raqobatbardoshligini xarakterlovchi о ‘zgaruvchilar qanday omillar bilan aniqlanadi?
    
14. 
    «GE/McKinsey» modelining o‘zgaruvchilari qanday baholanadi?
    
15. 
    «GE/McKinsey» modelining qanday variaisiyalari mavjud?
    

7-mavzu. Korxonaning tashqi va ichki muhitini tahlil qilish


Reja:

1. 
   Iqtisodiy tahlilning maqsadi, vazifalari va unda qo‘llaniladigan usullar.
   
2. 
   Korxona faoliyatining SWOT — tahlil usuli
   
3. 
   Mahsulot ishlab chiqarish xarajatlari va ularning tarkibi
   
4. 
   Xarajatlarni kamaytirish orqali raqobat ustunlikga erishish.
   

1. 
   Iqtisodiy tahlilning maqsadi, vazifalari va unda qo‘llaniladigan usullar.
   

Bozor iqtisodivoti sharoitida har bir korxonaning oldida turgan maqsadi faoliyat yuritishdan foyda olish hisoblanadi. Foydali (samarali) faoliyat ko‘rsatuvchi korxonalar mamlakat iqtiso- diyotining rivojlanishida asosiy tayanch bo‘ladi va muhim rol o‘ynaydi. Zarar bilan faoliyat yuritayotgan korxonalar salbiy ta'sir qilib, zaiflashishiga sababchi bo‘ladi.
Shuning uchun ham faoliyatning pirovard natijasini foyda shaklida namoyon boMishiga erishish imkoniyatlarini aniqlash yo‘llarini yaxshi bilib olish va ulardan oqilona foydalanish zarur.
Tahlil fani xo‘jalik faoliyatida sodir bo'Iayotgan barcha ijtimoiy- iqtisodiy jarayonlami o‘z ichiga oladi. Ammo bu jarayonlarning sodir bo4ish paytini emas, balki uning natijasini o‘rganadi. Obyektda sodir bo'ladigan iqtisodiy jarayonlar uning biznes rejasida ko‘zda tutilgan ma’lumotga asoslansa, jarayonning sodir bo‘lishini qonuniy jihatdan hujjatlashtirish bilan buxgalteriya hisobi, statis- tika kabi fanlar shug‘ullanadi. Shu jarayonlarning natijasi ma’lum davrlarda jamlanib boriladi va turli hisobotlarda o‘z aksini topadi. Tahlil esa, aynan ana shu tuzilgan hisobotlarga, jamlangan hujjatlarga asoslanadi¹.
Iqtisodiy tahlil fanining predmeti — xo'jalik faoliyatida obyektiv (tashqi) va subyektiv (ichki) omillar ta’sirida sodir bo‘lgan, bo‘- layotgan va bo^£ladigan ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlanii ma’Iumotlar manbaida ifodalangan ko‘rsatkichlar tizimi orqali uning holatiga baho berish va yaxshilash yollarini ishlab chiqishni o‘ganishdan iboratdir.
Tahlilning predmetida obyektiv va subyektiv omillar alohida o‘rin tutadi, chunki iqtisodiy jarayonlar o‘z-o‘zidan sodir bo‘l- maydi. Ular ma’lum ichki va tashqi omillar ta’siri ostida ro‘y beradi. Shu omillar ta’sirini boshqa fanlar o‘rgatmaydi. Bu faqat tahlil fanida o‘rganiladi va uning predmetining asosini tashkil qiladi. Korxona faoliyatining ichki muhit tahlilini amalga o&hirganda, uning moliyaviy iqtisodining holati, ishlab chiqarish jarayoni, mahsulot (xizmatlami) sotish kanallarini tashkil etilganligi, bosh­qaruv tizimining samaradorligi kabilar o'rganiladi (3.1-rasm),

Tahlil qilishdan maqsad mavjud natijaga odilona baho berish bilan birga yo‘l qo‘yilgan kamchiliklarni kelgusida bartaraf qilish va shu orqali tahlil qilinayotgan obyektning iqtisodiy va moliyaviy ahvolini yaxshilashdan iboratdir. Bu esa sodir bo‘lgan va bo‘layot- gan jarayonlarga to‘g‘ri baho berib, bo‘ladigan jarayon andozasini ham chizib berishni taqozo qiladi. Barcha ijtimoiy-iqtisodiy ja­rayonlar natijasi ko'rsatkichlarda ifodalanadi. Ko‘rsalkichlar esa, ma’lumotlar manbaida (reja, me’yor va hisobot) o‘z aksini topadi.