Bog`liqlikni

Intelektual tizimlarining atamashunosligi.

Intelektual tizimlari bugun bir necha mingdagi har xil dasturiy majmuallarni
birlashtiradilar, ularni har xil mezonlar bo’yicha tasniflash mumkin (1.1-rasm).
Har bir mezon bo’yicha tasnifni ko’rib chiqamiz. Echilayotgan vazifa bo’yicha tasnif.
Ma’lumotlarning interpretatsiyasi. Bu Intelektual tizimlar uchun an’anaviy vazifalarning biridir. Interpritatsiya ostida ma’lumotlarning ma’nosini aniqlash tuShuniladi, uning natijalari kelishilgan va aniq bo’lishi kerak. Odatda ma’lumotlarning ko’p variantli tahlili ko’zda tutiladi.

ma`lumotlarni interpritatsiya diagnostika loyhalasgtirish bashoratlash rajalashtirish o`qitish

statistic kvazidinamik dinamik

super komyuter o`rta unumdor likdagi komyuter simvoli jarayonlarda mini va super kompyuter kompyuter

tasnif.

3. Intelektual tizimlarining tasnifi.

Har bir mezon bo’yicha tasnifni ko’rib chiqamiz. Echilayotgan vazifa bo’yicha
Ma’lumotlarning interpretatsiyasi. Bu Intelektual tizimlar uchun an’anaviy

vazifalarning biridir. Interpritatsiya ostida ma’lumotlarning ma’nosini aniqlash tuShuniladi, uning natijalari kelishilgan va aniq bo’lishi kerak. Odatda ma’lumotlarning ko’p variantli tahlili ko’zda tutiladi.
Diagnostika (tashxis). Diagnostika ostida ba’zi bir tizimdagi nosozlikni topish tuShuniladi. Buzuqlik - bu me’yordan chetga chiqishdir. Bunday talqin ham uskunalar va texnik vositalarning nosozligi va ham tirik organizmlarning kasalliklari va ehtimol bo’lgan tabiiy anomaliyalarni yagona nazariy nuqtai 4

nazardan ko’rib chiqishga imkon beradi. Diagnostikalanayotgan tizimning vazifaviy tuzilishi (anatomiyasi)ni tuShunish zaruriyati muhim o’ziga xoslik bo’ladi.
Monitoring. Monitoringning asosiy vazifasi vaqtning haqiqiy qo’llashida ma’lumotlarni uzluksiz interpritatsiyalangan va u yoki bu o’lchamlarni yo’l qo’yiladigan chegaradan tashqariga chiqishi haqida xabar berishdir. Asosiy muammolar tashvishli vaziyatni “o’tkazib yuborish” va “yolg’ondan” ishlab ketishning inversli vazifasidir. Bu muammolarni murakkabligi tashvishli vaziyatlar alomatlar (simptom)larini emirilib ketishi va vaqt kontekstini hisobga olishning zaruriyatidan iborat.
Loyihalashtirish. Loyihalashtirish oldindan belgilangan xususiyatlarga ega “ob’ektlar”ni tayyorlashga ixtisoslikni tayyorlashdan iboratdir. Ixtisoslik ostida zaruriy hujjatlar-rasm, izohli yozuv va x.k.ning butun majmuasi tuShuniladi. Bu yerda asosiy muammolar - ob’ekt “haqidagi” bilimlarning aniq tarkibiy bayonni olish va “iz”ning muammosidir. Samarali loyihalashtirish va yanada ko’proq darajada qayta loyihalashtirishni tashkil qilish uchun nafaqat loyiha qarorlarini o’zini balki ularni qabul qilish sabablarini shakllantirish zarur. Shunday qilib loyihalashtirish vazifalarida tegishli ET doirasida bajariladigan ikkita asosiy jarayonlar: xulosalarni chiqarish jarayoni va izohlash jarayoni yaqindan bog’lanadi.
Bashoratlash. Loyihalashtirilayotgan tizimlar berilgan vaziyatlardan ehtimol bo’lgan oqibatlarni mantiqan keltirib chiqaradi. Loyihalashtirilayotgan tizimda odatda parametrik dinamik modeldan foydalaniladi, unda parametrlarning ma’nosi berilgan vaziyat ostiga to’g’rilanadi. Ushbu modeldan chiqarilayotgan natijalar ehtimollik baholarga ega bashoratlar uchun asosni tashkil qiladi.
Rejalashtirish. Rejalashtirish ostida ba’zi bir vazifalarni bajarishga qodir ob’ektlarga tegishli harakatlar rejalarini topish tuShuniladi. Bunday ETda rejalashtirilayotgan faoliyat natijalarini mantiqiy chiqarish uchun haqiqiy ob’ektlar xulqi modelidan foydalaniladi.
O’qitish tizimi qandaydir fanni EHM yordamida o’rganishda xatolarni diagnostikalaydi va to’g’ri qarorlarni aytib beradi. U gipotetik “o’quvchi” va uning o’ziga xos xatolari haqidagi bilimlarni jamlaydi, keyin ishlashda o’qiyotganlar bilimlaridagi kuchsiz joylarni diagnostikalash va ularni bartaraf qilish uchun tegishli vositalarni topishga qodir. Bundan tashqari ular bilimlarni uzatish maqsadida o’quvchining muvaffaqiyatlariga ko’ra o’quvchi bilan muloqot qilish hujjatini rejalashtiradilar. Umumiy holda, bilimlarga asoslangan barcha tizimlarni tahlil vazifasini echuvchi tizimlar va sintez vazifasini echuvchi tizimlarga bo’lish mumkin. Tahlil vazifalarining sintez vazifalaridan asosiy farqlari quyidagilardan iborat: agar tahlil vazifalarida ko’pchilik echimlarni sanash va tizimga kiritish mumkin bo’lsa, unda sintez vazifalarida echimlarning ko’pchiligi potentsial tarkibiy qismlarining echimlaridan yoki muammo ostida quriladi.
Haqiqiy vaqt bilan aloqa bo’yicha tasnif:
Statistik ET predmetli sohalarda ishlab chiqiladi, unda bilimlar bazasi va interpritatsiyalanayotgan ma’lumotlar vaqtda o’zgarmaydilar. Ular barqarordir.
Kvazidinamik ET vaqtning ba’zi bir qayd etilgan oralig’ida o’zgaradigan vaziyatlarni interpritatsiyalaydi.
Dinamik ET kelib tushayotgan ma’lumotlarni uzluksiz interpritatsiyasiga ega haqiqiy vaqt rejimidagi ob’ektlar datchiklar bilan birgalikda ishlaydi.
EHMning turi bo’yicha tasnif. Bugungi kunda quyidagilar mavjud:
Super EHM (Elbrus, CRAY, CONVEX va boshqalara)dagi noyob strategik muhim vazifalar uchun ET.
O’rta unumdorlik (EC, EHM mainframe turi)dagi EHMdagi ET.
Аlomatli protsessorlar va ishchi stantsiyalar (SUN, APPOLLO) dagi ET. Mini va supermini EHM (VAX, misro - VAX va boshqalar)dagi ET.
Shaxsiy kompyuterlar (IBMPC, MACII va Shunga o’xshashlar)dagi ET. Boshqa dasturlar bilan interpritatsiyalashish darajasi bo’yicha tasnif.
Аvtonom ET o’ziga xos “ekspert” vazifalari uchun foydalanuvchi bilan maslahat rejimida ishlaydi, ularning ba’zi birlarni echish uchun ma’lumotlarni 6
ishlab chiqishning an’anaviy usullar (hisoblashlar, modellashtirish) talab qilinmaydi.
Gibridli ET agregatsiyalovchi standart amaliy dasturlar paketlari (masalan, matematik, statistik, to’g’ri chiziqli dasturlash yoki ma’lumotlar bazalarini boshqarish tizimlari) va bilimlar bilan manipulyatsiya qilish vositalarining dasturiy majmuasida iboratdir. Bu ADP ustidagi intellektual ustqurma yoki Intelektualbilimlari elementlariga ega murakkab vazifalarni echish uchun integratsiyalangan muhit bo’lishi mumkin.
Gibridli Yondashishning tashqi jalb qilishiga qaramasdan, Shuni ta’kidlash kerakki, bunday tizimlarni ishlab chiqish avtonom ETni ishlab chiqishga nisbatan ancha murakkabroq vazifadan iboratdir. Oddiygina har xil paketlarni emas, balki har xil metodologiyalarni birlashtirish (bu gibridli tizimlarda ro’y beradi) nazariy va amaliy qiyinchiliklarning butun bir majmuasini keltirib chiqaradi.

4.