Book · December 022 citations reads 28,319 authors
Yüklə 1,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
birinchidan, iqtisodiy siyosatda dehqonchilikka, umuman qishloq
hayotiga yetakchi tarmoq sifatida qarash; ikkinchidan, milliy valyutani joriy qilish, uning qadrini muttasil oshirib borish; uchinchidan, mulkchilikning barcha shakllariga erk berish, shaxsiy tashabbus va ishbilarmonlikka yo„l ochish, tadbirkorlikni qo„llab- quvvatlash; to„rtinchidan, iqtisodni jonlashtirish uchun korxonalarni xusu- siylashtirish, bu jarayonni tobora chuqurlashtirish; beshinchidan, o„tish madaniyati va qadriyatlarini tiklash ishlarini yo„lga qo„yish va bu borada izchil tadbirlarni amalga oshirish. Bular Mustaqil O„zbekistonda davlat Mustaqilligini amalga oshirishning jamiyat rivojining hozirgi bosqichidagi ustuvor yo„nalishlaridir. Bozor munosabatlariga o„tishning asosiy xususiyatlaridan biri mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirishdan iborat edi. Shuning 43 uchun 1991-yilning 18-noyabrida O„zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining XIII sessiyasida mulkni “Davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish to„g„risida”gi Qonun qabul qilindi. Unga ko„ra mulkchilik shakllarini o„zgartirish sohasidagi ishlar mamlakat miqyosida hayotga tatbiq etila boshlandi. Dastlabki bosqichda xususiylashtirish jarayoni umumiy uy-joy fondini, savdo, mahalliy sanoat, xizmat ko„rsatish korxonalarini hamda qishloq xo„jalik mahsulotlarini tayyorlash tizimini, xullas “kichik xususiylashtirish” jarayonini qamrab oldi. Birinchi bosqichda (1992-1993 yillar) 1 mln. kvartira xususiylashtirildi yoki O„zbekiston shaharlaridagi har bir oildada o„rtacha 4,7 kishi bo„lsa, qariiyb 5 mlnga yaqin kishi birgina kvartirani xususiylashtirish hisobiga mulkdorga aylandi. “Kichik xususiylashtirish davrida 1992-1994-yillarda 54 mingga yaqin korxona va obyekt davlat tasarrufidan chiqarildi”. Xususiylashtirishning yangi bosqichi 1994-yildan boshlanib, shu yilning o„zida 5127 ta obyekt xususiylashtirildi. Bu jarayonlar qishloq xo„jaligida ham boshlandi. Konstitutsiyaning qabul qilinishi. O„zbekiston mustaqillikni qo„lga kiritgach, tabiiyravishda davlat mustaqilligi va suverenitetini Konstitutsiya asosida mustahkamlash zarurati yuzaga keldi. O„zbekistonning yangi Konstitutsiyasini tayyorlash g„oyasi dastlab Islom Karimov tomonidan 1990- yilning mart oyida ilgari surildi. 1990-yil 20-iyun kuni bo„lib o„tgan O„zbekiston Oliy Kengashining II sessiyasida yangi Konstitutsiya ishlab chiqish lozim, degan xulosaga kelindi. Sessiya O„zbekiston Respublikasi birinchi Prezidenti Islom Karimov boshchiligida 64 kishidan iborat Konstitutsiya loyihasini tayyorlash bo„yicha komissiya tuzish to„g„risida qaror qabul qiladi. Komissiya tarkibiga Oliy Kengash deputatlari, Qoraqalpog„iston Respublikasi va viloyatlar vakillari, davlat, jamoat tashkilotlari va xo„jaliklarning rahbarlari, olimlar, mutaxassislar kiritildi. Konstitutsiyaviy komissiya O„zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasini ishlab chiqish ustida 2,5 yil ishladi. Konstitutsiya loyihasini ishlab chiqishda konstitutsiyaviy rivojlanishning jahon tajribasi o„rganildi, inson huquqlari, demokratiya va qonunchilik sohasida jahonda qo„lga kiritilgan yutuqlar hisobiga olindi. Milliy davlatchiligimizning tajribasi, Amir Temur va boshqa davlat arbobi hamda allomalarimizning davlatni idora qilish sohasidagi g„oyalari yangi Konstitutsiyaga asos qilib olindi. Loyihaning dastlabki varianti 1991-yil oktyabr-noyabrigacha tayyorlab bo„lindi. U muqaddima, olti bo„limga bo„lingan 158 moddadan 44 iborat edi. Bu loyiha hali mukammallik darajasidan ancha yiroq edi. Uning ustida yanada jiddiyroq va talabchanlik bilan ishlash zarur edi. 1992- yil bahorida esa loyihaning 149 moddadan iborat ikkinchi varianti ishlab chiqildi. 1992-yil 26-sentyabrda O„zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi loyihasi umumxalq muhokamasi uchun matbuotda e‟lon qilindi. Muhokama 2 oycha davom etdi. Muhokama jarayonida bildirilgan takliflar asosida tuzatishlar kiritilgan loyiha 1992-yil 26-noyabrda matbuotda ikkinchi marta e‟lon qilindi. Umumxalq muhokamasi davrida 6 mingdan ortiq taklif va mulohazalar bildirildi, ular inobatga olindi. Birinchi Prezident Islom Karimov O„zbekiston Konstitutsiyasini ishlab chiqishga rahbarlik qildi va o„zining katta hissasini qo„shdi. Unda mamalakatning Asosiy Qonunini qabul qilish masalasini muhokama qildi. Sessiyada deputatlar loyihaga 80 ga yaqin o„zgartirish, qo„shimcha va aniqliklar kiritdilar. Shunday qilib, shu kuni O„zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining XI sessiyasi “O„zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasini qabul qilish to„g„risida”, “O„zbekiston respublikasining Konstitutsiyasi qabul qilingan kunni umumxalq bayrami deb e‟lon qilish to„g„risida” va “O„zbekiston respublikasining Konstitutsiyasini amalga kiritish tartibi to„g„risida”gi Qonunlarni qabul qildi. O„zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi 6 bo„lim, 26 bob, 128 moddadan iborat. U “Mustaqillik Deklaratsiyasi”, “O„zbekiston Respublikasining Davlat mustaqilligi asoslari to„g„risida”gi Qonunda mustahkamlangan tamoyillar va g„oyalarni o„zida to„la mujassamlashtirdi. O„zbekiston Respublikasining Konstitsiyasini o„rganish jarayonida uning mohiyatini ochib beruvchi quyidagi asosiy tamoyillarini bilib olishga ahamiyat berish zarur: O„zbekiston Konstitutsiyasining birinchi tamoyili-davlat suverenitetidir. 1-6 - moddalarda O„zbekiston - suveren demokratik respublika, davlat xalq manfaatlariga xizmat qiladi, mustaqil ichki va tashqi siyosat yuritadi, o„zbek tili davlat tilidir, deb belgilab qo„yilgan. Konstitutsiyada davlatning “O„zbekiston Respublikasi” va “O„zbekiston” degan nomlari bir ma‟noni anglatadi, deb belgilab qo„yilgan. Ikkinchi tamoyil - xalq hokimiyatchiligidir. 7 - 14-moddalarda xalq davlat hokimiyatining birdan-bir manbayidir, O„zbekiston xalqini millatidan qat‟i nazar uning fuqarolari tashkil etadi, davlat o„z faoliyatini inson va jamiyat farovonligini ko„zlab amalga oshiradi, deb ko„rsatilgan. 45 Uchinchi tamoyil- davlat hokimiyatining uch tarmoqqa bo„linishidir. O„zbekiston davlat hokimiyati tizimi hokimiyatning qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyatlariga bo„linishi qonunlashtirildi. To„rtinchi tamoyil - bu demokratiyaga sodiqlikdir. Konstitutsiyada demokratiya va ijtimoiy adolatga sadoqat e‟lon qilinadi hamda insonparvar demokratik – huquqiy davlat barpo etish nazarda tutiladi. Beshinchi tamoyil - Konstitutsiya va qonunlarning ustuvorligidir. Konstitutsiyaning 15-moddasida “O„zbekiston Respublikasida O„zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi va qonunlarining ustunligi so„zsiz tan olinadi. Davlat, uning organlari, mansabdor shaxslar, jamoat birlashmalari, fuqarolar Konstitutsiya va qonunlarga muvofiq ish ko„radilar”, deb belgilab qo„yilgan. Oltinchi tamoyil- xalqaro andozalar darajasida ifodalangan fuqarolar huquqlari, erkinliklari va majburiyatlarining tengligi va daxlsizligidir. O„zbekiston fuqarolarining huquqlari muhim xalqaro hujjatlar – “Inson huquqlari butun jahon Deklaratsiyasi”, “Iqtisodiy, sotsial va madaniy huquqlar to„g„risida xalqaro akt”, “Fuqarolik va siyosiy huquqlar to„g„risida xalqaro akt” va boshqalar asosida bayon etilgan. Konstitutsiyaning 18 – 52-moddalari inson va fuqarolarning asosiy huquqlari, erkinliklari va burchlariga bag„ishlangan. O„zbekiston davlati tomonidan fuqarolarning huquqlari va erkinliklari oliy qadriyat sifatida tan olingan va ular himoya qilinadi. Konstitutsiya bo„yicha har bir shaxsning o„z huquq va erkinliklarini sud orqali himoya qilishi kafolatlanadi. Yettinchi tamoyil-qonuniylikdir. Qonuniylik jamiyatning bir maromda hayot kechirishini, davlat organlarining maromli faoliyat ko„rsatishini ta‟minlaydi. Davlat, uning organlari, mansabdor shaxslar, jamoat birlashmalari, fuqarolar Konstitutsiya va qonunlarga muvofiq ish ko„rgandagina jamiyatda barqarorlik va taraqqiyot bo„ladi. Sakkizinchi tamoyil - O„zbekiston Respublikasi tashqi siyosatining asosiy qoidalarini aniq belgilab qo„yilganligidadir. Asosiy Qonunning 17- moddasida O„zbekiston Respublikasi tashqi siyosati aks etgan. Konstitutsiyada davlat xalqning manfaatlari va xavfsizligini ta‟minlash maqsadida boshqa davlatlar bilan ittifoq va do„stona aloqalar o„rtanishi hamda davlatlararo tuzilmalarga kirishi va ulardan ajralib chiqishi mumkinligi qonunlashtirilgan. To„qqizinchi tamoyil-mahalliy o„zini-o„zi boshqarishdir. O„zbekistonda o„zbek davlatchiligi rivojining tarixiy tajribasiga tayangan holda mahalliy hokimiyat boshlig„i bo„lgan hokim instituti joriy etildi. Viloyatlar, tumanlar va shaharlarda hokimiyatning vakillik organlari xalq 46 deputatlari kengashlari bo„lib, ularga viloyat, tuman va shahar hokimlari boshchilik qiladilar. Konstitutsiyaning 99-104-moddalarida mahalliy davlat hokimiyati asoslari, hokimlarni tayinlash va tasdiqlash tartiblari, ularning vazifalari belgilab berilgan. O„zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga kiritilgan bu o„zgartirishlar va qo„shimchalar O„zbekiston Respublikasi Bosh vazirining, hukumatning mas‟uliyatini kuchaytirishga, jamiyat siyosiy hayotining faollashuviga, saylov tizimining yanada takomillashuviga xizmat qilmoqda. Yüklə 1,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|