Book · January 005 citations reads 1,187 author: Some of the authors of this publication are also working on these related projects



Yüklə 1,25 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə20/61
tarix02.01.2022
ölçüsü1,25 Mb.
#43447
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   61
Gasimov-informatika-darslik

Cədvəl 2.1 

Onluq ədəd 

Ikilik ədəd 

Səkkizlik 

ədəd 

Onaltılıq ədəd 







10 




11 



100 




101 



110 




111 



1000 


10 



1001 

11 


10 


1010 

12 


11 


1011 

13 


12 


1100 

14 


13 


1101 

15 


14 


1110 

16 


15 


1111 

17 


16 


10000 

18 


10 

17 


10001 

19 


11 

18 


10010 

20 


12 

19 


10011 

21 


13 

20 


10100 

22 


14 


 

26 


Misal. Tutaq ki, 10110110111011

2

 ədədi verilmişdir və onun 



səkkizlik sisteminə çevrilməsi tələb olunur. 

1. Ikilik ədəd qruplara ayrılır: 

10        110     110      111      011 

2. Sonuncu qrup (10) üç rəqəmə qədər tamamlanır:  

010        110     110      111      011 

3. Hər bir qrup səkkizlik rəqəmə çevrilir: 

011

2

 =>3



8

;  


111

2

=>7



8

110



2

=>6


8

110



2

=>6


8

;

 



010

2

=>2



8

4. Səkkizlik rəqəmlər qrupların sırası ilə ardıcıl olaraq yazılır: 



26673

8



Beləliklə, 10110110111011

2

=26673



8

Səkkizlik  say  sistemindən  ikilik  say  sisteminə  keçid 



tamamilə  bu  əməliyyatın  əksi  istiqamətində  aparılır.  Yəni 

səkkizlik  ədədin  hər  bir  rəqəmi  ayrı-ayrılıqda  ikilik  sistemə 

çevrilir,  alınmış  qruplar  üç  rəqəmə  qədər  tamamlanır.  Sonra  bu 

qruplar səkkizlik ədədin rəqəmlərinin sırasına uyğun olaraq ardıcıl 

yazılır.  

Misal.  Tutaq  ki,  27362  səkkizlik  ədədi  verilmişdir  və  onun 

ikilik say sisteminə çevrilməsi tələb olunur. 

1.Səkkizlik ədədin hər bir rəqəmi ayrı-ayrılıqda ikilik sistemə 

çevrilir: 

2

8

=>10



2

;  7


8

=>111


2

3



8

=>11


2

;  6


8

=>101


2

1



8

=>1


2

2.Ikilik qruplar üç rəqəmə qədər tamamlanır: 



2

8

=>010



2

7



8

=>111


2

3



8

=>011


2

6



8

=>101


2

;

 



1

8

=>001



2

3.Ikilik qruplar səkkizlik ədədin rəqəmlərinin sırasına uyğun 



olaraq ardıcıl yazılır:  

0101110111010012. 




 

27 


Beləliklə, 27462

8

 => 010111100110010



2



2.6.  Ikilik say sistemindən onaltılıq say sisteminə və 



əksinə keçid qaydaları 

Ikilik say sistemindən onaltılıq say sisteminə keçid tamamilə 

səkkizlik  say  sisteminə  keçid  proseduruna  uyğun  yerinə  yetirilir. 

Lakin  səkkizlik  sistemdən  fərqli  olaraq  onaltılıq  say  sisteminin 

rəqəmlərini ifadə etmək üçün 4 rəqəm tələb olunur. Ona görə də 

ikilik  say  sistemində  verilmiş  ədədin  onaltılıq  say  sisteminə 

çevrilməsi  üçün  ikilik  ədədin  rəqəmlərini  sağdan  sola  qruplara 

dörd-dörd ayırmaq lazımdır. 



Misal. Tutaq ki, 11101010111001 ikilik ədədi verilmişdir və 

onun onaltılıq sistemə çevrilməsi tələb olunur. 

1. Verilmiş ədəd sağdan sola dörd-dörd qruplara ayrılır: 

11        1010   

1011 

 

1001 



2. Qruplar dörd rəqəmə qədər tamamlanır: 

0011 


      1010   

1011 


 

1001 


3. Hər bir qrup onaltılıq rəqəmə çevrilir: 

0011


2

 =>3


16

;   1010


2

=>A


16

;  1011


2

=>B


16

;  1001


2

=>9


16

4. Onaltılıq rəqəmlər qrupların sırası ilə ardıcıl yazılır: 



3AB9

16



Beləliklə, 11101010111001

2

=2AB9



16

Onaltılıq  say  sistemindən  ikilik  say  sisteminə  keçmək  üçün 



bu ədədin hər bir rəqəmini ayrı-ayrılıqda ikilik sistemə çevirmək, 

alınmış  qrupları  dörd  rəqəmə  qədər  tamamlamaq  və  müvafiq 

qaydada ardıcıl yazmaq lazımdır. 

Misal.  Tutaq  ki,  onaltılıq  say  sistemində  3CAB

16

  ədədi 



verilmişdir və onun ikilik say sisteminə çevrilməsi tələb olunur. 


 

28 


1. Verilmiş  onaltılıq  ədədin  rəqəmləri  ayrı-ayrılıqda  ikilik 

sistemə çevrilir: 

3

16

=>11



2

;  C


16

=>1100


2

;  A


16

=>1010


2

;  B


16

=>1011


2

2. Qruplar dördlüyə qədər tamamlanır: 



3

16

=>0011



2

;   C


16

=>1100


2

;  A


16

=>1010


2

;  B


16

=>1011


2

3. Qruplar ardıcıl yazılır: 



0011110010101011

2



Beləliklə, 3CAB

16

 => 0011110010101011



2



2.7.  Səkkizlik (onaltılıq) say sistemindən onluq say 



sisteminə və əksinə keçid qaydaları 

Onluq  say  sistemində  olan  tam  ədədlərin  səkkizlik 

(onaltılıq)  say  sisteminə  çevrilməsi  üçün  həmin  ədədi  ardıcıl 

olaraq  8-ə  (16-ya)  bölmək  lazımdır.  Bu  çevirmə  proseduru  onluq 

say sistemindən ikilik say sisteminə keçid proseduru ilə tamamilə 

eyni olduğundan burada yalnız bir misalla kifayətlənəcəyik. 



Misal.  31318  onluq  ədədinin  səkkizlik  say  sisteminə 

çevrilməsi tələb olunur. 




Yüklə 1,25 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   61




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin