Book · January 005 citations reads 1,187 author: Some of the authors of this publication are also working on these related projects
Yüklə 1,25 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
3.3.3. Yaddaş qurğuları
Yaddaş qurğuları kompüterlərin proqram təminatının uzunmüddətli işləməsini, eyni əməliyyatların (proqramların) müxtəlif məqsədlər üçün yerinə yetirilməsini, eləcə də verilənlərin təkrar
istifadə edilə bilməsini təmin etmək məqsədilə proqramların, informasiyanın və verilənlərin yadda saxlanması funksiyasını yerinə yetirir. Təyinatından asılı olaraq bir neçə növ yaddaş qurğularından istifadə edilir. Onlar əsasən iki parametrlə - həcm və sürətlə xarakterizə olunurlar. Yaddaşın həcminin ölçü vahidi kompüter texnikasında tətbiq edilən ikilik say sisteminin vahidlərinə uyğun olaraq müəyyən olunmuşdur. Burada say sistemləri haqqında ətraflı danışmaq məqsədimiz yoxdur. Lakin qeyd etmək lazımdır ki, ikilik say sistemində yalnız iki rəqəmdən – 0 və 1 rəqəmlərindən istifadə
42
olunur. Bu isə elektron texnikanın işləmə texnologiyasında impulsun və ya elektrik siqnalının daxil olub olmamasının müəyyən edilməsi məqsədilə tətbiq edilir. Yuxarıda qeyd olunduğu kimi, yaddaş qurğularının həcmi bit, bayt (B), kilobayt (Kb), meqobayt (Mb) və Qeqobayt (Gb) ölçülür. Daimi yaddaş qurğusu – kompüter elektrik şəbəkəsinə qoşulan zaman proqram təminatının (əməliyyat sisteminin) işə düşməsini təmin etmək üçün zəruri proqram modulu yazılan yaddaş qurğusudur. Bu qurğu ana platanın üzərində elektron sxem (mikrosxem) şəklində yığılmış olur. Daimi yaddaş qurğusunda yazılmış yükləyici adlanan proqram ana plata istehsal olunanda bu mikrosxemə "tikilir", bu proqramı təsadüfən pozmaq, dəyişdirmək və ya sıradan çıxarmaq mümkün deyil. Yükləyici proqramlar hər dəfə kompüter qoşulanda və yenidən yüklənəndə işə düşür, kompüterin işçi vəziyyətini yoxlayır və onun işləməsi üçün zəruri proqram təminatını disk qurğusundan əməli yaddaşa yükləyir. Əməli yaddaş qurğusu – kompüterdə proqramların işləməsi, verilənlərin və məlumatların istifadə edilməsi üçün onlar xarici yaddaş qurğularından - disk, disket, CD-ROM qurğularından oxunur və əməli yaddaşa yazılır. Yalnız bundan sonra proqramlar tərəfindən kompüterdə müxtəlif proseslər yerinə yetirilə bilər. Əməli yaddaşa yazılmış informasiya yalnız istifadə olunduğu müddətdə orada saxlanılır, sonra isə əməli yaddaşdan silinir. Məsələn, kompüterdə hər hansı proqram yerinə yetirilirsə, bu zaman həmin proqram əməli yaddaşa yazılmış olur və proqram işini başa vurduqdan sonra onun yerinə başqa proqramlar yazılır, əgər hər hansı proqram müəyyən verilənləri istifadə edirsə, onda bu proqram həmin verilənləri əməli yaddaşa yazır və onlarla işini qurtardıqdan sonra başqa verilənləri və ya proqramları onun yerinə yazır və s. Ümumiyyətlə, kompüter söndürüldükdə əməli yaddaşda olan bütün informasiya (hətta proqram və verilənlərin istifadəsindən sonra qalmış qalıq informasiya da) əməli yaddaşdan silinir. 43
Kompüterlərin əməli yaddaşlarının həcmi prosessordan asılıdır. Belə ki, onun mikroprosessorları müəyyən həcmdən artıq əməli yaddaşa müraciət edə bilməzlər. Məsələn, IBM PC XT tipli kompüterlərin əməli yaddaşı 1 Mb-dan çox ola bilməz, çünki onun prosessoru (Intel-8088 və ya Intel-8086) maksimum 1 Mb ölçüdə yaddaşa müraciət edə bilər. Müasir kompüterlərin əməli yaddaşlarının həcmi 32 Mb-dan 1 Gb-a qədər dəyişir, lakin xüsusi hallarda bu yaddaş daha böyük həcmə malik ola bilər. Disk qurğuları – proqramların, verilənlərin və müxtəlif xarakterli məlumatların uzun müddətli saxlanması və emal edilməsi, bir yerdən başqa yerə daşınması və s. məqsədi ilə informasiya daşıyıcılarına yazılması və oxunması üçün istifadə olunur. Disk qurğularına misal olaraq hazırda çox geniş istifadə edilən maqnit (disk və disket) və lazer (CD ROM) yaddaş qurğularını göstərmək olar. Onlar diskə yazılmış informasiyanı istifadəçi tərəfindən pozulana və ya qurğu fiziki sıradan çıxana qədər, hətta kompüter söndürüldükdən sonra belə özündə saxlayır. Bu qurğuları xarici yaddaş qurğuları adlandırırlar. Disklər - kompüterlərin əsas yaddaş qurğusu olub kompüterdə daim istifadə olunan bütün növ informasiyanın (əməliyyat sistemlərinin, proqram paketlərinin, verilənlərin, sənədlərin və s.) saxlanması üçün istifadə edilir. Demək olar ki, bütün kompüterlər (terminallardan başqa) disk yaddaşları ilə təmin edilirlər. Disklərin hazırlanması texnologiyasında informasiyanın yazılması və saxlanması üçün bərk maqnit plastinkalarının (yumşaq olmayan disklərin) tətbiq edilməsi ilə əlaqədar olaraq onlara bəzən «bərk disklər» deyirlər. Ingiliscə onlar Hard Disk Driver (HDD), rusca isə "cestkiy disk" və ya "vinçester" (formaca avtomat vinçesterinə oxşadığı üçün) adlanır. Bərk disklərin istehsalı və istifadəsi zamanı bir neçə texnologiyadan istifadə edilir. Son dövrlərdə iki texnologiya daha geniş yayılmışdır: IDE və SCSI. Birinci texnologiya hazırlanma və istifadə baxımından daha əlverişli olduğundan (ucuz başa gəlir, çox geniş yayılmış kompüterlərdə digər platalarla uzlaşması 44
baxımından disklərin bu texnologiyası nəzərə alınmışdır və s.) daha çox yayılmışdır. Lakin son zamanlar getdikcə daha çox tətbiq olunmağa başlayan SCSI texnologiyası diskin həcminin, informasiyanın diskdən oxunması və diskə yazılması sürətinin xeyli böyük olması kimi üstünlüklərə malikdir. Birinci variantda kompüterə maksimum iki disk, ikinci variantda isə yeddiyə qədər disk qoşmaq mümkündür. Disketlər – sənədlərin, proqramların, verilənlərin və s. informasiya resurslarının bir kompüterdən digər kompüterə köçürülməsi, kompüterdə tez-tez istifadə olunmayan məlumatların saxlanması, diskdə yazılmış müxtəlif informasiyanın ehtiyat surətlərinin çıxarılması məqsədilə istifadə edilir. Onlara yumşaq maqnit diskləri deyilir. Iki növ disketlər mövcuddur: 5,25 və 3,5 dyüm ölçülü disklər. Birinci növ disklər artıq istifadədən çıxmaq üzrədir. Ikinci növ disketlərin ölçüləri 720 Kb-dan 2 Mb-a qədər (standart disketlər 720 Kb və 1,44 Mb) olur. Bu disketlərin istifadə edilməsi, yəni informasiyanın diskə yazılması və diskdən oxunması üçün "disk sürücüləri" adlanan disk qurğularından istifadə edilir. Informasiyanı təsadüfi pozulmadan və ya yazılmadan qorumaq üçün disketin arxa sol küncündə olan qoruyucunu açmaq olar. Informasiyanın diskə yazıla və ya diskdən pozula bilməsi üçün bu qoruyucu mütləq bağlı olmalıdır. CD ROM yaddaş qurğularının da təyinatı disketlərin təyinatı kimidir, lakin onlar maqnit yaddaş qurğuları deyillər və lazer texnologiyası vasitəsilə yazma-oxuma mexanizmləri ilə işləyən qurğulardır. Onların yazma-oxuma sürəti və həcmi disketlərlə müqayisədə çox böyükdür. Standart CD-disklərin həcmi 640 Mb-dır. Yazılma prinsipinə görə iki yerə bölünürlər: yalnız bir dəfə yazıla bilən və təkrar yazıla bilən CD-disklər. Hazırda lazer texnologiyasına əsaslanan bu yaddaş qurğularından geniş istifadə olunur və inkişaf etməkdə davam edir. Onlar audio, video və digər növ informasiyaların yazılması və istifadəsi məqsədi ilə istifadə edilir.
45
Bundan əlavə sistem blokunda müxtəlif qurğuların kompüterə qoşulması üçün istifadə edilən elektron platalar da olur. Bu platalar kompüter texnikasının tərkibinə daxil olan monitor və printerlərdən tutmuş şəbəkələrin yaradılması və xüsusi texnikanın qoşulmasınadək ən müxtəlif məqsədlər üçün nəzərdə tutula bilər. Onların hamısı ana plataya qoşulurlar. Cərəyan bloku – elektrik şəbəkəsinə daxil olan dəyişən cərəyanın (220 v və ya 110 v) elektron plataların işləməsi üçün zəruri olan sabit cərəyana çevirərək onlara ötürülməsi funksiyasını yerinə yetirir. Yüklə 1,25 Mb. Dostları ilə paylaş:
|