Bozor iqtisodiyotining o’ziga xos rivojlanish mexanizmi bor, u iqtisodiy
Yüklə 8,91 Kb.
|
|
Bozor iqtisodiyotining o’ziga xos rivojlanish mexanizmi bor, u iqtisodiy stimullarga, ya’ni kishilarni to’q va xotirjam yashash, obro’ga ega bo’lish, hayotda o’z o’rnini topish kabi manfaatlarini yuzaga chiqarishga asoslanadi. Bozor mexanizmi iqtisodiy rag’batlantirish mexanizmidir. Unda iqtisodiy faollikka undash va hatto zo’rlash ham bor, ammo bu ma’muriy zo’rlash emas, balki iqtisodiy jihatdai majburlashdir. Masalan, raqobat hammani yaxshi ishlashga majbur qiladi. Bozor mexanizmi iqtisodiy bo’lganidan bu tizimda foyda zarar, sarf-xarajat, yutishyutqazish, narx-navo, raqobat-kelishuv, soliq-subsidiya degan narsalar keng ishlatiladi. Bozor iqtisodiyotiga xos belgilardan biri erkin, ya’ni liberallashgan narxlarning bo’lishi va hamisha narxni hisobga olib, foyda-zararni nazarda tutgan holda ishlashidir. Iqtisodiy mexanizmlar ishlab chiqarishni tez va eng avvalo resurslarni tejab-tergab sarflagan holda rivojlantirishni ta’minlaydi. Natijada moddiy to’kinchilik yuzaga keladi. Binobarin, bozor iqtisodiyoti taqchilliksiz iqtisodiyot hisoblanadi. Uning ijtimoiy mo’ljal-maqsadi farovonlikni oshirish. Farovonlikni kishilarning ishbilarmonligi, mshnatining natijasi, o’z mulkini samarali ish bilishi ta’minlaydi. Har bir kishi qo’lidan kelgan ish bilan shug’ullanib, ishlaganiga qarab daromad ko’rishi adolatli hisoblanadi. Bozor iqtisodiyoti kambag’al va qashshoqlarning emas, balki o’ziga to’q kishilarning tengligidir. Tengsizlikning bo’lishi ham adolatli hisoblanadi. Bozor iqtisodiyoti rivojlangan sharoitida eng kam daromad chegarasini davlat qonun yo’li bilan belgilab qo’yadi. Masalan, AQShda 2002 yilda eng kam ish xaqi 1 soat ishlaganlik uchun 6,0 dollar qilib belgilangan va uni bundan kamaytirib bo’lmaydn. Bozor iqtisodiyotida daromadlarning yuqori chegarasi belgilab qo’yilmaydi, bu esa kishilarda pul topish ishtiyoqini kuchaytirib, ko’plab ishlab chiqarishga rag’bat beradi. Kishilar iqtisodiy faollikni yuzaga chiqaradi. Boyligi adolatli yo’l bilan topilganidan uni yashirmaedan oshkor e’lon qiladilar. Masalan, 2002 yil natijasiga ko’ra AQSh eng katta boylar ro’yxatiga 400 ta boy kiritilib, ularning boyligi 0,5 milliard dollardan 43,0 milliard dollargacha bo’lganligi e’lon qilindi. 2002 yilda jahondagi eng boy kishining puli 48 milliard dollar bo’lgan va uning nomi - Bil Geyts, ikkinchi o’rinda Uorren Beffet – 36 mlrd. dollar va uchinchi o’rinda Mg’crosoft asoschisi Pol Allen – 21 mlrd. dollarga ega. Bozor iqtisodiyotida shunday qoida bor: Jamiyatiing naqadar boy bo’lishi har bir oila, har bir kishining naqadar boy va farovon yashashiga bog’liq. Bu qoidaning yuzaga chiqishiga bozor mexanizmi xizmat qiladi. Chunki, u Yüklə 8,91 Kb. Dostları ilə paylaş:
|