Budjet hisobi
Yüklə 3,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Zak. 211
321 sh ax slam in g ishtirokida m oddiy qiym atliklam ing haqiqatda borligini ularni, albatta, qayta sanash, tortish yoki qayta oMchash y o ‘li bilan tekshiradilar. Inventarizatsiya o 'tk az ila y o tg a n vaqtda kelib tushgan m oddiy qiy m atlik lar m oddiy ja v o b g a r shaxslar tom onidan inventarizatsiya k o m issiyasi a ’zolari ishtirokida q a b u lq iiib olinadi va invetarizatsiyadan s o ‘n g kirim qilinadi. B u m oddiy qiym atliklar alohida «Inventarizatsiya vaq tid a kelgan m oddiy qiym atliklar» nomli xatlash ro ‘yxatiga yoziladi. X atlash ro ‘yxatida ular qachon v a kimdan kelganligi, hujjatning sanasi v a raqam i, nom i, m iqdori, bahosi va summasi ko‘rsatiladi. B ir vaqtning o ‘zid a kirim hujjatiga inventarizatsiya komissiyasi raisining imzosi bilan bu qiym atliklar yozilgan xatlash ro‘yxati sanasiga havola qilinib «Inventarizatsiyadan keyin» degan belgi qilinadi. Inventarizatsiya uzoq d a v r m obaynida o ‘tkazilganda kam dan-kam h o llard a va faqat budjet tashkiloti rahbari va bosh buxgalterining yozm a ruxsati bilan inventarizatsiya jarayonida m oddiy jav o b g ar shaxslar tom on idan inventarizatsiya kom issiyasining a ’zolari ishtirokida moddiy qiy m atlik lar chiqarilishi m um kin. Bu qiym atliklar «Inventarizatsiya vaq tid a chiqarilgan m oddiy qiym atliklar» nomli alohida inventarizatsiya x atlash ro ‘yxatiga yoziladi. B u xatlash ro‘yxati inventarizatsiya vaqtida kelg an m oddiy qiym atliklar hujjatJariga o ‘xshash holda rasm iylashtirilgan b o ‘lishi kerak. C hiqim hujjatlarida inventarizatsiya kom issiyasi raisi im zosi bilan belgi qilinadi. B oshqa tashkilotlarga tcgishli boMgan va m as’ul saqlashda tu rg an m oddiy qiym atliklar o ‘z m oddiy qiymatliklari bilan bir vaqtda inventarizatsiya qilinadi. Bu qiym atliklarga, ana shu qiym atliklar m as’ul saqlashga qabul qilinganligini tasdiqlovchi tegishli hujjatlarga havola qiling an holda, alohida inventarizatsiya xatlashi tuziladi. Kelib tushgan m odd iy qiym atliklar kirim qilinm aganligi aniqlanganda ularni qabul qilib oigan shaxslardan tushuntirish xati talab qilinishi kerak, suiiste’mol orqasidagi xiyonat aniqlanganda esa m ateriallar tergov organlariga berilish i kerak. Foydalanishdagi kam baholi va tez cskiruvchi buyum lar ulam ing turgan jo y lari va ularni m as’ul saqlashga oigan shaxslar bo'yicha inventarizatsiya qilinadi. Inventarizatsiya har bir buyum ni ko ‘rib 322 chiqish y o ‘li bilan am alga oshiriladi. Inventarizatsiya xatlashlariga kam baholi va tez eskiruvchi buyum lar buxgalteriya hisobida qabul q ilin gan nom enklaturaga muvofiq nom lari b o ‘yicha yoziladi. X o dim larg a individual foydalanishga berilgan kam baholi va tez eskiruvchi b uy u m lar inventarizatsiya qilinganda, bu b u yu m larga jav ob gar b o ‘lgan shaxsiy kartochkalar ochilgan shaxslar k o ‘rsatilib, guruhli inventarizatsiya xatlash ro ‘yxatlari tuzishga ijozat beriladi va ular xatlash ro ‘y x atig a imzo q o ‘yadilar. P u l m a b la g ‘la ri v a q a t ’iy h iso b o td ag i b la n k la r in v e n ta riz a tsiy a s i K assa inventarizatsiya qilinganda kassadagi haqiqatda m av ju d naqd pul m ab lag ‘lari va boshqa qiym atliklar tekshiriladi. S huningdek, q a t’iy hisobotdagi blanklar ham tekshiriladi. K assadagi n aqd q o ld iqq a hech qanday hujjatlar yoki tilxatlar q o ‘shilm aydi. K assim ing k assad a m uayyan budjet tashkilotiga tcgishli b o ‘lm agan pul m ablag‘lari va b o sh q a qiym atliklar borligi haqidagi arznom asi e ’tiborga olinm aydi. N a q d pul m ablag‘lari inventarizatsiyasi dalolatnom asida inventarizatsiya kunidagi holatga m uvofiq naturadagi va hisob m a ’lum otlari b o ‘yicha q iy m atlik lar qoldiqlari k o ‘rsatiladi va inventarizatsiya natijasi aniqlanadi. Q a t’iy hisobotdagi blanklam ing haqiqatda borligini tekshirish b lan k lam in g turlari bo‘yicha u yoki bu blankning b o sh lan g ‘ich va oxirgi raqam larini hisobga olgan holda amalga oshiriladi. M azkur tekshirish natijalari m axsus xatlash bilan rasm iylashtiriladi. B ank m uassasasidagi pul m ablag‘larining inventarizatsiyasi budjet tashkilotining bu xg alteriy a m a’lum otlari b o ‘yicha tegishli subschyotlarda hisobda turgan sum m alar qoldig‘ining bank ko‘chirmasi b o ‘yicha m a ’lum otlari bilan so lish tirish y o ‘li bilan am alga oshiriladi. H iso b -k ito b lar in v e n ta riz a tsiy a s i Budjet, xaridorlar, mol yetkazib beruvehilar, hisobdor shaxslar, ishehi va xizm atchilar, deponentlar va boshqa debitorlar va k re d ito rlar bilan hisob-kitoblam ing inventarizatsiyasi tegishli hujjatlar b o ‘y ich a 323 qoldiqlam i aniqlash va buxgaltcriya hisobi schyotlaridagi sum m alam ing asosliligini sinchiklab tekshirishdan iboratdir. K om issiya debitorlar v a kreditorlar subschyotlari b o ‘yicha qarzlam ing paydo b o ‘lish m uddatlarini, ulam ing reallig ini va da’vo m uddati o ‘tkazib yuborilgan b o ‘lsa, d a’vo m uddatlari o ‘tkazib yuborilishiga aybdor shaxslami aniqlaydi. Ishchi va xizm atchilam ing qarzlari b o ‘yicha o ‘z vaqtida talab q ilib olinm agan va deponentlar subschyotiga o ‘tkaziladigan sum m alam i ham da ishchi va xizm atchilarga ortiqcha to ‘langan sum m alar va bu ortiqcha to ‘lashlam ing sabablari aniqlanishi kerak b o ‘ladi. H isob bcrish sharti bilan berilgan sum m alar inventarizatsiyasida bcrilgan b o ‘naklar b o ‘yicha hisobdor shaxslam ing hisobotlarini ulam ing m aqsadga muvofiq foydalanilganligini hisobga oigan holda ham da har bir hisobdor shaxs b o ‘yicha berilgan b o ‘n ak sum m alari, ular berilgan sana va maqsadli tayinlanishi tekshiriladi. In v e n ta riz a tsiy a b o ‘y ic h a solish tirish v c d o m o stla rin i tu zish Solishtirish vedomostlari inventarizatsiyada hisob m a’lumotlariga nisbatan farqlar aniqlangan qiymatliklar bo‘yicha tuziladi. Solishtirish vedomostlarida inventarizatsiya natijalari, ya’ni buxgalteriya hisobi m a ’lumotlari bo‘yicha k o ‘rsatkichlar bilan inventarizatsiya xatlash ro‘yxatlarining m a’lumotlari o ‘rtasidagi farqlar qayd qilinadi. Solishtirish vedomostlarida moddiy qiym atliklar ortiqchaliklarining va kamomadlarinmg qiymati ulaming buxgalteriya hisobidagi baholariga muvofiq keltiriladi. In v e n ta riz a ts iy a fa r q la r in i ta rtib g a solish va in v en tariz atsiy a n a tija la r in i ra sm iy la sh tirish ta rtib i Inventarizatsiyada va boshqa tekshirishlarda aniqlangan qiymatlik- lam ing haqiqatda m avjudligining buxgaltcriya hisobi m a ’lumotlariga nisbatan farqlari quyidagi tarzda tartibga solinadi. O rtiqcha chiqqan asosiy vositalar, m oddiy qiym atliklar, pul m ab lag ‘lari va boshqa m ol-m ulk kirim qilinadi va budjet tashkiloti m oliyalashtirishni k o ‘p aytirishga hisoblanadi, keyin ortiqcha chiqish sabablari va aybdor shaxslar aniqlanadi. 324 B elgilangan m c ’yorlar doirasida qiym atliklam ing kam ayishi b u djet tashkiloti rahbarining farm oyishi b o ‘y icha budjet tashkiloti m o liy a- lashtirishni kam ayishiga hisobdan chiqariladi. K am ayish m e ’yorlari haqiqatda kam om ad aniqlangan holatlardagina q o ‘llanishi m u m kin xolos. Belgilangan m c ’yor doirasida qiy m atlik lam ing kam ayishi n av lam in g aralashuvibo‘y ichakam om adlarortiqchalik bilan qoplangandan keyingina aniqlanadi. A gar belgilangan tartibda n av lar alm ashuvi b o ‘y ich a qoplash o ‘tkazilgandan so ‘ng ham qiym atliklam ing kam om adi qolsa, u holda tabiiy kam ayish m c ’yorlari qiym atliklam ing faqat kam om ad aniq lan gan nomi b o ‘yicha q o ‘llaniladi. Tasdiqlangan m e ’yorlar b o ‘lm agan taqdirda, kam ayishi m e ’yordan ortiq kam om ad deb qaraladi, qiy m atliklam ing tabiiy kam ayish m e ’yo- ridan ortiq kam om ad hamda qiym atliklam in g buzilishidan k o ‘rilgan nobudgarchiliklar aybdor shaxslar hiso b ig a o ‘tkaziladi. 0 ‘zbekiston Respublikasi M oliya vazirligi, 0 ‘zbekiston R espublikasi Davlat Soliq q o ‘m itasi va 0 ‘zbekiston R espublikasi M chnat va aholini ijtimoiy m uhofaza qilish vazirligining 2004-yil 10-martdagi 3 7 ,2 0 0 4 -2 6 , 20/1 -sonli q o ‘shm aqarori bilan tasdiqlangan « In vcntarizatsiyajarayo nid a aniqlangan m ol-m ulk kamomadi va ortiqehasining buxgalteriya hisobi va soliqqa tortish tartibi to‘g ‘risida»gi N izom bilan inven tarizatsiy a jarayonida aniqlangan mol-mulk kam om adi va ortiqehasini b u x galteriya hisobida aks cttirish va soliqqa tortish tartibi belgilangan. Ish bcruvchining mulkiga yetkazilgan zarar hajm i, za rar uchun xodim ning m oddiy javobgarlik chegaralari va tartibini aniqlash 0 ‘zbekiston Respublikasi M ehnat kodcksi bilan tartibga solinadi. Bir oylik o ‘rtacha ish haqidan oshm aydigan yetkazilgan za rar summasini aybdor xodimdan undirish ish beruvchining farm oy ishig a muvofiq am alga oshiriladi. F arm oyish yetkazilgan zarar an iq lan gan kundan boshlab bir oydan kechikm asdan chiqarilishi m um kin. B u nd a zarar hajmi inventarizatsiya o ‘tk azish davrida m azkur jo y d a am al qilayotgan bozor baholari bo‘yicha hisoblanadi. A gar xodim dan undirilishi lozim boMgan yetkazilgan zarar sum m asi uning o ‘rtacha oylik ish haqidan yuqori yoki zarar aniqlangan ku n d an 325 b o sh lab bir oylik m uddat o ‘tgan bo‘lsa, undirish sud orqali amalga oshiriladi. Ish beruvchining m ulki o ‘g ‘irlanganda, kam chiqqanda, qasddan y o ‘qotish yoki qasddan b u zish natijasida ham da boshqa hollarda yetkazilgan zarar hajm i b o z o r qiym ati bo‘yicha hisoblanadi. Inventarizasiya ja ra y o n id a aniqlangan m ol-m ulkning bozor qiymatini aniqlash uchun quyidagilardan foydalanish mum kin: a) ishlab chiqaruvchi tashkilotlardan va ulam ing rasm iy dilerlaridan, to v ar xom ashyo b irjalaridan, k o ‘chmas m ulk birjalaridan yozm a shaklda olingan xuddi sh unday mahsulotga doir narxlar to ‘g ‘risidagi m a ’lum otlar; b) M arkaziy bankning kam om ad (ortiqcha) aniqlangan sanadagi va tegishli m ulkni sotib olish sanasidagi kurslam ing nisbati shaklida aniqlangan hisob-kitob koeffitsiyentini qo‘llagan holda sotib olish sanasidagi (tasdiqiovchi h u jjatla r mavjud bo‘lganda) m ol-m ulklam ing erkin konvertatsiyalanadigan valuta (EKV)dagi qiym ati to ‘g ‘risidagi m a ’lum otlar; d) tegishli davlat idoralarida mavjud b o ‘lgan narxlar darajasi to ‘g ‘risidagi m a’lum otlar; c) inventarizatsiya o ‘tkazilayotgan davrda om m aviy axborot vositalari va m axsus adabiyotlarda e'lon qilingan narx darajalari to‘g ‘risidagi m a ’lum otlar; 0 tegishli m ol-m ulkning qiym ati to‘g ‘risida baholovchining ckspert xulosasi. K am om adlar va nobudgarchiliklar suiiste’mol qilinishi natijasida sod ir b o ‘lgani aniqlanganda, tegishli m ateriallar kam om adlar va nobudgarchiliklar aniqlangandan so ‘ng 5 kun ichida tergov organlariga b eriladi, aniqlangan kam om adlar va nobudgarchiliklar summasiga fuq arolik d a ’vosi qilinadi. K am om adlar va nobudgarchiliklarning aniq aybdorlari aniqlanilm agan hollarda qiym atliklar tabiiy kam ayishining m e ’yordan ortiqcha kam o m ad i va qiym atliklam ing buzilishidan k o ‘rilgan nobudgarchiliklam i b udjet tashkiloti m oliyalashtirilishining kam ayishiga hisobd an chiqarish m um kin. Bunda, qiym atliklar tabiiy kam ayishining m e ’yordan ortiqcha kam om adi va qiym atliklam ing buzilishidan k o ‘rilgan 326 nobudgarchiliklam i hisobdan chiqarishni rasm iylashtirish uchun taq d im etiladigan hujjatlarda shunday kam o m adiar va nobudgarchiliklam ing oldini olish b o ‘yicha ko‘rilgan chora-tadbirlar k o ‘rsatilgan b o ‘lishi kerak. N avlar alm ashuvi natijasidagi o rtiqchaliklar va kam om adlam i o ‘z aro hisobga o ‘tkazish faqat istisno tariqasida ayni shu tekshirilayotgan davrda, ayni shu tekshirilayotgan shaxsda, ayni shu nom dagi va shu m iqdordagi m oddiy qiymatliklarga nisbatan budjet tashkiloti rahbarin in g ruxsati b o ‘yicha am alga oshiriladi. M oddiy javobgar shaxslar y o ‘l q o ‘yilgan navlar almashuvi haqida budjet tashkilotining rahb arig a batafsil tushuntirish xati beradi. M oddiy jav o b g ar shaxslam ing aybisiz paydo b o ‘lgan k am o m adiar tom oniga navlar almashuvidagi qiy m atlar farqiga inventarizatsiya bayonnom asida bu farq aybdor sh axslar hisobiga o ‘tkazilm aganligi sabablari haqida batafsil tushuntirish berilishi kerak. Inventarizatsiya natijalari inventarizatsiya tugallangan oyda hisobda va hisobotda, yillik inventarizatsiya b o 'y ich a natijalar esa yillik m oliyaviy hisobotda q a y d qilinishi kerak. Inventarizatsiyada aniqlangan qiym atlik lam in g haqiqatda m avjud i va buxgalteriya hisobi m a’lum otlarining tafovutlarini tartibga so lish haqidagi takliflar budjet tashkilotining rahbariga ko‘rib chiqish u ch u n taqdim etiladi. Ortiqcha chiqqan asosiy vositalar kirim qilinganida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: D ebet 010-013, 0 15-019-«A sosiy v o sitalar» subschyotlari; K redit 250 - «A sosiy vositalardagi fond» subschyoti. O rtiqcha chiqqan materiallar va oziq-ovqat m ahsulotlari kirim q ilin ganida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: D ebet 060-069-«M ateriallar va o ziq -o v q at m ah su lo tlari» subschyotlari; K redit 140 - «T ashkilot xarajatlari v a b o sh q a tadbirlar uchun b u d je td a n m oliyalashtirishga d oir h iso b -k ito b lar» subschyoti Yüklə 3,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|