Fəhlə qardaş, yavaş!
Bir şeir oxuyum qulaq as.
-Nə deyirəm, oxu!
Mən də əlimi saxlayım bir az.
Sanballı misraların varsa,
Çəkicimin zərbəsindən
Şerinin zərbəsi ağır olarsa,
Buyur, söz sənindir!
Çəkicimdən əzəl
Misranı sən endir.
Əgər elə misran yoxsa,
Qardaş, incimə get!
Nə özünü yor,
Nə məni ləngit.
51
Ñå÷èëìèø ÿñÿðëÿðè
VİDA
Nəvəsini dəzgahın arxasında qoyub,
Təqaüdə çıxır qoca.
Onun damağında qəlyan,
Zavodun damağında uca
boru tüstülənir.
Hər ikisi də yanaşı, fikirli,
Nə o danışır, nə bu dinir.
Papiros çəkirlər,
Papirosları tüstülənir.
Qocanın alnında fıkirlər
qırış-qırış.
Zavodun daş barısı
qaralmış.
Zavod sakit, nəhəng,
Qoca kövrək, tək.
Dünyanın qoynu dolu:
səslər, rənglər.
Səssiz, sözsüz
Vidalaşır nəhənglər.
52
Ôèêðÿò Ãîúà
TABLO
Sııdanlı şair dostum
Ə1 Nəsr Taca ithaf edirəm.
Rəssam bir əsər çəkib
Elə təmiz, elə ağ;
Bir göz də borc alıb bax.
Rəssam baxır doymayır,
Özü də valeh olub.
Ağlığından göy çalan
Qara ayaq qoyulub.
Bir cüt ayaq izi var.
Barmaqların yerində.
Ulduz-ulduz yanır qar,
Qucaqlayıb izləri
Şölələr, parıltılar.
Rənglər verib səs-səsə,
Elə bil ki, deyirlər,
Ona baxan hər kəsə:
"İnsan ülvidir, təkdir.
Hələ ayaq izi də
Təbiətə bəzəkdir.
Sanki mərmər bir ayaq,
Burda, salıb itirib
Bu aydın, ağ izləri,
Əsərə ad qoyulub
"Qəşəng ayaq izləri".
Bər-bəzəkli adamlar
Axışır axın-axın.
Görən görməyənləri
Çağırır: bura baxın...
53
Ñå÷èëìèø ÿñÿðëÿðè
Paxıllığı tutan var
O ayağa, o izə.
Tamaşaçı əsərlə
Gəlir durur üz-üzə.
Neçə yol bəh-bəh deyir.
Ona bir dəfə baxan
Yüz yol baxmaq istəyir...
Dünyanın işinə bax,
Amma heç kəs düşünmür
Qış, qar və yalın ayaq.
54
Ôèêðÿò Ãîúà
KÜLƏKLƏR
Daraq çəkir
dalğalara, otlara.
Qanad verir
ünvansız buludlara
Küləklər.
Qopur, qopur
hər quşun qanadından
bir dalğa.
Toplanıb tufan olur,
Burulub tüğyan olur.
Çarpışır düzlə, dağla
Küləklər.
55
Ñå÷èëìèø ÿñÿðëÿðè
KOTANARXI
Bu ad bir kənd adıdır,
Bir qədim kəndin adı.
Bu kənddə köç salanı
Bir vaxt hamı qınadı.
Deyirlər ki, dedilər:
"Dəli olmusanmı sən...
Orda sudan nişanə
Kirpiyində görərsən".
Axırı ki, bu kəndə
Kotanla arx çəkdilər.
Su da gəldi bir səhər.
Gələn bu lilli suyun,
Bu şirin dilli suyun
Adı dillərə düşdü.
Babalarım bu suyu
Damcı-damcı bölüşdü.
Nənəm, içməkdən ötrü
Onu daşdan süzərdü.
Bircə içim damınca
Beş qonşunu gəzərdi,
Bir hana ip düzərdi.
İndi bir baxın barı,
Artezyan bulaqları
Pıçhapıç aşır-daşır.
Nənəm də baxıb deyir:
-Ay oğlum, ağlım çaşır,
Qorxuram su qurtarsın.
Gözüm sudan doymayır...
Yazıq qarı əlindən
Səhəngi heç qoymayır.
56
Ôèêðÿò Ãîúà
MƏNİM FƏHLƏ DOSTLARIM
Əlimi möhkəm sıxır
Tunc kimi əzələli,
Qabarlı bir dost əli.
O əl iş arxasında,
O əl sükan başında.
O əl bilir qədrini
İşin də, yoldaşın da.
Onlar poladla birgə,
Bişirirlər həyatı.
Poladla bir bişmirmi
Fəhlənin oxuduğu,
Ruh oxşayan bayatı.
Onların alın təri
Damır poladın üstə.
İnsan təri - sən ondan
Nə istəyirsən istə.
O tərdə bir zərrə var,
İnsanın vüqarından,
İnsanın namusundan,
İnsan etibarından.
O tərdə bir zərrə var
Gənclikdən, ehtirasdan,
Neçə mağardan, yasdan,
Qışdan, payızdan, yazdan.
Poladın mayasına
Bu tər qarışır deyə
Haqqı yoxdur poladın
Zərbədən əyilməyə.
57
Ñå÷èëìèø ÿñÿðëÿðè
ULDUZLAR VƏ ÜRƏK
Ulduz, ulduzu çağırır
Göyün gen sinəsində.
Mən isə bir lampanın
altında oturmuşam.
Pərvanələr uçuşur
başının dövrəsində.
Elə bil ki, mənəmmiş
sizin gəzdiyiniz şam.
Axı, siz həssassınız,
anlayıram, qanıram.
Yaxşı bilmisiniz ki,
Yaradıram yanıram.
58
Ôèêðÿò Ãîúà
DANIŞ, XƏZƏRİM, DANIŞ...
Sən ötən əsrlərin
Şahidisən, səsisən.
Sən Vətən torpağının
Söz dolu sinəsisən!
Qabarırsan, enirsən,
Aram-aram dinirsən;
Danış Xəzərim, danış.
Bəlkə xalqın göz yaşı
Axdıqca damla-damla,
Yığmısan, saxlamısan
Hörmətlə, ehtiramla.
Bəlkə köhlən at kimi
Şahə qalxan dalğalar
Həmin göz yaşlarıdır,
Sinəndə tutmur qərar.
Danış, Xəzərim, danış,
Danış Badikubənin
Küləyinin səsindən,
Gecə şamı söndürüb,
Evlərin işığını
Talan eləməsindən.
Danış, Xəzərim, danış,
Danış uzaq keçmişin
Qərib axşam çağından.
Danış Odlar yurdunun
Ən qədim ocağından...
Üstünə mən səpmişəm
Ulduzu, ayı bu gün.
Sirr saxlayan da yoxdu
59
Ñå÷èëìèø ÿñÿðëÿðè
Səndən savayı bu gün.
Danış, Xəzərim, danış,
Sən illərdən-illərə,
Bir vaxt bizdən də danış
Gələcək nəsillərə!
1961
60
Ôèêðÿò Ãîúà
MƏN ÜNVANSIZ YAŞAYIRAM
Mən ünvansız yaşayıram -
günəş kimi, səma kimi.
Mən ünvansız yaşayıram
səhərdən axşama kimi.
Ünvanımdır - yaşıl düzlər,
göy meşələr.
Yollarımı gözləyirlər
boyun büküb bənövşələr.
Ünvanımı yazıram mən
izlərimlə dağa, daşa.
Axı, nəğmə deməliyəm
sonsuz yaşıl tarlalarla,
Göllərimdə dalğalarla,
Dərələrdə bulaqlarla
pıçıldaşa-pıçıldaşa.
Bircə küçə...
Bircə otaq...
belə ünvan nəyə gərək?..
Yol yoldaşım buludlardır,
ünvanımdır mənim külək.
Ünvanımdır - hər çiçəyin, gülün yanı.
Bəs bu ünvan deyilmi ki,
Yaşamaqçün
Bu gün Mənzil seçdim bu dünyanı.
Mən ünvansız yaşayıram -
Günəş kimi, səma kimi.
Mən ünvansız yaşayıram
səhərdən axşama kimi.
61
Ñå÷èëìèø ÿñÿðëÿðè
Axşam da ki, başaltımdır
başı qarlı Qafqaz dağı,
Yorğanımdır boz buludlar,
Çox sevirəm
mən bu təhər yaşamağı!
1962
62
Ôèêðÿò Ãîúà
BİR NƏĞMƏYƏM...
Mən bir nəğməyəm - gözünüzə görünmüşəm.
Şehlərə dönmüşəm,
Yarpaqlara dönmüşəm.
Mən güləm,
Gülün ətri də mənəm.
Qəzəb söndürənəm,
Kin əridənəm.
İşığam, çəkirəm qaranlığa dağ,
Küçələrə - keşik.
Evlərin bir beşik
Sevinciyəm.
Yorğun ayaqlara - dincliyəm.
Mehribanlığam -
Yaraşıram baxışlara.
Təbəssüməm - yaraşıram üzlərə.
Günəşəm - yaraşıram gündüzlərə.
Ürək döyüntüsüdür xallarım.
Mən nəğməyəm, oxuyun məni,
Səpələnmişəm -
Gözəllərin yanağında xallaram.
Çiçəklərəm - çöllərdə,
Dağlarda – dumanam.
Bir nəğməyəm,
Sözlərim bütün gözəlliklərdir -
Onların adını düzün yan-yana,
Mən bir nəğməyəm,
Bütün gözəlliklərə parçalanıb
Səpilmişəm
Cahana!..
1965
63
Ñå÷èëìèø ÿñÿðëÿðè
ATAM QOCALIR
Min-min xatirəsi yazılıb onun
Alnında, üzündə o qırışlara.
Mənə qəzəbi də dönübdür indi
Sakit nəsihətə, yalvarışlara.
Enişli, yoxuşlu yollar görübdür,
Min tufan görübdür, min qar görübdür.
Atam qocalır...
Allah olmayıb ki, həkim olubdur,
Sağalda bilməyib hər xəstəsini.
Ürəyi ağrıyıb, gözü dolubdur,
Ümid xatirinə boğub səsini –
Yalan da deyibdir xəstəyə bəzən.
Xəstələr yanında ümid tək gəzən
Atam qocalır.
Biz səkkiz uşağıq, böyüdüb bizi,
Bu da asan deyil, çox çətin işdir.
(Bunu ata olub bilmişəm, düzü)
Atam onu bizə heç deməmişdir.
İndisə odlara salır fıkrimi,
Kimi gözləyirəm, görəsən, kimi?
Atam qocalır.
Əlimdən nə gələr, mən nə edim ki?
Qanundur... zamanın qanunudur bu.
Biz də onun kimi qocalaq təki,
Səkkiz yola dönüb bir ömrün yolu.
Atam səkkiz dəfə cavan olacaq,
Bir də səkkiz dəfə o qocalacaq,
İlk dəfə, ilk dəfə atam qocalır.
1960
64
Ôèêðÿò Ãîúà
QORXAQ
Qorxaq öldü,
Qurtardı canı vahimədən.
Mən ona baxıram
vüqarla uzanıb.
Elə bil ki, ölümü
Bir qəhrəmanlıqla qazanıb.
Gözünə baxırsan -
üzünü çəkmir yana.
Üstünə od ələsən -
qorxmaz ki, yanar,
Qorxmaz,
Üzünə bütün nöqsanları
birdən oxusan.
Elə baxır ki,
Elə bil, onun üçün
Qorxu da yoxdur, sən də yoxsan.
İnanmırsan ki, sağlığında
qorxaq olub.
Elə bil dünyada
Doğulandan inadkar doğulub.
Baxıram üzünə,
düşünürəm:
Yazıq dirilib,
Özünü bu yatışla görsəydi –
qibtə edərdi özünə...
1963
65
Ñå÷èëìèø ÿñÿðëÿðè
DÜNYA VƏ YAŞAMAQ NÖVBƏSİ
Dünyadan bir ömür qoparmışam mən,
Ondan neçə payız, neçə qış aldım.
Aldım öz payımı çöldən, çəməndən,
Hələ buluddan da qar-yağış aldım.
Mən o al günəşin nurunu içdim,
Gözümdə ildırım zərrəsi yandı.
O da lazım imiş, borana düşdüm,
Qəlbimdə, ruhumda tufan oyandı.
Həyat, əlimdəsən, sən mənimkisən,
Sən mənə mirassan öz adım kimi.
Mənimsən, mənim də zövqümlə bəzən,
Bəzən körpəm kimi, övladım kimi.
Ulduzlar qoynuna mən uçuram ki,
Səmalar səninçün gizli sualdır.
Sirlərin qoynuna yol açıram ki,
Deyəsən: bu ömür sənə halaldır!
Yanmaram - bu yolda ölsəm də əgər,
Amma bəzən alır ürəyimi qəm,
Ey həyat, çünki mən hələ bilmirəm
Mənə sonrakılar nə deyəcəklər.
Onlar məndən sonra gələsilərdir,
Ruhu məndən cavan, məndən ağıllı.
Onların hər sözü mir bir əsərdir,
Vüqarlı, qüvvətli, cahi-cəlallı...
66
Ôèêðÿò Ãîúà
O zaman sərhədsiz olacaq aləm,
Yəqin ki, sevinc də sərhədsiz olar.
O zaman kabus tək gəzəcək qibtəm,
Yəqin ki, ona da bir ad qoyarlar.
Qalsaydım, o günlə mən görüşərdim,
Neçə arzumu da salardım yada.
Nə bilim, bəlkə də gözdən düşərdim
Öz köhnə zövqümlə təzə dünyada.
1962
67
Ñå÷èëìèø ÿñÿðëÿðè
HAMIYA BORCLUYAM...
Ataya borcluyam mən,
Anaya borcluyam mən.
Bəlkə də, bu dünyada
Hamıya borcluyam mən.
Dağları aşa-aşa,
Selləri aşa-aşa,
Elləri aşa-aşa,
Məktubumu daşıyan,
Adını bilmədiyim
Adi bir vətəndaşa
Nə qədər bocluyam mən.
Hardasa bir həkim var –
İmdada çatmaq üçün,
Xəstələnsəm, eləsəm –
Məni sağaltmaq üçün
O həkimə borcluyam.
Mənə xəbər daşıyan
Radionun səsi də
Bir adamın işidir.
Əlimdə yandırdığım
Kibritin dənəsi də
Bir adamın işidir.
A mehriban adamlar,
Nə xeyrim dəyib sizə?
Adi bir tələbəyəm,
Rast gəldiyim hər kəsə
Az qalıram baş əyəm
Düzü, xəcalətimdən.
Ataya borcluyam mən,
Anaya borcluyam mən,
Hamıya borcluyam mən. 1962
68
Ôèêðÿò Ãîúà
MƏNİM ƏSRİM
Qaranlıq, bir pərdə kimi
Çəkilir pəncərələrin
arxasına.
Evlərin işıqları
sığınır binaların
yaxasına.
Divarda zamanın
nəbzi döyünür;
Saatda vaxt əriyir
damcı-damcı,
Damır döşəməyə:
"Tələs! Tələs!" - deyə-deyə.
Günəşə yol açırıq biz,
Nəhəng balıq kimi üzür
səadət yolçusu
hava gəmilərimiz.
Küləklər yarpaqlara
əfsanələr danışır,
Sevişənlərin saçlarına
dolaşır.
Kim haradan bilsin ki,
bu küləklər
Min fıtnə-fəsadla yüklənib.
Həm ölümlə, həm də
hayatla yüklənib.
Kimi küləklərə
xəbər yükləyır.
Kimi küləklərə zəhər
yükləyir.
Kimi hava boşluğuna
69
Ñå÷èëìèø ÿñÿðëÿðè
iynələr yükləyir.
Kim də çır-çırpı yükləyir
öz axsaq eşşəyinə
bir dağ döşündə.
Qardaş, iyirminci əsrdir,
hər kəs öz işində.
Ağalar yer kürəsini
qarpız kimi dilimləmək
istəyir.
Görəsən, nə demək istəyir, -
Yenə də Qərbdə körükləyirlər
hərbin kürəsini.
Yoxsa nəhəng bir külqabıya
Döndərmək istəyirlər
yer kürəsini.
İnsanlardan yadigar
Bir yığın insan ah-naləsi qalar,
Əsrlərlə qalaktikanın sükutu içrə
dolanar.
Oradan - amfiteatrdan
Gözlərini qırpa-qırpa
Yerə baxır ulduzlar bütün gecə -
Görsünlər yerdəki bu gərgin tamaşa
necə qurtaracaq, necə!
Başa çatır
xəyalımın dəhşətli fıkirlərə
etdiyi səfər.
Səhər
Gecə gəzintisindən
Yenə bizim yerlərə dönür.
Fikirdən gözümü açıram,
hələ zamanın nəbzi
70
Ôèêðÿò Ãîúà
divarda döyünür.
Saatda vaxt əriyir,
damcılara dönür,
Damır döşəməyə:
"Yaşamağa tələs!
Tələs!" deyə-deyə.
Pıçıldayır saatın səsi:
Sən insansan,
Ayaqlarına sığınıb
yer kürəsi.
İnsansan, yaşayırsan,
Həyata cavabdehsən;
Dünyanın taleyini
Çiynində daşıyırsan!
1962
71
Ñå÷èëìèø ÿñÿðëÿðè
QARAGÜL DƏRİLİ QUZU
Qaragül dərili quzu,
Təbiətin qəşəng qızı.
Elə ki, sən
Bu dünyaya gəlirsən
Çoban başının üstünü kəsir
əli bıçaqlı,
O da özünü bilir haqlı.
Dərin korlanmasın deyə
Səni həsrət qoyub
bir dünya gözəlliyə,
başını kəsir.
Qürub çağı,
başın kəsiləndə
içində
kiçik bir teştin,
İlk dəfə gözünü açıb
gördün bıçağı,
fıkirləşdin:
Bıçaq kimi bir şeydir həyat,
Dünya da teşt boyda.
Ömür də olar bu qədər.
Nə kədər...
heyhat!
Bilmədin dağ var, dərə var,
Min cür mənzərə var.
Görmədin sürülərin
yaylağa, qışlağa axınını.
Görmədin ömrün enişini, yoxuşunu,
uzağını, yaxınını.
Bilmədin, dərini kimsə çiynində daşıyacaq.
72
Ôèêðÿò Ãîúà
Dərini satıb,
kimsə bahasına yaşayacaq.
Sərgilərdə baxıb
kimsə həsəd aparacaq dərinə,
Amma özü olmazdı sənin yerinə.
Nalə çəkib gileylənmədin də ki,
ürəyimə vurulan yara
dərin oldu, dərin.
Onu da bilmədin ki,
sənin qatilin
öz dərin oldu, dərin!
1959
73
Ñå÷èëìèø ÿñÿðëÿðè
***
Öldü varlı ata,
qaldı varisi.
Dedi ki: - Mənimdir
torpaq, xaniman.
Bu vaxt eşidildi
Torpağın səsi:
Görək kim kimindir,
ey cavan oğlan!
1959
74
Ôèêðÿò Ãîúà
EYNİYİK
Sənin əlin qabar-qabar
Mənim ürəyim,
Onun beyni.
Hamımız eyni cür fəhləyik qardaş,
eyniyik, eyni!
75
Ñå÷èëìèø ÿñÿðëÿðè
YUXUSUZ GECƏLƏR
Yuxusuz gecələrin
Sirdaşı, həmdəmisən.
Şirin nağıl kimisən.
İri qara gözlərin,
Ürəyimə boylanır.
Ürəyim baxışından
Məhəbbətə boyanır.
Ürəyim dəcəl uşaq
Çapalar, hey çapalar.
Baxışınla talanar,
Baxışınla çapılar,
Təsəllisi yenə də
Gözlərində tapılar.
Gözlərinlə dünyaya
Ən sevimli bir şeyi,
Sevgini bağışladın.
Dünyanın ən birinci
Müşkül işi olubdur
Sevimli baxışların.
Uçacağam ən uzaq
Mavi səyyarələrə,
Soyuq mənə güc gəlsə,
Ordan boylanıb yerə
Sənin baxışlarında
Qızınaram, yaşaram.
İsti məni yandırsa,
Sənin baxışlarının
Sərin təsəllisində
Uzanaram, yataram.
Sənin baxışlarınla
76
Ôèêðÿò Ãîúà
Yaşamışam dünəni,
Yaşayıram bu günü.
Sənin baxışlarındır
Dünyanın ən sonuncu
açılmamış aləmi,
açılmamış düyünü.
77
Ñå÷èëìèø ÿñÿðëÿðè
BABALARIM
Biri qaçaq olub,
mərd olub,
biri qoçaq olub,
mərd olub,
biri kasıb olub,
mərd olub.
Bəs namərdlər hardandı,
bax bu mənə dərd olub.
78
Ôèêðÿò Ãîúà
SALAM, BAKIMIN GƏLƏCƏYİ
Sahildə, dənizdə göydələnlər olacaq.
Bizə o dünya kimi
anlaşılmaz
başqa səyyarələrdən
qonaq gələnlər olacaq.
İnsan öz xəyalı kimi uçacaq
gələcəyə də, keçmişə də.
Köçüb Bakıya gələcək
Kür sahilindəki
gur meşə də.
Kainat insan akvariumu olacaq –
Üzəcəksiniz səyyarələr yanında.
Onda səsi əsəblərimizi,
tüstüsü nəfəsimizi
zəhərləyən maşınlar olmayacaq.
Sən qışı istəməsən,
sənin üçün qış olmayacaq.
O, baharı istəməsə
onun üçün bahar olmayacaq.
Nə künc-bucağa daldalanan
rüşvət olacaq,
nə yaltaqlanan,
nə də yalan.
Hava yaman təmiz olacaq,
Pulu əvəz edəcək öz arzunuz, istəyiniz.
Salam, Bakımın gələcəyi!
Mən o vaxt mütləq
hər gecə şəhər yatandan sonra
79
Ñå÷èëìèø ÿñÿðëÿðè
sənin qoynuna gələcəyəm.
Ay işığı kimi səriləcəyəm
bütün damların üstünə,
Qulaq asacağam
xoşbəxt ürəklərin
döyüntüsünə.
80
Ôèêðÿò Ãîúà
Dostları ilə paylaş: |