Buxgalteriya hisobining milliy standarti (21-son bhms)

T/r	Xo‘jalik muomalalarining mazmuni
Schyotlarning bog‘lanishi
Debet	Kredit
1	Moliyaviy ijara bo‘yicha to‘lovlarning joriy qismi	4810	0920
2	Operativ ijara bo‘yicha olinadigan summalarni hisoblash	4820	9350
3	Ijara bo‘yicha qarzlarni qoplash uchun ijarachilardan summalar kelib tushdi	5010-5530	4810, 4820
4	Olingan veksellar bo‘yicha foizlar hisoblandi	4830	9530
5	Mijozlardan kelib tushadiganlar aks ettirildi: a) foizlar; b) dividendlar; v) royalti.	4830 4840 4850	9530 9520 9510
6	Korxonaning bankdagi schyotiga foizlar va dividendlar kelib tushdi	5110-5530	4830, 4840
7	Boshqa tashkilotlardan royaltining kelib tushishi	5110-5530	4850
8	O‘rnatiladigan asbob-uskunalar schyotida aniqlangan baho va tariflarning bir-biriga muvofiq kelmasligi, xatolar bo‘yicha mol etkazuvchilarga da’vo bildirildi	4860	0710-0720
9	Kapital qurilish uchun ilgari to‘langan, hajmning oshib ketishi, baholarning nomutanosibligi va schyotlardagi xatolar bo‘yicha pudratchilarga da’vo bildirildi	4860	0810-0890
10	Baholarning nomutanosibligi va arifmetik xatolar bo‘yicha tovar-moddiy zaxiralarning kamomadi bo‘yicha mol etkazib beruvchilarga da’vo bildirildi	4860	1010-2990
11	Kamomadlar, schyotlardagi xatolar, sifat bo‘yicha da’vo bildirildi (1510-schyotdan foydalanilganda)	4860	1510
12	Korxona schyotlaridan noto‘g‘ri olingan summalar bo‘yicha bankka da’vo bildirildi	4860	5110-5530
13	Kelib tushgan moddiy qiymatliklarni kirim qilishda mol etkazib beruvchilarga da’volar bildirildi	4860	6010
14	Boshqa korxonalar tomonidan shartnoma majburiyatlarini bajarmaganliklari uchun tan olingan jarima, penya va neustoykalar summasi	4860	9330
15	Qoniqtirilmagan da’vo summasi xarajatlarni hisobga oluvchi schyotlarga olib borildi	Xarajatlarni hisobga oluvchi schyotlar	4860
16	Ajratilgan bo‘linmalar tomonidan turli tashkilotlarga xizmat ko‘rsatildi	4890	6110
17	Boshqa korxonalar va shaxslar hisobidan xodimlarga tegishli bo‘lgan summalar	4890	6710

10-§. Dargumon qarzlar bo‘yicha
rezervni hisobga oluvchi schyotlar (4900)

215. Dargumon qarzlar bo‘yicha rezervlarning holati va harakati to‘g‘risidagi axborotlarni umumlashtirish 4910 “Dargumon qarzlar bo‘yicha rezerv” schyotida amalga oshiriladi.

216. Korxonaning yuridik va jismoniy shaxslar bilan hisob-kitoblari bo‘yicha dargumon qarzlari summasiga rezerv tashkil qilinadi va 9430 “Boshqa operatsion xarajatlar” schyotiga olib boriladi.

Belgilangan muddatda qoplanmagan va tegishli kafolatlar bilan ta’minlanmagan korxonaning debitorlik qarzi dargumon qarz sifatida tan olinadi.
Dargumon qarzlar bo‘yicha rezerv hisobot yili oxirida korxonaning debitorlik qarzlarining inventarizatsiyasi natijalari asosida tashkil etiladi.
Rezerv hajmi har bir dargumon qarz bo‘yicha alohida, qarzdorning moliyaviy ahvoli (to‘lov qobiliyati) va qarz summasini to‘liq yoki qisman to‘lash ehtimolini baholash asosida aniqlanadi.
Agar shubhali qarz bo‘yicha rezerv tashkil etilgan yildan keyingi yilning oxirigacha ushbu rezervning ma’lum bir qismi ishlatilmasa, u holda ishlatilmagan summa tegishli yilning foydasiga qo‘shiladi va foyda solig‘ini hisoblashda soliq bazasiga qo‘shilmaydi.
Ilgari korxona tomonidan dargumon qarz sifatida tan olingan qarzlarni balansdan chiqarish 4910 “Dargumon qarzlar bo‘yicha rezerv” schyotining debetida tegishli debitorlar bilan hisob-kitoblar (olinadigan schyotlar)ni hisobga oluvchi schyotlar bilan bog‘langan holda aks ettiriladi. Ishlatilmagan dargumon qarzlar bo‘yicha rezerv summasining foydaga qo‘shilishi 4910 “Dargumon qarzlar bo‘yicha rezerv” schyotining debetida va 9390 “Boshqa operatsion daromadlar” schyotining kreditida aks ettiriladi.
4910 “Dargumon qarzlar bo‘yicha rezerv” schyoti bo‘yicha analitik hisob har bir dargumon qarz va rezerv tashkil qilingan muddat bo‘yicha yuritiladi.

217. Dargumon qarzlar bo‘yicha rezervni hisobga oluvchi schyotlar (4900)ning bog‘lanishi: