№
Xo’jalik jarayonining
mazmuni
Provodka (o’tkazgich)
Summa
(sum)
Dt
Kt
1
2
3
4
5
1
Asosiy
ishlab
chiqarishdagi
ishchilarga ishxaqi hisoblandi
2010
6710
1020000
2
Ishxaqi berish uchun hisob-kitob
schyotidan kassaga pul olindi
1000000
3
Xo’jalik
xarajatlari
uchun
kassadan bo’nak berildi
6000
4
Xodimlarga kassadan ish xaqi
berildi
970000
5
Mol
yetkazib
beruvchilardan
olingan
materiallar
omborga
qabul qilindi
400000
319
6
Materiallar uchun olingan
bank
ssudasi
hisob-kitob
schyotiga o’tkazildi
350000
7
O’z va qtida berilmagan ishxaqi
korxonaning hisob-kitob schetiga
qaytarib topshirildi
30000
8
Ombordan ishlab chiqarishga
materiallar berildi
600000
9
Boshqa
korxonaga
asosiy
vositalar vaqtincha ishlatishga
berildi.
200,0
10
Ishlab chiqarishda ishlatilmagan
materiallar omborga qaytarildi
1000
11
Ishchilarning ish xaqidan soliqlar
ushlab qolindi
120000
12
Hisoblangan ish xaqiga nisbatan
qonunda belgilangan tartibda
ijtimoiy
sug’urtaga
ajratma
hisoblandi
130000
13
Jo’natilgan tovarlar bo’yicha
bank ssudasi korxonaning hisob-
kitob schetiga o’tkazildi.
900000
14
Qarzdorlikni
to’lash
uchun
hisob-kitob schetidan o’tkazildi:
- bankka olingan ssuda bo’yicha
- mol yetkazib beruvchilarga
- sug’urta bo’yicha
- byudjetga soliqlar bo’yicha
700000
650000
130000
110000
320
15
Tayyor mahsulotlar omborga
qabul qilib olindi
1490000
3-Amaliy vaziyat
Ikkinchi amaliy vaziyatda oborotlari va hisobot davri oxiriga
qoldiqlari hisoblangan sintetik schyotlar asosida “Sintetiks chyotlar bo’yicha
oborot qaydnoma tuzing
Sntetik schyotlar oborot qaydnomasi.
№
Sintetik
schyotning
nomi
Schyot
ning
raqami
Boshlang’ich
qoldiq
Oborot
Yakuniy qoldiq
Dt
Kt
Dt
Kt
Dt
Kt
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Jami:
4-Amaliy vaziyat.
Qo’ydaberilgan ma’lumotlarasosida 6000 “Mol yetkazib
beruvchilar va pudratchilar bilan hisob-kitoblar” va 1000 “Materiallarni hisobga
oluvchi schyotlar” bo’yicha sintetik va analitik schyotlar oching hamda hisobot
davri boshiga ularning qoldiqlarini yozing.
Hisobot davrining boshiga korxonaning mol yetkazib beruvchilarga
qarzi to’g’risida analitik ma’lumotlar
Т
T/R
Mol yetkazibberuvchining nomi
So’mmasi
(so’mda)
1
№=1 ta’minot bazasi
15190000
2
№=2 ta’minot bazasi
14000000
321
3
Mashinasozlik zavodi
5000000
4
Boshqalar
15000000
Jami:
49190000
Hisobotdavrining boshiga “Materiallarni hisobga
oluvchischyotlar” schyoti qoldig’I analitik ma’lumotlari
T/R Materialarning nomi
O’lchov
birligi
Bahosi
(so’m)
Miqdori
Qiymati
(ming
so’mda)
1
2 mm po’lat tunka
tonna
45000
100
4500000
2
Yarim tayyor mahsulot
dona
16000
200
3200000
3
Buyoq
Kg
4153
520
2159600
4
Yoqilgi
-
-
-
2250400
5
Boshqa materiallar
-
-
-
3340000
Jami:
15450000
AMALIY VAZIYATNIISHLASHUCHUNUSLUBIYKO’RSATMА
1. Hisoblashuv jarayonlari bo’yicha sintetik va analitik hisob schyotlarini
quyidagi shaklda oching.
Dt Schet nomi Kt
Moddiy qiymatliklar bo’yicha analitik hisob schyotlarini quyidagi shakilda
oching
Schyotning nomi____________________
№ Mazm
O’lcho
Bahosi Kirim
CHiqim
Qoldiq
322
5-Amaliy vaziyat.
Xo’jalik jarayonlarini qayd qilish jurnalida keltirilgan
ma’lumotlar asosida buxgalteriya pravodkalari tuzing. Shuningdek mol
yetkazibberuvchilar vapudratchilar bilan hisoblashuv schyoti bo’yicha amaliy
vaziyatda ochilgan va qoldiqlari yozilgan sintetik va analitik schyotlarga tegishli
ma’lumotlarni yozing. Hisobotda davr oxiriga sintetik va analitik schyotlar
bo’yicha oborot va qoldiqni hisoblang.
Xo’jalik jarayonlarini qayd qilish jurnali.
№
Xo’jalik jarayonining mazmuni
Provodka (o’tkazgich) Summa
(so’mda.)
Dt
Kt
1
2
3
4
5
1.
Mol
yetkazib
beruvchilardan
omborga qabul qilib olindi:
- №= 1. ta’minot bazasidan 200
tonna po’lat tunika
- №=2. ta’minot bazasidan yarim
tayyor mahsulotlar 434 dona
900000
694400
2.
Materiallar
ishlab
chiqarishga
berildi:
- 208 tonna po’lat tunika
- 410 kg bo’yoq
uni
vbirligi
Mikdo
r
Summ
a
Mikdo
r
Summ
a
Mikdo
r
Summ
a
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
323
3
Korxona
ma’muriyati
maqsadlari
uchun
yordamchi
materiallar berildi
800000
4
Birinchi bandda keltirilgan xo’jalik
jarayoni bo’yicha olingan material
qiymatliklarning
puli
hisob
raqamidan
mol
yetkazibberuvchilarga
o’tkazib
berildi:
- №= 1 ta’minot bazasi
- №= 2 ta’minot bazasi
90000,0
6944000
5
Ishlab
chiqarishdagi
jihozlarini
ishlatishga
yoqilg’I
berildi
1000000
6-Amaliy vaziyat.
Xo’jalik yurituvchi sub’ektlar schyotlar rejasidan foydalanib
buxgalteriya hisobis chyotlarini quyidagi belgilari bo’yicha turkumlang:
Buxgalteriya hisobi schyotlarni iqtisodiy mazmunga qarab quyidagi shaklda
guruhlarga ajrating.
Schyotlarni turkum-
lash guruhlari
Mavjud bulish soxasi
Schyotgar
aqami
Schyotni
nomi
Mablag’lar
hisobga
olinadigan schetlar
Ishlab
chiqarish
soxasi
mablag’lari
Muomila sohasi
Mablag’larni tashkil
bo’lishi
manbalarini
hisobga
oladigan
O’z
mablag’lari
manbalari
hisobga olish uchun belgilangan
schyotlar
324
schetlar
Majburiyatlarni
hisobga
olish
uchun belgilangan schyotlar
Xo’jalik jarayonlari va
natijalarini
hisobga
olinadigan schyotlar
Ishlab chiqarish jaraeni hisobga
olinadigan schetlar.
Xo’jalik
jarayonlari
hisobga
olinadigan schelar
Muomila
jaraenini
hisobga
oladigan schetlar.
Buxgalteriya hisobi schyotlarni tarkibi bo’yicha quyidagi shaklda
guruhlarga ajrating.
№
Schyotlarturku
mi
Schyotlar guruhi
Schyotlarni
balansga
nisbatan
bo’linishi
Schyotga
xos
raqam
Schyotni
ng nomi
1.
Asosiycchyotla
r
Aktivlar
hisobga
olinadigan schyotlar
Fondlar
hisobga
olinadigan schyotlar
Hisoblashuvlarni
hisobga
oladigan
schyotlar
2
Taribga
oluvchi
schyotlar
To’ldiruvchi schyotlar
Kontrar
to’ldiruvchi
schyotlar
Kontrar schyotlar
3
Moliyaviy
natijalar
325
hisobga
olinadigan
schyotlar
4
Balansdan
tashqari
schyotlar
Balansdantashqarischyotlarniqo’ydagashakldaguruhlargaajrating.
Gur
uhraqami
Schyotlar raqami
Schyotgaxo
s
Raqami
Schyotning nomi
1
Nazorat qiluvchi schyotlar
2
Saqlashga olingan mol-
mulklarni hisobga olish
uchun belgilangan schyotlar
12-MAVZU. BIZNESJARAYONLARIVAULARNIHISOBGAOLISH
Mavzuga doir atamalar:
buxgalteriya hisobi schyotlari, schyotning
nomi, schyotning raqami (shifri), debet, kredet, oborot, qoldiq (saldo), aktiv
schyot, passiv schyot, xo‘jalik operatsiyasi, operatsiyalarni schyotlarga yozish
(raznoska), ikki yoqlama yozuv, pravodka, oddiy pravodka, murakkab
pravodka.
1. BIZNES JARAYONLARINING ASOSIY KO’RSATKICHLARI
VA ULARNING AHAMIYATI.
Moddiy boyliklar ishlab chiqarish, xizmatlar ko‘rsatish va ularni
iste’molchilarga sotish sanoat tarmog’ida faoliyat yuritayotgan xo‘jalik yurituvchi
subyektlarining asosiy faoliyati bo‘lib ularning mablag‘larini takror ishlab
326
chiqarish jarayonida, uch bosqichda to‘xtovsiz aylanishi natijasida amalga
oshiriladi: birinchi bosqich ta’minot jarayoni, ikkinchi bosqich ishlab chiqarish
jarayoni, uchinchi bosqich sotish jarayoni. Korxonalarda noishlab chiqarish
iste’mollari ham sodir bo‘ladi. Noishlab chiqarish iste’moli tarkibiga uy-joy,
maishiy xizmatlar, sog‘liqni saqlash va boshqa shu kabi maqsadlar uchun
mablag‘lar sarflash kiradi.
Korxonalar faoliyatini uzluksizligi
66
tamoyili bo’yicha ularning mablag’lari
doimiy doiraviy aylanishda bo’ladi: pul – ishlab chiqarish zaxiralari -. ishlab
chiqarish (xizmat ko’rsatish, ishlar bajarish) – mashulotlarni, xizmatlarni va
bajarilgan ishlarni sotish - pul (4- shakl.).
Ta’minot jarayoni
xо‘jalik yurituvchi subyektlar faoliyatining birinchi
bosqichi bо‘lib uni tashkillash bilan, ularning marketing bо‘limi xodimlari
shug‘ullanishadi. Bu jarayonda xо‘jalik yurituvchi subyektlarining asosiy
faoliyatini uzuliksizligini ta’minlash uchun, ularning ish xususiyatlaridan kelib
chiqqan holda, misol uchun, sanoat korxonalarida xom – ashyo, materiallar,
yoqilg‘i, butlovchi buyumlar, yarim tayyor mashulotlar, ehtiyot qismlar, savdo
korxonalarida esa, tovarlar harid qilinadi. Shuningdek, ta’minot jarayoni xodimlari
korxonani asosiy faoliyatini tashkillash uchun zarur bо‘lgan mehnat qurollari va
mehnat vositalarini sotib olish bilan ham shug‘ullanishadi. Sanoat ishlab chiqarishi
bilan shug‘ullanadigan xо‘jalik subyektlari faoliyatida mashulot ishlab chiqarish
asosiy о‘rinni egallaydi.
66
Xo’jalik yurituvchi sub’ekt uzluksiz ishlaydigan. ya’ni belgilangan kelajakda ishlashni davom ettiradigan sub’ekt
deb hisoblanadi. Uning o’z faoliyatini tugatish yoki faoliyat ko’lamini ancha qisqartirish niyati ham, zarurati ham
yo’q deb taxmin qilinadi.
|