Buxoro davlat pedagogika instituti

LIK QOBILIYATLARI

fikr ravonligi

fikrni maqsadga
muvofiq qo’llay olish

qiziquvchanlik

O’ziga xoslik
(originallik)

Xayol qila olish
(fantaziya)

Farazlar yaratish
qobiliyati

8-rasm. Individual qobiliyatlar.
lik zamonaviy o’qituvchilardan o’z faoliyatiga ijodiy-innovatsion yondashuvlarni talab qiladi. Shu nuqtai nazardan, krerativ tafakkur zamonaviy ta’lim jarayonining eng muhim vazifalarini amalga oshiradi. Pedagoning ligi – ta’lim-tarbiyaviy faoliyatni boshqarish jarayoniga ijodiy, noan’anaviy yondashuv asosida samarali natijaga erishishdan iboratdir. Shaxsning ligi uning tafakkurida, muloqotida, his-tuyg’ularida namoyon bo’ladi. lik iqtodorning muhi belgisi sifatida ham aks etadi.
O’qituvchi faoliyatida lik tushunchalar sifatlari amerikalik psixolog E.P.Torrens fikricha, “lik” tushunchasi negizida quyidagi maqsadlar qo’yiladi:
- muammo yoki ilmiy farazlarni ilgari surish;
- farazni tekshirish va o’zgartirish;
- qaror natijalarini shakllantirish asosida muammoni aniqlash;
- muammo yechimini topishda bilim va amaliy xarakterlarning o’zaro qarama-qarshiligiga nisbatan ta’sirchanlik;
fikrlash har bir ijtimoiy sohada yaqqol aks etishi mumkin. O’qituvchining ijodkorligi esa u tomonidan tashkil etiladigan kasbiy faoliyatni yondashuvida aks etadi. So’nggi yillarda ushbu holat “Pedagogik lik” tushunchasi bilan ifodalanadi. pedagogika quyidagi ikki holatni ifodalaydi:

1. 
   O’qituvchilar tomonidan o’quv fanlarini past o’zlashtirayotgan va ularni o’rganishni zerikarli deb, hisoblayotgan o’quvchilar e’tiborlarini fan asoslarini o’zlashtirishga jalb qilish;
   
2. 
   O’quvchilarda fikrlash va ijodiy faoliyat natijalarini rag’batlantirishga xizmat qiladigan strategiya va vositalarni tavsiya etish orqali auditoriyada ulardan samarali foydalanishlari uchun imkoniyat yaratish;
   

Pedagogning sifatlariga ega bo’lmasligi tufayli o’quvchilar ham, talabalar ham qiziqarli va ajoyib g’oyalarga ega bo’lsalarda biroq, ularni ifodalashda sustkashlikka yo’l qo’yadi. Buning sababi ta’lim jarayonida qo’llaniladigan metodlar talabalarda erkin, mustaqil fikrlash ko’nikmalarini shakllantirishga xizmat qilmasligi bilan belgilanadi. jihatdan rivojlanish har bir shaxs hayotida davr va bosqich muhim ahamiyatga egadir. Demak, lik rivojlanish davri ma’lum li sifatlarining rivojlanishi yakuniga yetgan qandaydir vaqt birligi rivojlanish bosqichi muayyan lik sifatlarining rivojlanish darajasi. Pedagoglarda faoliyatni tashkil etiishga imkon beradigan malakalar guruhlari:

1. 
   Bilimga oid (gnosik) bilimlar;
   
2. 
   Loyihalash malakalari;
   
3. 
   Ijtimoiy-amaliy (konstruktiv) malakalar;
   
4. 
   Tadqiqotchilik malakalari;
   
5. 
   Muloqotga kirishuvchanlik (kommunikativ) malakalari;
   
6. 
   Tashkilotchilik malakalari;
   
7. 
   Izchillikni ta’minlovchi (protsessual) malkalar;
   
8. 
   Texnik-texnologik malakalar;