Buxoro davlat universiteti abdullaev a. J, Qayimova z. A, Boltaev sh. Sh, Narzieva d. M

yo`nalishiga ko`ra turlari.
Kredit o`zining bir qancha belgilariga ko`ra turlanadi: 
I) muddatiga ko`ra kredit 3 turga bo`linadi: 
a)
qisqa muddatli kreditlar 
b)
o`rta muddatli kreditlar 
c)
uzoq muddatli kreditlar
Dunyoning ko`plab mamlakatlarida qisqa muddatli kreditlar 
deganda 1 yilgacha muddatga berilga kreditlar tushuniladi. O`rta 
muddatli kreditlar deganda 1-3 yilgacha muddatda, uzoq muddatli 
kredit 3 yildan ortiq muddatga berilgan kreditlar tushuniladi. Lekin 
ayrim mamlakatlarda kreditlarning muddatlariga ko`ra farqlanish 
mavjud. Masalan, AQSHda 1-8 yilgacha berilgan kreditlar o`rta 
muddatli kreditlar hisoblanadi. Xalqaro moliy institutlarida 1-5 
yilgacha muddatda berilgan kreditlar o`rta muddatli kreditlar 
hisoblanadi.
O`zbekistonda o`rta muddatli kreditlar 2004-yilda bekor 
qilingan. 1yilgacha muddatga berilgan kreditlar qisqa, 1 yildan ortiq 
muddatga berilgan kredit uzoq muddatli kredit hisoblanadi. 
II) ta`minlanganligiga ko`ra 3 turga bo`linadi: 
a) to`liq ta`minlangan kreditlar, bunda kreditning ta`minoti 
kreditning asosiy qarz summasi va uning foizini qoplashga etadi; 
O`zbekiston Respublikasining Markaziy banki talabi bo`yicha 
ta`minot miqdori kredit summasiga nisbatan 125 foiz ni tashkil etishi 
kerak. 

---

180 
b) qisman ta`minlangan kreditlar, bunda kreditlarning ta`minoti 
kreditning asosiy summasi va foizini qoplashga etmaydi; 
c) ta`minlanmagan kreditlar, bu kreditlar ishonchli yoki blankli 
kreditlar deyiladi. Bu kreditlar yuqori darajada to`lov qobiliyatiga ega 
bo`lgan ishonchli mijozlarga beriladi. 
III) kredit bahosiga ko`ra quyidagi turlarga bo`linadi: 
a) arzon kreditlar, bu kreditlarning foiz stavkasi ssuda kapitali 
bozorida shakllanadigan foiz stavkasidan past bo`ladi; 
b) qimmat kreditlat, bu kredtilarning foiz stavkasi ssuda kapitali 
bozorida shaklalangan foiz stvakasidan yuqori bo`ladi; 
Risk darajasi qancha yuqori bo`lsa, kreditning foizi ham shuncha 
yuqori bo`ladi. 
c) tekin kreditlar, bu kreditlarning foizi yo`q. 
VI)tarmoq xususiyatiga ko`ra kreditlarning quyidagi turlari 
mavjud: 
1)
sanoat krediti; 
2)
savdo krediti;
3)
qishloq xo`jaligi krediti va boshqalar. 
V) takror ishlab chiqarish jarayonlarining bosqichlariga xizmat 
etishiga ko`ra kreditning turlari mavjud: 
1) kredit ishlab chiqarish uzluksizligini ta`minlash maqsadida 
xomashyo va materiallar hamda ishlab chiqarish vositalarini sotib 
olish uchun beriladi; 
2) kredit mahsulotni sotish jarayonini moliyalashtirish uchun 
beriladi; 
3) kredit iste`mol jarayonida ham ishtirok etadi. 
VII) kreditlash obektiga ko`ra quyidagi turlarga bo`linadi: 
1) xomashyo va materiallar sotib olish uchun beriladigan 
kreditlar; 
2) ishlab chiqarish vositalarini sotib olish maqsadida beriladigan 
kreditlar; 
3) ishlab chiqarish xarajatlari uchun beriladigan kreditlar. 
Masalan, qishloq xo`jaligida paxta, g’alla, sholi kabi ekinlarni 
etishtirish uzoq davr va katta xarajat talab qiladi. Kreditlar ana shu 
xarajatlarni moliyalashtirish uchun beriladi. 
4) to`lov aylanmasidagi uzluksizlikni qoplash uchun 
beriladiga kreditlar. 

---

181 
Masalan, korxonalarning joriy hisobraqamlariga mablag’lar kelib 
tushish vaqti bilan to`lovni amalga oshirish vaqti o`rtasidagi 
nomuvofiqlik yuzaga kelsa to`lov aylanmasida uzilish sodir bo`ladi. 
YAna shuni ham ta`kidlab o`tishimiz joizki davlat budjeti ijrosi 
paytida ham uzilishlar yuzaga kelishi mumkin. 
VIII) davlat budjeti defitsitini qoplash maqsadida beriladigan 
kreditlar.