Buxoro davlat universiteti matlab tilavova texnologiya va uni o

IV sinfda xalq ustalari mahsulotlarini ko`rsatish. 
Barglar, 
gullardan applikatsiyalar va panno va somonchalardan dekorativ ishlar 

---

255 
tayyorlash bo`yicha amaliy ishlardan oldin o`qituvchi to`rtinchi sinf 
o`quvchilariga o`simlik naqshlari bilan bezatilgan xalq ustalarining 
ishlarining namunalarini ko`rsatadi. 
Xalq ustalarining ishlarini diqqat bilan kuzatib o`quvchilar 
ularning vazifasi, naqsh shakli va xarakterini aniqlaydilar. 
Ishlarni ko`rsatishda o`qituvchi yog`och va metalldan ko`pchilik 
buyumlarni bezashda shoxlar, barglar, gullardan tuzilgan o`simlik 
naqshi asos qilib olinganini ma‘lum qiladi. 
Xalq ustalari buyumlari namunalarini ko`rsatishda o`qituvchi, 
quyidagi savollarga javob berishni so`raydi: Bu buyumlar nima uchun 
mo`ljallangan? Xalq ustalari buyumlari sizga nimasi bilan yoqadi? 
Xalq ustalari dastlab buyumni yog`ochdan yo`nilb yoki kesib 
oladi, keyin uning yuzasi loy, yog` va alyuminiy kukuni eritmasi bilan 
surtadilar. Buyum metall kabi silliq va yaltiroq bo`lgach, bo`yoqlar 
bilan bezatilib, lak bilan qoplanadi. Shundan keyin ular pechkada 
toblanadi. Yuqori harorat ta‘siri ostida lak plenkasi to`q rangga kirib, 
buyum yuzasi iliq qahrabo tusini oladi. Kukun bilan bo`yalgan 
yog`och yuzasi lak ostidan ko`rinib turib, oltinga o`xshab ketadi. 
Panno va applikatsiyalar uchun gullar terishda kuzatishlar va 
tajribalar. 
Yozda o`quvchilarga dala, o`tloq va o`rmonlarda yozning 
boshida, o`rtasida va oxirida paydo bo`luvchi gullarni terish, ularning 
nomlarini aniqlash, ularning qaysi biri o`tloqda, o`rmonda, dalada 
o`sishini eslab qolish topshirig`i beriladi. Bunda o`quvchilari 
tabiatshunoslik va tasviriy san`at darslarida olingan bilim va 
tushunchalarni mustahkamlaydilar. 
Bolalar gul turlari yozda doimo o`zgarib turishini aniqlaydilar. 
Iliq bahor kunlari kelishi bilan baxmaldek to`q-ko`k rangli 
chuchmomalar paydo bo`ladi, keng bargli daraxt cho`qqilari birlashib, 
o`rmonda quyuq soya paydo bo`lishi bilan nozik oq marvarid – gullar 
ochiladi. Iyun boshida o`tloq chinnigullari paydo bo`ladi. Keyin 
yarongullar, moychechaklar yashnab ketadi. Kech kuzgacha 
mingyaproq gullari ochilib turadi. Terilgan gullarni darhol quritish 
kerak. O`qituvchi bolalarga turli o`simlik gullarini quritish qoidalari 
to`g`risida gapirib beradi. Katta bo`lmagan gullarni, masalan 
chinnigul, mingyaproq, geran, oddiy usulda botanika apapkasi orasiga 
gazeta qog`ozi qavatlarini qo`yib quritiladi. Yirikroq gullarni, 
masalan, moychechaklar, yarongullar va hokazo, quritish uchun 

---

256 
paxtadan ikkita yostiqcha tayyorlab, ular orasiga quritiluvchi 
o`simliklar joylashtiriladi. Gulli yostiqchalar gazeta qog`ozi bilan 
yopilib, botanika pressiga joylashtiriladi.
Gullarni turli fonlarga joylashtirib, uchinchi sinf o`quvchilari eng 
mos rang qo`shilishlarini topib, kontrast tuslarni aniqlaydilar. 
O`quvchilar qizil chinnigul yashil fonda yaxshi ko`rinishi, oq 
marvaridgul qorada; ko`k chuchmomalar to`q sariq fonda yaqqolroq 
ko`rinishini aytadilar. 
Tasviriy san`at darslaridan o`quvchilar ranglar sovuq va iliq 
bo`lishni biladilar. Amaliy ishlar jarayonida bolalar mos ranglarni 
tanlab gullardan applikatsiyalar va panno tayyorlaydilar (11-rasm). 
11-rasm. Quritilgan o`simliklardan panno namunalari