14
Induksiya usuli
dan foydalanilganda umumiy xulosa yagona
omillar asosida amalga oshiriladi, ya'ni qarorlar xususiydan umumiyga,
omillardan nazariyaga qadar qabul qilinadi.
Deduktsiya usuli
tadqiqotlarning teskari yo'nalishini o'z
ichiga
oladi – ya’ni umumiydan xususiyga boriladi. Ushbu usullar
gipotezalarni ilgari surish imkonini beradi.
Gipoteza
– bu har qanday hodisani tushuntirish uchun taqdim
etilgan va ishonchli ilmiy nazariya bo'lishi uchun amaliyotda
tekshirishni va nazariy asosni talab qiladigan ilmiy taxmindir (farazdir).
Dialektik usul
hozirgi hayotdagi
barcha voqelik va omillarni
to'gri tahlil qilib, umumlashtiradi va shu asosda bundan keyingi
rivojlanish uchun sharoit yaratadi. To'g'ri xulosa chiqarish uchun ilmiy
izlanishning quyidagi usullaridan foydalaniladi:
statistik guruhlash,
monografik, hisoblash-mantiqiy tahlil qilish metodi, tajriba qo'yish va
matematik modellashtirish.
Qiyosiy tahlil usuli
eng yaxshi natijalarni aniqlash uchun
xususiy va umumlashtiruvchi iqtisodiy ko'rsatkichlarni taqqoslashdan
iborat.
Statistik-iqtisodiy usul
– ommaviy raqamli ma'lumotlar orqali
ijtimoiy hodisalarning rivojlanishini har tomonlama tavsiflash uchun
ishlatiladigan usullar to'plami. Statistik ma'lumotlarni qayta ishlash va
tahlil qilishning asosiy
usullari iqtisodiy guruhlash, o'rta va nisbiy
qiymatlar, grafik tasvirdir.
Statistik guruhlash usuli
– barcha ishlab chiqarish tarmoqlari
bo'yicha juda katta ma'lumotlar to'plashga, qishloq xo'jaligida
chorvachilik mahsulotlarining o'sishi,
ekinlar hosildorligi, ish kuchi,
ishlab chiqarish vositalaridan foydalanish darajalari, mehnat sarflari va
unumdorligi, mahsulot tannarxi va daromadlar, mexanizasiyadan
foydalanish darajalari kabi ma'lumotlarni to'plashga qaratilgan usuldir.
Amalda bu ma'lumotlar guruhlanib
korxonalarning ixtisoslashuvi,
xo'jalikning
maqsadga
muvofiq
hajmini
asosiy
iqtisodiy
ko'rsatkichlarga ta'sir etuvchi ayrim omillarni aniqlashda ishlatiladi.
Monografik usul
– ayrim ilg'or xo'jaliklar va ularning ichki
bo'linmalari ishlab chiqarish-moliya faoliyatini sinchiklab o'rganishda
hamda ayrim ish metodlarini chuqur tahlil qilishda foydalaniladigan
usuldir. Tadqiqot ishlarining bu usulini qo'llanishi ko'pgina tashkiliy
masalalarni to'gri hal qilish imkonini beradi.
Bu usuldan foydalanishda
to'plangan
ma'lumotlar,
hodisalar
va
jarayonlar
orasidagi
15
bog’lanishlarni aniqlashda, qonuniyatlarning ma'nosini ochishda,
qishloq xo'jalik ishlab chiqarishining istiqbollarini belgilashda va
barcha yangiliklar hamda ilg’or ish usullarini qishloq xo’jalik
ishlab
chiqarishiga tadbiq etishda asosiy yo'llarni belgilashga yordam beradi.
Tadqiqotning monografik usuli umumiy to'plamning alohida
elementlarini o'rganishni o'z ichiga oladi. Ushbu usul yangi va ilg'or
narsalarni aniqlashga yordam beradi.
Dostları ilə paylaş: 
