Buxoro davlat universitetining pedagogika instituti pedagogik ta

 
 
 
 
 
 Bo‘lajak o‘qituvchilarning malakasi ko‘p jihatdan quyidagi prinsiplarga 
bog‘liq holda rivojlanadi:
- uslubiy kompozitsiyani shakllantirishning 
integratsiyasi printsipi-mutaxassislarning qat’iyatliligi; - shakllanishning o‘z-
o‘zidan paydo bo‘lish mexanizmlaridan o‘tish prinsipi-bo‘lajak o‘qituvchilarning 
Kasbiy
SHaxsiy 
Metodik 

---

767 
ongli ravishda kompetensiyasi. Boshqariladigan va o‘zini o‘zi boshqaradigan 
jarayon; - pedagogik baholash, o‘z-o‘zini baholash va mulohaza yuritish prinsipi-
o‘qituvchilarning metodik kompetentsiyasini shakllantirish jarayoni; - uslubiy 
shakllanishning individual trayektoriyasi prinsipi -mutaxassislarning kasbiy 
malakasi; - uslubiy kompozitsiyani shakllantirishga ko‘maklashish prinsipi- 
bo‘lajak o‘qituvchilarning imkoniyatlari. Kognitiv komponent tashkil etuvchi 
ko‘nikmalarga asoslanadi. Kelajakdagi o‘qituvchining nazariy tayyorgarligi 
ko‘p jihatdan quyidagilar bilan bog‘liq holda rivojlanadi: 
1. Analitik va sintetik (tahlil qilish, pedagogik muammolarni aniqlash va 
aniqlash qobiliyati va ularni hal qilish yo‘llari, tasniflash, tizimlashtirish qobiliyati 
pedagogik jismoniy bilimlar);
2.Prognostik (samaralini bashorat qilish qobiliyati tanlangan vositalar, 
shakllar, usullar va usullarning mavjudligi, qo‘llash qobiliyati yangi sharoitlarda 
pedagogik bilim, ko‘nikmalar); 
3. Konstruktiv (jarayonlarni tuzish va qurish qobiliyati ta’lim va tarbiya, 
mazmun, shakllar, vositalarni tanlash, tanlash ko‘plab texnikalar, usullar, 
pedagogik rejalashtirish qobiliyati, faoliyat). Kompetentsiyani shakllantirish 
mezonlari ikkita parametrga asoslanadi: 
- Shaxsiy kompetensiya; 
-Faoliyat kompetentsiyasi. Har bir mezon empirik ko‘rsatkichlar tizimini 
ochib beradi: − motivatsion-maqsadni belgilash mezoni – tayyorlik va qiziqish 
uslubiy ishlarga, uslubiy maqsadlarni belgilash va tushunishga faoliyat, maqsadga 
erishish uchun motivning mavjudligi, bilim motivlari, ijodkorlik; - aksiologik 
mezon - pedagogik qadriyatni anglash- uslubiy kompetentsiyani shakllantirishda 
bilim, qoniqish faoliyati orqali ijodkorlik, ustuvorlikni tan olish pedagogik 
faoliyatdagi sub’ekt-sub’ekt munosabatlari; - kognitiv mezon - pedagogik bilim, 
ko‘nikmalarning mavjudligi, ko‘nikmalar va ularni yangi sharoitlarda qo‘llash 
qobiliyati; mahorat pedagogik hodisalarni tasniflash va tizimlashtirish; - 

---

768 
operativ mezon - pedagogikaning samaradorligi va mahsuldorligi pedagogik 
faoliyat, muayyan ko‘nikmalarni egallash, doimiy o‘z-o‘zini takomillashtirish;
pedagogik o‘zaro ta’sir hamkorlik darajasidagi harakat; - analitik-refleksiv mezon 
- analitikni o‘zlashtirish va baholash va axborot qobiliyatlari; o‘z-o‘zini aks 
ettirish, o‘zini tanqidiylik; o‘z-o‘zini nazorat qilish, kelajakdagi o‘qituvchining 
o‘zini o‘zi baholashi; − individual-ijodiy mezon - moslashuvchanlik va 
o‘zgaruvchanlik pedagogik fikrlash, ijodiy mavjudligini anglash, qobiliyatlar, 
ijodiy faoliyat dinamikasini oshirish, tadqiqot yondashuvi va pedagogik ijodga 
tayyorligi, hurmat.
Bo‘lajak o‘qituvchilarda uslubiy kompetentsiyani rivojlantirishning 3 darajasi 
mavjud: 
- boshlang‘ich yoki asosiy (ishlab chiqish mavjud bo‘lganda amalga 
oshiriladi individual asosda uslubiy malaka darajasi pedagogik yordam); − 
asosiy yoki samarali (talaba faol ishtirokchi). o‘quv jarayoni); - ijodiy 
(rivojlanish jarayoni mustaqil ravishda asosida sodir bo‘ladi yangi o‘z-o‘zini 
anglash, tadqiqot va ijodiy xususiyatga ega );
Shu bilan birga, uslubiy kompetentsiyani shakllantirish jarayoni ko‘p 
darajali deb hisoblanadi. Shunday qilib, zamonaviy talablar nuqtai nazaridan, 
uslubiy rivojlanish bo‘lajak o‘qituvchining pedagogik fanni o‘rganish jarayonida 
kompetentsiyasi fanlar kasbiy rivojlanish uchun zarur shartdir. Xulosa qilib 
aytadigan bo‘lsak, bugungi kundagi globallashuv davridagi eng muhim xususiyat, 
jamiyat rivojlanishida kompetensiyalarni va ularning asosiy xususiyatlarini 
naglagan holda, kompetensiyalarni rivojlantirish, nafaqat, o‘qituvchi, balki 
o‘quvchilar uchun ham muhim ahamiyat kasb etadi.