Çağdaş Azərbaycan nəsri
Yüklə 5,38 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yel Babası, Çən Qarısı...
- Tərs nallı atlılar... www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
|
2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
Xalq da belədir, xalqın da köklüsü, köksüzü olur. Köksüz, əsilsiz-nəsilsiz xalq yaradıcı deyil, bu mənada heç nəyi olmaz; nə şəhəri olar, nə qalası, nə musiqisi, nə özünə məxsus adət-ənənəsi. Heç nəyi olmadığına görə də başqa xalqların yaratdıqlarına əl uzadır, oğurluq edir; musiqisindən götürür, geyimindən, yeməyindən, adət- ənənəsindən götürür. Baxmayaraq, millət kimi özünü göstərməkçin yalan-doğru, yazıb yaratdıqları da var.Əl uzadıb başqa xalqlardan götürdüklərinə də: -Bu mənəm, bütün bunlar mənimdi...! -deyə bilir. Təəssüf ki, bu cür oğurluqları çox görmüşük, indinin özündə də tez-tez baışmıza gəlməkdədir. Əsilli-nəcabətli, köklü Xalq yaradıcı xalqdır, yaratdıq- larıyla ətrafına güclü təsir edər, ab-hava yaratmağı bacarar, özünün olan heç nəyi başının üstə qaldırıb, - Mənəm, -demək ağlına belə gəlməz...Yaşayıb- yaratmaqla məşğul olar.
***
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
Beləcə, onlar yedi içdi, dörə ( yuxarı başa, hörmətli, sayılan yerə) keçdi, bir bu nağıl qaldı, bir də qırx incəbelin oxuduğu bu mahnı...
Yel Babası, Çən Qarısı...
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
Bir daha düşünək...Yaradıcı xalq hər şeydən əvvəl keçmişinə, -yaşamış olduğu ömür-günə, bir sözlə, tarixlərə yaratdıqlarıyla bağlıdır. Özü bilməsə də bu yaratdıqları həm də onun tarixidir... Yaddaşında kodlaşdırılmış tarix. Yer üzünə məktubu da deyə bilərik. Tarixi yaradan da dediyimiz kimi elə kökü olan xalqlardır. Xalq təbiyətə, -varlığa, yaranışa olan münasibətlərinin dərinə işləməyiylə yaşayır. Gətirdiyim bu yaşı bilinməz yaddaş nümunələri də onun tanınması üçündür...Köksüz xalqlar, dediyim kimi yaradıcı deyillər,
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
düzdür işləyib çalışırlar, sabahlar üçün yox, daha çox bu günlə yaşayıb ömür-gün keçirərlər, bununla belə özlərinin yaratdıqları yox dərəcəsindədir... Bu cür xalqlara da kökü olmayan qayalar, daşlar kimi “düşmə” demək olar; “düşmə xalq...”. Belə xalqlar başqa xalqların yaratdıqlarını mənimsəməyə çalışarlar, bu öz yolundan sapmaqdır, başqasının olan yol da yalana, oğurluqlara,-yuxarıda dediyim kimi “tarix oğurluğuna” aparıb çıxardır...
Qarğa məndə qoz var... Bir qarğa göydə uçurdu. Göy üzünün də azad, dinc çağıydı. Qarğa şimala doğru uçurdu. Yerdə,-lap aşağılarda bir qoz ağacı vardı, qarğanı görüb dırnağının ucuna qalxdı, dikəldi ki, özünü göstərsin, desin ki, “ qarğa mən də qoz var”, amma qarğa görmədi, qoz ağacının çevizləri bir-birinə dəyib səs elədi. Qarğa yenə görmədi...Cevizi insanlar gördü, biri dəstədən ayrılıb sağ əlini Lenin kimi qarşıya uzatdı, qoz ağacının başı www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
***
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
Xalq, yaratdıqlarıyla həm də Vaxtı ifadə edir, Xalq həm də vaxt deməkdir. Vaxt ancaq Xalqda saxlana bilər, Vaxta ancaq xalqın yaddaşında, düşüncəsində rast gəlmək olar... Ona görə də xalqın yaddaşıyla vaxtı bərpa etmək mümkündür.. Vaxtı duyub anlamaq həm də Xalqın millətə çevril- məyinin, millət olaraq
inkişaf etməyinin əsas şərtlərindəndir. Ona görə də deyə bilərik ki, xalq hələ millət deyil. Millət olmaq xalqın inkişaf etmiş duru yerindən başlayır. Bunu başqa cür anlamaq düzgün olmazdı. Ağıllı, sağlam xalqdan ağıllı, sağlam da millət yaranır. Əksinə ola bilərmi? Yəni, sağlam xalqdan xəstə millət törəyə bilərmi? Məncə bu, xalqın yaşam tərzindən, -həm aldığı, həm də verdiyi tərbiyədən asılıdır. Xalq, eyni soydan, eyni dildən gələn insanların birliyindən yaranır. Bu adamların birliyi sağlamdırsa Xalq
deyilən anlayış var. Bir-birinə bənzəməyən cürbə-cür insan xarakterləri olduğu kimi xalqlar da ayrı-ayrıdır, həm də xaraktercə bir-birinə bənzəməz... www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
Yüzilliklərlə bir hakimiyyət altda yaşayıb yaxşı tanıdı- ğımız Rus xalqının obrazını bir anlıq təsəvvürümüzə gətirək: sadəlövh, səmimi, ürəyi açıq, sağlam. Həm də kinli, tərs, dediyindən dönməyən. Təsadüfi deyil ki, aramızda belə bir atalar sözü də formalaşıb. “Rus kimi, net, dedi, qurtardı”. Bu dediyimiz cizgilər rus xalq obrazının təxmini cizgisidir. Ancaq mənə belə gəlir ki, indi dünyanın aparıcı, güclü millətləri sırasında əsaslı yer tutan rus milləti bir başa Rus xalqından əmələ gəlmədi, ondan törəmədi, bir az türk-tatarlardan, bir az alman, fransız millətindən, ingilis milliyəsindən, yəhudilərdən götürdü, dikəldi, bu səbəbdən də tarixin bir çox məqamlarında az qala özünü də tanımadı... hətta xalqın zahirən də olsa dəyişməsi haqda sərəncamlar, fərmanlar da verdi. Müəyyən mənada xalqa təsir edib onu dəyişdirə də bildi... 1941-45 ci illərdə, yəni Böyük Vətən müharibəsi illərində hələ rus xalqı çox dəyişməmişdi, xalq kimi var idi. Başının üstə dayanmış rəhbərlər müxtəlif millətlərin nümayəndələri olsa da onların əmriylə döyüşürdü, öz sağlam inamıyla Vətəni müdafiyə edirdi və etdi də. Əfqanıstan müharibəsində isə artıq Rus xalqı yox dərəcəsindəydi, artıq heç nəyə, net, -demirdi, əfqanlarla www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
rus xalqı yox, birləşmiş Sovet xalqının birləşmiş milləti müharibə aparırdı. Qarşı tərəfdə
isə xalq
dayanmışdı...Əfqan xalqı! Xalq qalib gəldi. Qarabağ müharibəsində isə nə millət iştirak edirdi, nə xalq. Bizim doğma, milli müharıbəmiz baş tutmamışdı. Cəbhədə ölənlərimiz, ölümə gedən igidlərimiz olsa da rəhbərlik qaraguruhun, yuxarıda dediyim xalq-millət obrazına dəxli olmayanların əlində qalmışdı... Çaşqınlıq içində rəhbərini gözləyirdi. Hərc-mərclik idi. Ona görə də düşmən əlinə keçməsin deyə Ata öncə qızını, qadınını öldürürdü, sonra özünü... Onun öz doğma müharibəsi alınsaydı qələbəyəcən gözünü qırpmadan gedəcəkdi. Bundan əmin olun!... Düşmən əlinə keçməsin deyə özünü qayalardan atan xanım qızlarımız, xatun analarımız və Ata dediyim bu obraz bizim Xalqın obrazıdır. Yüzilliklərlə, minilliklərlə yaşayıb yaratmağımız da bu “ataların” üzünədir. Bu cür yüzlərlə fakt var, xalqı da belə tarixi faktlar yaşadır, tərbiyə edir, ayağa qaldırır, Millət kimi boyunu göstərir.
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
Belə deyirlər ki, Şəmkir çayından sağ əldə Qalakənd dağının başında əzəmətli bir qala var, el arasında Koroğlu qalası da deyirlər. İçindəki at axuru minillərdi, necədirsə eləcə də qalıb. Qışda, yazda bol suyu, gizlin yolu olan su quyusu var... Dağın ətəyində kərpic kürsüsü yerləşir, qalanın kərpici də bu kürədə bişirilib...Deyilənlərə görə Qara Şah adında bir hökmdar varmış, günlərin birində qalanı almağa qalxır. Qalanın tək bir yolu varmış, Qaladan xeyli aralı bu yolun bir hissəsini küllüyərlərmiş, gözətçilər tez- tez yoxlayarlarmış, küllənmiş yerdə ayaq izi görən kimi göyərçinlə xəbər edərlərmiş... Qara Şah gəlir, atlılarıyla küllükdən keçib gedirlər, gözətçilər ayaq izlərini görüb xəbər göndərirlər. Qala yolunun Qaya arası deyilən yerində Qara Şahın ordusu tələyə düşür, ölən ölür, qaçan qaçır, Şah da canını bir təhər qurtarır, bir kəndin bir qırağında bir qarıya qonaq olur. Axşam çağıymış, qarı bacadan baxır, görür ki, inəyi örüşdən gəldi, amma yanında buzovu yoxdu. Qarı elə uzaqdan-uzağa deyir:
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
-Buzovun hanı, damazdığı gödək, yoxsa Qara Şah qoşununu qoyub qaçan kimi sən də buzovunumu qoydun qaçdın?! Qara Şah üstünü vurmur, elə onu deyir: -Şah neynəsin, ay nənə, o qala alınmazdı. -Canına azar eləsin, ağılı olsaydı, atları tərsinə nalla- dardı, izi azdırardı... Qara Sah ürəyində deyir, “eyy dili-qafil, nə durmusan tərpən”. Şah qayıdıb təzədən qoşun yığır, atları da tərsinə nalladıb Qalaya tərəf qalxır, küllükdən keçəndən sonra qoşunu yoldan çıxardıb gizlədir. Qala gözətçiləri izi görüb izə düşürlər. İz tərs, bunnar da tərsinə gedirlər. Qara Şaha da elə bu lazım idi, qalxıb qalanı aldı, amma belə deyirlər ki, içəridəki gizlin su yolunu bilmədiyinə görə Qalanı əlində çox saxlya bilmədi...
*** www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
sığmaz, daha dəqiq decək, gözlənilməz bir tarixi mərhələ, tarixi dönüş baş verdi. Heç kəsin gözləmədiyi səmtdən Vaxt özünü yetirdi, yalanları yıxa-yıxa, gerçəyi-doğru olanları dikəldə-dikəldə gəldi, bütün gücüylə özünü göstərdi. Sovet İttifaqı deyilən imperiyanı çökdürdü.
Doğrudanmı belədir? Doğrudanmı Sovet İttifaqı deyilən qüdrətli bir imperatorluğu Vaxt-Zaman parçaladı. Məncə yox, Vaxt bir iş görərkən həm də nəticəni hazırlayır. Yəni açdığı qapılar boşuna yellənmir, orda həyat işarır. Sovet İttifaqını özünün yaşadığı məntiqsizlik, lazımsız qapalılıq, dünyadan təcrid, ayrı, tək bir başla idarə olmaq, bütün bunlardan doğan yalanlar, hiylələr, ikiüzlülük, könüllər sındırmaq, xalqı hiss edib duymamaq, Yaradan adına üz tutacaq müqəddəs bir şeyin qalmaması, olmaması yıxdı...Bir dövlət kimi yarananda içini-çölünü, yan-yörəsini bərkitmək üçün istifadə etdiyi qorxular, heç vaxt aydın olmayacaq siyasi vahimələr, represiyalar,
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
yalnız dini mənada yox, bütün mənaların ruhuna enmiş allahsızlıq yıxdı onu...
Yaddaş anları... Belə deyirlər ki, dəvə yenicə dünyaya gəlmişdi, hələ heç kəs dəvəni görməmişdi. Adam səhər tezdən evdən çıxdı, gördü, yolun qırağında qəribə bir canlı ayaqlarını altına qatdayıb gövşəyə-gövşəyə ona baxır. Adam qorxdu, istədi fikir verməyib keçib getsin, amma nəsə heyvanın çox dinc görkəmi vardı, belindəki hürgüclərsə elə bil oturmaq üçün düzəldilmişdi; Adama gəl, gəl deyirdi. Doğrudan da Adam özünü saxlaya bilmədi, çıxıb oturdu orda, hürgüclərin arasında. Yenicə yerini rahatlamışdı ki, dəvə qalxdı, üzü günbatana yol aldı...Adam çox hündür- dəydi, enə bilməzdi, bir az gedəndən sonra dəvənin belə yeriməyi ona ləzzət elədi. Aşağılarda hay-küy vardı, insanlar çığırışırdılar, dəvənin ardınca qaçıb nəsə demək istəyirdilər. Amma Adam heç nə anlaya bilmirdi, o da aşağılara baxıb nəsə deyirdi, onu da orda anlayan yox idi. Adamın bu çağacan görmədiyi dəvə yerişi, dəvənin
|