Camal Zeynaloğlu
Yüklə 0,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Müəllif
- “UniPrint”
|
127 Müəllim şəxsiyyətinin pedaqoji fəaliyyətində rolu (Məktəb psixoloqunun tövsiyələri) Pedaqoji fəaliyyətin müvəffəqiyyətlə nəticələnməsində yüksək keyfiyyətlərə malik olan müəllim şəxsiyyətinin formalaşması mühüm əhəmiyyətə malikdir. Həmin keyfiyyətlər fəaliyyət prosesində tədricən şagirdlərin şəxsiyyətinin əlamətlərinə çevrilir. Hər bir müəllimdə yüksək şüurluluq, əxlaqi keyfiyyətlər, həqiqi inam, ümumi mədəniyyət və s. kimi keyfiyyətlər olmalıdır. Pedaqoji qabiliyyətlərlə birlikdə bu keyfiyyətlər müəllimə öz fəaliyyətində müvəffəqiyyət qazanmaq imkanı verir. Müəllim pedaqoji fəaliyyətində aşağıdakı fərdi keyfiyyətlərə malik olmalıdır: 1.Müəllim iradi keyfiyyətə malik olmalıdır. İradəli müəllim təkcə şagirdin qarşısına tələb qoymaqla kifayətlənməməli, eyni zamanda həmin tələbin dəqiq və vaxtında yerinə yetirilməsinə nəzarət etməlidir. 2. Müəllim təkidli olmalıdır. Təkidlilik təkcə müəllimin şagirdlərə qarşı tələbkar olması, ona nəzarət etməsi üçün deyildir. Bu keyfiyyət eyni zamanda müəllimin öz pedaqoji fəaliyyətini icra edərkən qarşıya çıxan ciddi çətinlik və maneələri aradan qaldırması, fasiləsiz olaraq öz üzərində işləməsi, öz ixtisasının artırması üçün də zəruridir. 128 3. Pedaqoji fəaliyyət zamanı müəllim dözümlü və hövsələli olmalıdır. Əgər müəllim özünü ələ ala bilmirsə, o, sinfi də ələ ala bilməyəcək. Müəllim özünü ələ ala bilməyi, öz hərəkətlərinə nəzarət etməyi bacarmalıdır. 4. Müəllim təvazökar və özünə qarşı tələbkar olmalıdır. Müəllim şagirdlərini həqiqətdə olduğu kimi bilməli, onun bütün zəif və qüvvətli cəhətləri ilə, bütün gündəlik xırda ehtiyacları ilə tanış olmalıdır. 5. Müəllim bir də onu bilməlidir ki, şagird şəxsiyyətinin təşəkkülünə müəllimin öz şəxsiyyəti də lazımi təsir göstərir. Müəllimin şəxsi nümunəsi, onun şəxsiyyəti şagird şəxsiyyətini təşəkkül etdirir, onun inkişafına şərait yaradır. Müəllim şəxsiyyəti uşağın hiss və iradəsinin inkişafına, onun həyatına əsaslı təsir göstərir. Müəllimin şəxsiyyəti təkcə dərs dediyi müddətdə də bəzən həmin şagirdlərin şəxsiyyətinə müsbət təsir göstərir, ona təkan verir. Camal Zeynaloğlu, Praktik psixoloq 15 noyabr 1992 - ci il . 129 Sinif kollektivinin daha yaxşı öyrənilməsi (Məktəb psixoloqunun tövsiyələri) Sinif rəhbəri öz sinif kollektivini daha yaxşı öyrənmək, şagirdlərinin ayrı-ayrı xüsusiyyətlərini daha yaxından bilməsi üçün aşağıdakı vəzifələri icra etməlidir: 1.Sinif kollektivinin rəsmi strukturunu müəyyən etmək. Sinif kollektivinin tərkibi. Sinif fəalları. Sinif nümayəndəsinin, kollektivin hörmətini qazanan şagirdlərin qısa xarakteristikası. 2.Sinfin mənimsəmə göstəricilərini müəyyən etmək. 3.Sinif kollektivinin ictimai-faydalı işdə iştirakını təmin etmək. 4.Sinfin intizamı, şagirdlərin davranış normalarının, sosial davranış vərdiş və adətlərinin vəziyyətini müntəzəm olaraq yoxlamaq və ona nəzarət etmək. Sinif kollektivinin birliyinə nail olmaq. 5. Kollektivdə ictimai rəyi daim yoxlamaq. 6.Sinifdə şəxsiyyətlərarası münasibətləri, yoldaşlıq münasibət- lərini, şagirdlərin mikroqruplardakı qarşılıqlı əlaqəsinin xüsusiyyətlərini öyrənmək. Kollektivdə xüsusi təsir edə bilən şagirdlərin olmasını aşkar etmək. 130 7.Şagirdlərin nüfuzu və sosial rollarını müəyyən etmək /ictimaiyyətçi, idmançı, bədii özfəaliyyətdə iştirak edən və s. şagirdlər/. 8.Şagirdlərin davranışına aid ayrı-ayrı faktların, eləcə də şagirdlərin kollektivə təsirini öyrənib təhlil etmək. 9.Sinif kollektivinin yaş xüsusiyyətlərini müəyyən etmək. 10.Sosial mühitin, valideynlərin, ictimaiyyətin sinif kollektivinə təsirini öyrənmək. 11.Şagirdlərdə ictimai fəallığı yüksəltmək və onlarda xarakterin kollektivçilik əlamətlərinin aşılanmasına nail olmaq. Camal Zeynaloğlu, Praktik psixoloq 03 noyabr 1992 - ci il. 131 Şagirdlərlə aparılacaq əxlaqi söhbətlər (Məktəb psixoloqunun tövsiyələri) Şagirdlərlə aparılacaq əxlaqi söhbətlərdə sinif rəhbərinin və müəllimlərin aşağıdakı prinsiplərə əməl etmələri zəruridir: 1.Əxlaqi söhbətlər məzmunca şagirdlərin müvafiq yaş səviyyə- sinə uyğun olmalıdır. Bu zaman söhbəti hədsiz mücərrəd anlayışlar, mürəkkəb mühakimələrlə yükləmək olmaz. 2.Söhbət aparılan kollektivi, onların istiqamətini, qarşılıqlı münasibətini, təlimə, müəllimə münasibətlərini yaxşı bilmək və nəzərə almaq lazımdır. 3.Söhbəti konkret bir səbəblə, ölkənin və kollektivin həyatında baş verən bir hadisə ilə, yeni kitab və ya kinofilmlə əlaqələndirmək, onlarla bağlı şəkildə təşkil etmək zəruridir. 4.Söhbətə aydın, konkret misallardan başlamaq daha münasibdir. Söhbət zamanı şagirdlər üçün yeni olan, inandırıcı faktlardan, misallardan istifadə edilməlidir. 5.Əxlaqi söhbət zamanı şagirdlərdə maksimum fəallıq yaratmaq, onları canlı fikir mübadiləsinə cəlb etmək, onlarda fikir oyatmaq, əxlaq məsələləri üzərində düşünməyə məcbur etmək lazımdır. Şagirdlərə əxlaqi nəticəni hazır vermək əvəzinə, onların özlərinin əxlaqi normalar barədə nəticə çıxarmalarına /şübhəsiz, müəllimin rəhbərliyi altında/ nail olmaq zəruridir. 132 6.Şagirdlərin şüuruna çatdırılan məsələlərin yaxşı əsaslandırılmasında böyük əhəmiyyətə malikdir. Bu cəhətə əməl olunması xüsusilə yeniyetmə və böyük məktəblilərlə iş zamanı daha çox zərurət təşkil edir. 7.Əxlaqi söhbət zamanı şagirdlərdə dərin və aydın emosiyaların yaranmasına nail olmaq lazımdır. Bu isə o zaman mümkün ola bilər ki, müəllim söhbəti etinasız, həvəssiz deyil, emosional və canlı keçirsin. Camal Zeynaloğlu, Praktik psixoloq 09 noyabr 1992 - ci il. 133 Məktəb praktik psixoloqun vəzifəsi XXI yüzillikdə Azərbaycan məktəbinin, bütövlükdə təhsil sisteminin uğurları bütün başqa şərtlərlə yanaşı, həm də məhz psixoloji biliklərin məktəb təcrübəsində nə dərəcədə səriştə ilə gerçəkləşməsindən, psixoloji xidmətin təhsil sistemindəki rolundan n asılı n olacaqdır. Təhsil sistemində psixoloji xidmət pedaqoji psixologiyanın formalaşma mərhələsində olan yeni sahələrdən biridir. Artıq son dövrlərdə tətbiqi pedaqoji, sosial psixologiya və şəxsiyyət psixologiyası kimi sahələr doğru olaraq ümumi bir adla – praktik psixologiya adlandırılır. Son illər ərzində psixologiyanın praktik-tətbiqi sahələrində çalışan psixoloqların sayı n əhəmiyyətli n şəkildə n artmışdır. Azərbaycanda praktik məktəb psixoloqlarının hazırlanması istiqamətində həyata keçirilən ilk təşəbbüslər 1989-cu ilə təsadüf edir. O vaxtdan uzun bir dövr keçməsinə baxmayaraq bu gün onların fəaliyyətini tənzimləyən hüquqi-normativ baza hələ n də n lazımi n səviyyədə n deyildir. Onu da qeyd edim ki, biz Azərbaycanda praktik məktəb psixoloqlarının hazırlanmasının ilk məzunlarındanıq. Orta məktəbdə praktik psixoloq vəzifəsində işlədiyim illərdə əmin oldum ki, ümumtəhsil məktəblərində praktik psixoloqun öhdəsinə çox böyük məsuliyyət düşür. Anladım ki, məktəbdə praktik psixoloq olmadan təhsildə - məktəbə uşaqların düzgün və obyektiv qəbulu, təlim-tərbiyədə, nizam-intizamda, tədrisin keyfiyyətində, məktəbdəki həm müəllim kollektivi, həm də şagird kontingenti arasındakı psixoloji münasibətlərin tədqiq edilməsi istiqamətində doğru-düzgün nəticələr əldə edilə 134 bilməz. Məktəbdə praktik psixoloqun qarşısında ən vacib və məsuliyyətli vəzifə dayanır. Buna işlədiyim müddətdə öz təcrübəmdə şahid oldum. Etiraf edim ki, aldığım psixoloji biliklərin məktəb həyatına tətbiqi sahəsində böyük çətinliklərlə qarşılaşdım. Xüsusən də məktəb rəhbərliyinə və müəllimlərə ənənəvi qaydada ünvanladığım psixoloji tövsiyələr adətən səmərəsiz olurdu. Kimsə tədrisin keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması barədə səmərələşdirici və müasir üsullardan istifadə etməyə səy göstərməyə çalışmırdı. Müəllimlər həmişə olduğu kimi, tədrisdə, təlim-tərbiyədə, şagirdlərlə münasibətdə yenə də köhnə pedaqoji və psixoloji metodlardan istifadə etməyə n üstünlük n verirdlər. Uzun illər boyu təlim-tərbiyə vəzifələrinin işlənib hazırlanmasında təhsil sisteminin rəhbər orqanları deklarativ şəkildə şagirdin şəxsiyyətinin formalaşdırılması zərurətini irəli sürsə də, əslində məktəbin fəaliyyətinin nəticələrinin qiymətləndirilməsində, şagirdlərin psixoloji xarakteristikaları, psixi inkişaf göstəriciləri nəzərə alınmamışdır. Məktəblərdə təlim-tərbiyə işlərinin səmərəliliyi bir qayda olaraq bilik, bacarıq və vərdişlərin inkişaf səviyyəsi ilə müəyyən- ləşdirilmişdir. Bu meyar vacib, zəruri olsa da, müasir dövrdə kafi hesab edilə bilməz. Çünki bu göstəricilər uşağın şəxsi və psixi inkişafının tam mənzərəsini əks etdirməyindən, öyrənilmiş materialların şagirdin şəxsi sərvətinə çevrilmə vəziyyətini, mənimsənilmiş təlim materiallarının şagirdin təfəkkürünün və qabiliyyətlərinin gələcək inkişafına təsirini açmağa imkan vermir. Başqa sözlə desək, bu halda təlim- tərbiyə prosesinin özünün nə dərəcədə səmərəli olması məsələsi aydın olmur. Müəllim müxtəlif yaşlı uşaqlarla apardığı təlim-tərbiyə prosesində müəyyən çətinliklərlə 135 qarşılaşır. Bu çətinliklər sırasına münaqişəli məsələləri və situasiyaları, şagirdlərin şəxsi və intellektual inkişafında normadan kənaraçıxma hallarının profilaktikası və korreksiyasını və s. aid etmək olar. Müəllimlər öz şəxsi təcrübəsi və intuisiyalarına əsaslanmaqla şagirdləri qiymətləndirir, onlar haqqında fikir söyləyirlər ki, bu da əvvəlki təəssüratlar əsasında formalaşmış qənaətlərdən başqa bir şey deyildir. Bu halda müəllimdə şagirdin davranış motivləri, hərəkət və əməlləri haqqında həqiqi və dəqiq məlumatlar n olmur. Praktik psixoloq uşaqların psixi inkişafında baş verən keyfiyyət dəyişikliklərini vaxtında qeydə almaqla, onların yaş və fərdi xüsusiyyətlərini nəzərə alan təlim və tərbiyənin optimal metod və vasitələrinin seçilməsi və səmərəli tətbiqində məktəbin pedaqoji kollektivinə kömək göstərmiş olur. Amma bəzi hallarda məktəbin pedaqoji kollektivi praktik psixoloqun təlim və tərbiyənin səmərəliliyini daha da artırmaq sayəsində onlara verdiyi tövsiyələri görməzlikdən gəlirlər. Əslində isə təhsil sistemində psixoloji xidmətin həyata keçirilməsi uşaqların təlim və tərbiyə işində elmi-psixoloji biliklərin nəzərə alınmasını vacib bir tələb kimi qarşıya qoyur. Praktik psixoloq öz işini ilkin olaraq şagirdlər haqqında fərdi-psixoloji xəritəni tərtib etməkdən başlamalıdır. Çünki bu xəritə tərtib olmadan praktik psixoloq hər hansı şagird haqqında doğru-dürüst məlimat əldə edə bilməz. Həmin xəritədə aşağıdakı formada tərtib edilməlidir: 1. Şagirdin valideynlərinin adı, soyadı və atasının adı. Uşaqların yaşadığı ailə haqqında məlumat. Şagirdin yaşı, 136 təhsili və ailənin mənzil şəraiti, maddi vəziyyəti və digər xüsusiyyətləri; 2. Şagirdin fiziki inkişafı və sağlamlığı, fiziki qüsurların olub- olmaması, sağlamlıq durumu; 3. Şagirdin temperament və xarakterin xüsusiyyətləri; 4. Şagirdin psixi (duyğu, qavrayış, hafizə, nitq, təfəkkür, təxəyyül) və emosional proseslərin xüsusiyyətləri və inkişaf səviyyəsi; 5. Şagirdlərin təlim prosesində qabiliyyət və bacarıqlarının xüsusiyyətləri və inkişafı; 6. Özünüqiymətləndirmə və özünəhörmət; 7. Şagirdlərin maraq və meylləri; 8. Davranışın xarakterik xüsusiyyətləri; 9. Şagirdlərin yaşıdları və yaşlılara münasibətləri; 10. Şagirdlərin təlimə münasibəti və təlim uğurları; 11. Şagirdlərin peşəyönümü və peşə maraqları; Əlbəttə, yuxarıda qeyd edilən bölmələr şərtidir və hər bir psixoloq buna uyğun əlavələr edə bilər. Göstərilən hər bir bölməyə aid məlumatların əldə edilməsi məqsədilə psixoloq müxtəlif metod və metodikalardan istifadə edə bilər. Psixoloji xidmət müasir təhsil sisteminin üzvi komponentlərindən biridir. Onun tətbiqi uşaqların intellektual imkanlarının, şəxsiyyətyönümlü potensiallarının, təbii imkan və qabiliyyətlərinin, maraq və meyillərin vaxtında aşkara çıxarılmasını, təlim və tərbiyə prosesləri vasitəsilə maksimum inkişaf etdirilməsini təmin edir. Psixoloji xidmət uşaqların psixi inkişafının imkanlarını aşkara çıxarır, onların pedaqoji proses vasitəsilə maksimum şəkildə reallaşmasına əlverişli imkan yaradır. Uşaqların əksəriyyətindən öz psixi inkişafının göstəricilərinə görə geri qalan uşağın inkişafında ləngiməyə 137 səbəb olan amilləri vaxtında aşkara çıxaran psixoloq bu səbəblərin aradan qaldırılmasına yönəlmiş məqsədyönlü fəaliyyəti ilə fəal rol oynamış olur. İstedadlı və üstün qabiliyyətli şagirdlərlə iş prosesində praktik psixoloq ilk növbədə erkən yaş dövrlərində uşaqlarda təbii imkanların aşkara çıxarılması, onların qabiliyyətlərə çevrilməsi üçün inkişafetdirici proqramların hazırlanmasında iştirak edir, psixi inkişafın sürətli gedişi üçün mövcud imkanların maksimum səfərbərliyə alınması istiqamətində əməli tədbirlər həyata keçirir. Ümumiyyətlə, məktəbdə praktik psixoloqun qarşısında psixolji ədəbiyyatlarda qeyd edildiyi kimi, ümumi və konkret vəzifələr durur. Belə ki, ümumi vəzifələr aşağıdakılardır: 1. Uşaqlarla iş zamanı hər bir yaş dövrünün potensial imkanlarının n reallaşdırılmasını n təmin n etmək; 2. Uşaqların maraq, qabiliyyət, meyl, hiss, münasibət, əyləncə və həyat planlarının gerçəkləşdirilməsi üçün onların fərdi n xüsusiyyətlərini n inkişaf n etdirmək; 3. Uşaq bağçasında, internatda, məktəbdə və s. uşağın normal inkişafı üçün əlverişli psixoloji iqlim yaratmaq, yaşlılar və yaşıdları ilə onun məhsuldar ünsiyyət şəraitini təmin etmək; 4. Uşaqlarla yanaşı müəllimlərə, valideynlərə, tərbiyəçilərə vaxtında psixoloji yardım göstərmək. Məktəb psixoloqunun konkret vəzifələrinə isə aşağıdakılar daxildir. 1. Şagird şəxsiyyətinin və sinif kollektivinin öyrənilməsi; 2. Uşaqların məktəb şəraitinə adaptasiyasının təhlili; 3. Uşağın yaşlılar və yaşıdları ilə qarşılıqlı münasibətlərinin öyrənilməsi; 138 4. Profilaktik və korreksiyaedici işin təşkili üçün diaqnostik metodikalar paketinin seçilməsi; 5. Şagirdlərin maraq, meyl və qabiliyyətlərini aşkara çıxarmaq və onları inkişaf etdirmək; 6. Psixoloji yardıma ehtiyacı olan uşaqlara kömək etmək. Təhsildə psixoloji xidmət bu vəzifələrin həyata keçirilməsi üçün ilk növbədə əlverişli təhsil və tərbiyə mühitinin yaradılmasını, hər bir uşağın ruhi-mənəvi inkişafı, psixi sağlamığı naminə normal pedaqoji-psixoloji amillərin olmasını tələb edir. Belə şəraiti isə psixoloq yalnız təkbaşına deyil, müəllimlər və uşaqların valideynləri ilə birlikdə yarada bilər. İnkişafın müxtəlif dövrlərində uşaqların psixi, psixofizioloji və şəxsiyyət baxımından normal inkişafını təmin etmək təhsil sistemində psixoloji xidmətin qarşısında duran başlıca vəzifədir. Bu baxımdan təhsildə psixoloji xidmət uşağın inkişafı naminə aşağıdakı əsas istiqamətlərə yönəlməlidir: 1.Təlim-tərbiyə müəssisələrində şəxsiyyətin inkişafını təmin edə biləcək həyat tərzinin formalaşdırılması; 2. Uşağın inkişafı üçün bağçada, məktəbdə, internatda və s. inkişaf üçün əlverişli psixoloji iqlimin yaradılması, hər bir inkişaf mərhələsində bu və ya digər fəaliyyət sahəsində maksimum müvəffəqiyyətin əldə edilməsinin təmin olunması; 3. İnsanın hər bir yaş mərhələsində şəxsiyyət, intellektual və peşə hazırlığı baxımından maksimum təmin edilməsi, uşaqlarla iş zamanı onların inkişaf imkanlarının öyrənilməsi və onların reallaşdırılması; 4. Hər bir uşağa fərdi yanaşmanın təmin edilməsi, fərdi xüsusiyyətlərin, maraq və meyillərin, hiss və münasibətlərin, əyləncə və həyat planlarının inkişaf etdirilməsi; 139 5. Uşağın pedaqoji və psixoloji baxımdan öyrənilməsi; 6. Şəxsiyyət və intellektual baxımdan inkişafda kənaraçıxma hallarının profilaktikası və korreksiyasının həyata keçirilməsi; 7. Yetim, valideyn himayəsindən məhrum olmuş, qaçqın və köçkün uşaq və yeniyetmələrin fiziki və əqli inkişafında müşahidə olunan geridəqalma hallarının sosial-psixoloji reabilitasiyasını həyata keçirmək; 8. Böhranlı və ekstremal vəziyyətlərdə uşaq və yeniyetmələrə, müəllim və valideynlərə kömək göstərmək; 9. Ailədə uşaqların tərbiyəsi, əlverişli ailə mikromühitinin yaradılması üçün valideynlərə, onları əvəz edən şəxslərə psixoloji məsləhətlər vermək; 10. Uşaqlara, valideynlərə, müəllim və tərbiyəçilərə öz vax- tında psixoloji yardım göstərmək. Təhsil sistemində psixoloji xidmətin qarşısında duran ən başlıca, həm də mürəkkəb vəzifə təlim və tərbiyənin keyfiyyətinin yüksəldilməsinə xidmət edən tədbirlərin daim nəzarətdə n saxlanılmasıdır. Bu gün Azərbaycanda totalitar və avtoritar sistem demokratik cəmiyyətlə əvəz olunmuş, təhsil sistemi inzibati buxovlardan azad olmuşdur. Yeni pedaqoji strategiya və taktika, konsepsual-strateji məqsədlər müəyyənləşdirilmiş, beynəlxalq aləmə inteqrasiya prosesləri güclənmişdir. Təlim- tərbiyə prosesində yeni mütərəqqi pedaqoji texnologiyalar, inkişaf və diaqnostika texnologiyaları bərqərar olmuşdur. Təhsil sistemi yeni innovativ metod və vasitələrin öyrənilməsi üçün eksperimental meydançaya çevrilmişdir. Təhsil sisteminin demokratik dəyərlər üzərində qurulması alternativ məktəblərin, yeni tipli təlim-tərbiyə müəssisələrin yaranmasına gətirib çıxarmışdır. 140 Azərbaycan respublikası müstəqillik əldə etdikdən sonra bir çox sahələrdə olduğu kimi, təhsil sahəsində də köklü və sürətli islahatlara başlamış, cəmiyyətin yeni sifarişlərinin, ehtiyacları və təlabatlarının ödənilməsi məqsədilə çoxlu sayda yeni tipli təhsil müəssisələri-liseylər, gimnaziyalar, kolleclər, mərkəzlər, müasir təhsil kompleksləri və s. yaradılmışdır. Azərbaycanda milli təhsilin son məqsədi öz varlığında yüksək praktik hazırlığı, mədəniyyəti, mütərəqqi dünya- görüşünü birləşdirən, xalqının milli-mənəvi dəyərlərinə dərin- dən yiyələnən, soykökünə, milli adət-ənənələrinə bağlı vətən- pərvər, məsuliyyətli, əməkdaşlığa qabil, dövlət müstəqilliyinə sədaqətli vətənpərvər yurddaşların yetişdirlməsindən ibarətdir. Bu kitabda toplanmış metodik tövsiyələr 1980-1993-cü illərdə orta məktəbdə müəllim işlədiyim müddətdə pedaqoji və psixoloji sahədə qazandığım bilikləri həm müəllim kollektivi, həm də çoxsaylı şagird kontingenti üzərində apardığım təcrübələrin nəticəsində əldə edilmişdir. Ola bilsin ki, bu metodik tövsiyələr indiki zamanla səslənməsin. Çünki indiyeni təhsilə verilən tələblər də müasirləşib. Amma ona əmin oldum ki, bacarıqlı, istedadlı müəllim şagird və tələbələri qarşısında aciz qalmaması üçün dayanmadan hər gün öz üzərində çalışmalı və daim yenilik axtarışında olmalıdır. Praktik psixoloq eyni zamanda özünün əxlaq kodeksini, hüquqlarını və andını qətiyyən unutmamalıdır. Belə ki, o, insanlara fəaliyyətinin sirlərinə bələd olmaqda, istedad və qabiliyyətlərini inkişaf etdirməkdə, şəxsiyyətin bütövlüyünü qoruyub saxlamaqda, psixoloji müdafiəsini təmin etməkdə etibarlı dost və yardımçı olmalı, ona müraciət edənlər haqqında bildiklərini peşə sirri kimi qorumalıdır. Müəllif 141 İstifadə olunmuş ədəbiyyatlar: 1.Ş.S.Ağayev. “Uşaq psixologiyası məsələləri”. n B.,1966. 2.Ş.S.Ağayev.“Əmək, tərbiyə və inkişaf”. B.,1967. 4.Ə.Ə.Əlizadə. “Uşaqlarda diqqətin tərbiyə edilməsi”. B.,1962. 5.Ə.Ə.Əlizadə.“Uşaqlarda yaradıcı fəaliyyətin psixologiyası”. B.,1968. 6.A.K.Abdullayev.“Uşaqlarda hafizənin inkişafı və təşəkkülü”. B.,1966. 7.Ə.Ə.Qədirov. “Uşaqlarda idrak proseslərinin inkişafı”. B.,1961. 8.Ə.S.Bayramov.“Şagirdlərdə təfəkkürün inkişafı”. B.,1962. 9.Ə.S.Bayramov. “Şagirdlərdə əqli keyfiyyətlərin inkişaf xüsisiy- yətləri”. B.,1967. 10.Ə.S.Bayramov. “Uşaqlada əxlaqi hisslərin tərbiyəsi”. B., 1963. 11. M.Ə.Həmzəyev. “Pedaqoji psixologiya”. B.,1991. 12. A.U. Məmmədov. “Təlimin psixoloji əsasları”. B., 1993. 13. Ə.S.Bayramov, Ə.Ə.Əlizadə. Psixologiya. B., 2002. 14. Ə.S.Bayramov, Ə.Ə.Əlizadə. Sosial psixologiya. B., 2003. 15. Çələbiyev N.Z. “Təhsil sistemində psixoloji xidmətin elmi- nəzəri əsasları”. B., 2009. 16. Выготский Л.С. Мышление и речь. (Собр. соч.: Б. 6 м. Т. 2 М., 1982. 17. Леонтьев А.Н. Деятельность. Сознание. Личность. М., 1975. 18.Luria A.R. “The devolopment of writing in the child”. N.Y., 1978. 19.Luria A.R. “The Nature of Human Conflicts: Or Emotion, Conflict and Will”. N.Y., 1932. 20.Nisbett R.,Wilson T. “Telling more than we can know”. Verbal reports on Mental Processes // Psychological Review. 1977. № 84 (3). 21. Orton S.T. “Reading, Writing and Speech Problems in Children. N.Y., 1937. 142 Mündəricat Tədris üçün dəyərli tövsiyələr....................................................3 İnsan psixologiyasının tərcümanı..............................................5 Təhsilə psixoloji xidmətin əsas istiqamətlərini əks etdirən tövsiyələri.................................................................................10 Sinifdənxaric oxu və onun aparılması......................................17 Xarici dil tədrisinin məqsədi....................................................21 Şagirdlərə fərdi yanaşma prinsipi............................................24 Xarici dili öyrənərkən hansı üsul və vasitələrdən istifadə etmək lazımdır....................................................................................29 Şagirdlərin şüurlu intizam tərbiyəsi.........................................33 Yeni sözlərin izahı zamanı İngilis atalar sözü və məsəllərindən istifadə olunması......................................................................38 Yenidənqurma siyasətilə əlaqədar dil dərslərində şagirdlərin ideya-siyasi tərbiyəsinə verilən müasir tələblər.......................46 Şagirdlərin əmək tərbiyəsi.......................................................53 Şagidrlərin yaş xüsusiyyətləri və qabiliyyətlərin formalaşması............................................................................59 Mənfi emosiyalar və onların aradan qaldırılmasında özünüələalmanın rolu...............................................................68 Kollektivdə konflikt şəraitinin aradan qaldırılması.................77 Təlim fəaliyyətinin psixoloji prosesi.......................................82 143 Stressin insan həyatına təsiri və onun aradan qaldırılması yolları.....................................................................................100 Ailədaxili münaqişələr və onların aradan qaldırılması…......113 Məktəbin idarə olunmasında rəhbər şəxsin qarşısında duran əsas vəzifələr.........................................................................122 Müəllim şəxsiyyətinin pedaqoji fəaliyyətində rolu...............127 Sinif kollektivinin daha yaxşı öyrənilməsi............................129 Şagirdlərlə aparılacaq əxlaqi söhbətlər.................................131 Məktəb praktik psixoloqun vəzifəsi......................................133 144 Camal Zeynaloğlu: “Təlim fəaliyyətinin psixoloji prosesi” (Metodik tövsiyələr) Bakı, “Print-S” nəşriyyatı – 2017, - 144 səh. --------------------------------------------------------------------- Çapa imzalanmışdır: 04. 08. 2017 Kağız formatı: 60 x 84 1/16 Şərti çap vərəqi: 9.0 Sayı: 200 nüsxə Sifariş: № 75 --------------------------------------------------------------------- “UniPrint” mətbəəsində çap edilmişdir. Yüklə 0,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|