Cəfərova Gülbahar Şahin qızı (magistrantın s a. a. )

Paslanmayan polad qablar keyfiyyətinin yüksək olması ilə fərqlənirlər. Buna 
gigyenik göstəriciləri, mexaniki dayanıqlığı, müqavimət, korroziyaya davamlı, estetik 
baxımından gözəl, parıltılı olmaları ilə fərqlənirlər. Paslanmayan polad qablar əsasən 
xaricdən idxal olunur. (Yerli istehsalçılar 1%-dən çox olmayacaq qədər. ) 
Müasir dövrdə ən geniş yayılmış metal qablara paslanmayan polad qablar aiddir. Bu 
qablar müxtəif markalarda və seriya ilə buraxılır. Paslanmayan polad qablarda istiliyin 
paylanması bərabər gedir və buda iqtisadi səmərə baxımından əlverişlidirlər. Son 
zamanlarda yeni texnologiyaların inkişafı ilə polad qabların daxili təbəqəsinə çəkilən 
qeyri-stik təbəqə hesabına qidanın qabın divarlarına yapışmasının qarşısını aldı və eyni 
zamanda asan təmizlənə bilən hala gətirdi.
2007-ci ildə Rusiyada metal qabların istehsalı təxminən 57, 5 milyon ədəd, 2008-ci 
ildə isə istehsal artımı ilə bu istehsal iki dəfə artdı.
2011-ci 
ildə metal qablar satış növlərinin payı (GKS məlumatları) 
Rusiyada:paslanmayan poladdan - 24% , yapışmayan örtüklə - 25%, polad emalı - 29, 
5%, digərləri - 19, 8% təşkil edir.
Paslanmayan poladlar aşağıdakı kimi təsnif olunur: 

Ostenitik polad xrom bir ərintisi (16-26%), az miqdarda karbon ilə nikkel və 
dəmir. Nikkelin olması korroziyaya müqaviməti artırır. Bu ərinti aşağı və yüksək 
temperaturla sərtləşdirilir. Maqnit xüsusiyyətləri yoxdur. Ən çox istifadə edilən ərinti, 
18% xrom və 8% nikel tərkibli 304 və ya 18/8 saylı polad saylıdır.

Martensitik polad xrom və dəmir xrom tərkibində 10. 5% -17% və aşağı karbon 
tərkibli bir ərintidir. Bu ərintinin sərtliyi suda və ya yağda sürətli soyutma ilə əldə edilir. 
Sərtliklə yanaşı, bu ərinti qabadır və emal etmək çətindir. Bu polad maqnit 
xüsusiyyətlərinə malikdir və əsasən bıçaq istehsalı üçün istifadə olunur. Belə poladdan 
tipik bir nümunə 420 saylı ərintidir.

---

44 

Ferritik polad krom və dəmir xrom tərkibli 17% -27% və aşağı karbon tərkibli bir 
ərinti. Xəlitənin magnetik xüsusiyyətləri vardır. 440 saylı ərinti ferritik poladdan tipik bir 
əlamətdir[20]. 
Poladdan emal edilmiş məmulatlar silindrik, düzbucaqlı, konik, sferik, kompleks ola 
bilər (müxtəlif formaların birləşməsi). Konik yeməklər daşınma, saxlama üçün rahatdır 
(məhsullar bir-birinə yerləşdirilə bilər).
Paslanmayan polad qabların çeşidi dedikdə, hansı ki, bu kateqoriyaya "qab-qacaq və 
paslanmayan poladdan mətbəx ləvazimatları"aiddir. Bunlara daxildir; qidanın 
hazırlanması üçün bütün qab-qacaq (qazanlar, tavalar, tayqulplar, çayniklər, tezbişirənlər, 
və s. ), və xörək qab-qacağı (stakanlar, kasalar, boşqablar və s. ), və ictimai müəssisələri 
üçün xüsusi qab-qacaq (qastroemkosti, çənlər, və proç. ) və müxtəlif mətbəx 
avadanlıqları (süzgəclər, çörəkqabılar, ədviyyatlar üçün qablar, və bir çox başqa qablar). 
Mətbəx qab-qacağının çeşidinə qazanlar daxil olur, çayniklər, tavalar və başqaları. 
Paslanmayan poladdan xörək qab-qacağının çeşidinə daxildir; Kremanki, yağqabılar, 
sous qabları, boşqablar, salat qabları, şampan şərabının saxlanması üçün vedrələr. 
Kokilnisı - kiçik qulpla, yumru balıqqulağı (çanaq) şəklində boşqablardır; 
Əsaslar - krevetlərin xərçənglərin verməsi üçün istifadə edirlər; 
Kokotnitsalar - uzun qulpla , silindr formasında məmulatlardır. Sobada bişmiş ətin 
verməsi üçün, həmçinin göbələklər, tərəvəzlər; 
Kremanki - kremin, dondurmanın verməsi üçün nəzərdə tutulmuş vazalardır; 
Barançiklər - yüksək qapaqla yumru və oval boşqablardır. İsti ət, balıq və tərəvəz 
yeməklərinin verməsi üçün nəzərdə tutulmuşlar; 
Menajnisı - salatların müxtəlif növləri üçün arakəsmələrdən ibarət boşqablardır; 
Korroziyaya davamlı poladdan qab-qacaqlar. Standartın tələəblərinə uyğun dövlət 
standartı 27001-86 əsasən hazırlanmalıdır. Qab-qacaq icazə verilmiş materiallardan 
hazırlanmalıdır. Qabların korpuslarının istehsalı və qab-qacağın qapaqları üçün 12X19H9 
markalarara əsasən naziktəbəqəli korroziyaya davamlı poladdan hazırlanmalıdır. 

---

45 
Tutacaqların istehsalı üçün aşağıdakı materiallar tətbiq edilməlidir: naziktəbəqəli polad, 
millər (çubuqlar), borular, korroziyaya davamlı məftil.
Qab-qacağın səthi (üzü) təmiz, parlaq və ya tutqun olmalıdır. Qab-qacağın səthlərində 
(üzləri) batıqlar, çatlar, sıyrıntılar, ləkələr, kəskin qıraqlar, təbəqələşmələr, yad əlavələr, 
dalğalıq, balıqqulağılar (çanaqlar) icazə verilmir. Daxili və xarici qatları qabarıqsız və 
hamar olmalıdır. İsti ilə təmasda olan qablar daildən istiliyə qarşı təbəqə ilə örtülməlidir.
Buna əsasən misdən və ərintilərdən istilik paylayıcı qatının qalınlığı ən azı 1, 5 
millimetr olmalıdır, alüminium ərintilərdən isə 3 millimetrdən az olmalıdır. Qapaqlar kip 
oturmalıdır, sızmalar olmamalıdır.
Paslanmayan polad qablar ən gigiyenik hesab olunduğundan bu qablara qulluq olduqca 
sadədir. Istənilən yuyucu vasitəsi ilə asanlıqla təmizlənir.
İstifadə zamanı qızdırıcı pilətələrlə qazanın diametri eyni olmalıdır ki, istilik tam 
həcmdə paylansın. Bu amil istenilən metal qazan və tavalara şamil edirlir.
Dəmir qablar qara və emallı qablara bölünür. Qara dəmir qablara müxtəlif təyinatlı 
qablar, qazanlar və tavalar aid edilir. Dəmir qablar aşağı istilik keçiriciliyinə malikdir. Bu 
qablar estetik cəhətdən yaxşı olmadığına görə istehsalı azdır və sənayedə dəmir qabları, 
alüminium ərintisindən olan qablar əvəz edir[21,22].