Şakir Musayev

Cinayət mühakimə icraatının  

məhkəmə-tibbi təminatı  

 

231

eksperimentin mövzusu ilgəklə boğmaq hadisəsi olduqda, istintaq 

eksperimentinin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün, E.S. Mişin (1995, 

1997) təklif etmişdir ki, ilgəyin bənzəri asanlıqla cırılan materialdan 

hazırlansın, yaxud, ilgək materialı bir neçə yerdən kəsilsin, sonra isə 

təcrübənin keçirilməsi üçün o, ilgək kəsikləri sapla bərkidilsin. İlgək 

boyuna salınmaqla qüvvə  həddi bir qədər artdığından birləşmələr 

yerində  cırılmalar  əmələ  gəlir ki və statistin həyatı üçün təhlükə 

aradan qalxır.  

Nəhayət, məhkəmə həkiminin səlahiyyətinə birbaşa aid olmayan, 

lakin istintaq hərəkətinə hazırlıq və  iştirakda onun nəzərə alacağı 

daha bir aspekt üzərində dayanmaq lazımdır. Burada ifadəsi 

yoxlanılan və ya təqsirləndirilən  şəxsin  şəxsiyyətinin xarakterik 

xüsusiyyətlərdən danışılır. Birincisi, bunu ehtiyatsızlıq tədbirləri  

baxımından nəzərə almaq lazımdır (təcrübədə onların istintaq 

hərəkəti iştirakçılarına hücum halları  məlumdur). Bundan əlavə, 

məhkəmə  həkimi və  şübhəli  şəxsin (təqsirləndirilənin) psixoloji 

baxımdan qarşılıqlı  əlaqələri də mühüm əhəmiyyət kəsb edir. 

Məhkəmə  həkimi müstəntiqin yanında psixologiyanın  əsasları ilə 

tanış olan tək mütəxəssis  kimi qalır. Bu halda mütəxəssis 

müstəntiqin diqqətini istintaq hərəkətinin planlaşdırılmasında 

cinayətkarın xarakteri, temperamenti və şəxsiyyətinin digər psixoloji 

xüsusiyyətlərini nəzərə almağın vacibliyinə, istintaq hərəkətinin 

hazırlanmasına psixoloqun cəlb edilməsinin məqsədəuyğunluğuna 

yönəltməsi qeyri-qanuni deyildir.  

Təqsirləndirilən və ya şübhəli  şəxsin iştirakı ilə keçirilən 

eksperimentlər təcrübəsi göstərir ki, istintaq hərəkəti gedişində 

onların davranışı  əhəmiyyətli dərəcədə  dəyişə bilər. Bəzən onlara 

tanış olmayan, bir çox şəxslərin iştirak etdiyi real mühitdə cinayətin 

baş vermə  şəraitini aydınlaşdırarkən tez bir zamanda özünə qapılır, 

suallara həvəssiz və qısaca cavab verir, cavablarını uzun müddət və 

ətraflı düşünürlər. Belə şəxslər adətən yığcam ifadə verir, müstəntiq 

və mütəxəssisin təkliflərini yerinə yetirməkdən boyun qaçırır, hadisə 

təfsilatını araşdırmaqdan çəkinirlər. İstintaqa əks təsir taktikası seçən 

şübhəli  şəxslər də, özlərini belə aparırlar. Hətta bu hallarda, baş 

vermiş hadisəni ardıcıllıqla canlandırdıqda və  məharətlə sorğu-sual 

---