Conference Paper · March 023 citations reads 163 authors

Key Words: 
Turkish, American, community, archetypal context, belief systems
 
 
Giriş 
Orta Asya Türk topluluklarının ve Amerikan Yerlisi kabilelerinin kültürleri ve inanç sistemleri, 
doğanın canlı cansız tüm unsurlarını içinde barındırmakta, her iki kültürde de insan ve doğa arasında son derece 
sıkı bir bağ bulunmaktadır. Bu bağlamda, Türk ve Amerikan Yerlisi mitolojilerinde, insanın doğayı 
algılayışının ve doğa unsurlarına yüklediği anlamın paralel olduğu görülmektedir. Bu çalışmada Türk ve 
Amerikan Yerlisi mitolojilerinde doğanın yerinin arketipsel bağlamda ele alınarak karşılaştırılması 
amaçlanmaktadır.
Türk ve Amerikan Yerlisi topluluklarında doğadaki varlıklar arasında hiyerarşik bir ilişki 
bulunmamaktadır. Doğa, içinde var olan tüm varlıklarla bir bütün olarak düşünülmüş ve bu bütün içerisinde 
bir uyum olduğuna inanılmıştır. Roux’nun da belirttiği gibi Altay inancında insan evrene aittir ve bu bilinç 
beraberinde tüm yaşam biçimlerine saygıyı getirmektedir (Roux, 2005: 9). Amerikan Yerlilerine göre, doğa 
ruhlarına, yani doğadaki varlıklara ait olduğuna inandıkları ruhlara saygılı davranmak son derece önemlidir.
Doğaya karşı yapılan herhangi bir saygısızlığın, insana hastalık veya şanssızlık getireceğine inanılmaktadır 
(Lowenstein ve Vitebsky, 1997: 110).
Türk ve Amerikan Yerlisi topluluklarında insanın konumunu, doğayla ve kutsal varlıklarla olan 
ilişkileri belirlemektedir. Türk topluluklarında ve Amerikan Yerlisi kabilelerinde Şamanizm, animizm ve 
fetişizm ile beraber, ana inanç sistemi olmuştur. Animizmin, Gök tanrı inancıyla birleşerek Türk ve Amerikan 
Yerlisi topluluklarında, doğanın kutsallaştırılmasını; canlı cansız doğada yer alan tüm varlıklara saygı 
duyulmasını ve/veya tapılmasını beraberinde getirdiği söylenebilir. Roux, Türk toplumlarında doğanın yerini 
Altay örneği ile belirtmektedir:
Altaylı için eşyanın hareketsizliği yalnızca görünüştedir. Aynı yaşam her yerde mevcuttur ve özdeş 
olarak olmasa bile en azından birörneksel olarak hareket eder. İnsan tek canlı olamaz; ortaya çıktığını, 
büyüdüğünü, kuruduğunu, yok olduğunu gördüğü bitki ve hayvanlarla bu ayrıcalığı paylaşmasını da bilemez 
(Roux, 2003: 31).
28
Bu çalışma, “Türk ve Amerikan Yerlisi Mitolojilerinde İnsan-Doğa İlişkisi” başlıklı Yüksek Lisans Tezinden üretilmiştir. 

---