Çox fazlı axınlar

ÇƏKI ƏMSALI

Qaldırıcıda qaz – maye qarışığının hərəkəti zamanı qaz fazası daha çevik hərəkət edərək, qaldırıcı boyu mayeyə görə daha tez hərəkət edir. Buna səbəb qazın mayeyə görə sıxlığının və özlülüyünün az olmasıdır. Nəticədə aşağıdan yuxarı hərəkət zamanı qazın sərfi quyu ağzında çoxalır ki, bu da öz növbəsində quyu ağzında maye sərfinin azalmasına səbəb olur. Beləliklə, qaldırıcı boyu maye sərfinin azalması və qaz sərfinin artması müşahidə olunur. Yeni bir anlayış meydana gəlir, yəni qazın həcmi sərfinin qaz – maye qarışığının həcmi sərfinə olan nisbəti həcmi qaz saxlama əmsalı adlanır.

burada Q_q və Q_n – uyğun olaraq qazın və mayenin həcmi sərfləridir.
Uyğun olaraq maye üçün də

yazmaq olar.
Hər iki parametr ölçüsüz parametr olub, hissə və ya faizlə hesablanır.
Lakin tətqiqatlar göstərir ki,təkcə bu əmsalla qaz və maye arasında yaranan sürətlər fərqini öyrənmək olmaz. Ona görə həqiqi qaz saxlama əmsalı anlayişından istifadə olunur. Boruda qazın tutduğu sahənin borunun ümumi sahəsinə olan nisbətinə həqiqi qaz saxlama əmsalı deyilir.

burada S_q –qazın boruda olan sahəsidir;
S – borunun en kəsik sahəsidir.
Əgər boruda neftlə birlikdə lay suyu da olarsa, onlar arasında da nisbi sürət yaranır. Tətqiqatlar göstərir ki, bu zaman yaranan nisbi sürət qazla maye arasında yaranan nisbi sürətdən cox – çox az olur. Lakin kiçik sürətlərdə bu nisbi sürət özünü daha çox göstərir. Əgər su – neft qarışığının hərəkəti zamanı nisbi sürət nəzərə alınmayırsa onda suyun həcmi su saxlama və ya sulaşma əmsalı belə təyin olunur.

Həqiqi sulaşma əmsalı isə aşağıdakı kimi ifadə olunar:

Sulaşma əmsalını bildikdə neftlə doyma əmsalı su – neft qarışığı üçün belə hesablanacaqdır.
S = S_s + S_n

S_n və S_s – neftin və suyun tutduğu sahələrdir.
Əgər sonuncu tənliyin sağ və sol tərəfini borunun en kəsik sahəsinə bölsək, onda alarıq

buradan

və ya

Beləliklə,tənlikdən göründüyü kimi nisbi sürəti nəzərə almadıqda həqiqi sulaşma əmsalını həcmi sulaşma əmsalına bərabər götürürlər.