CQNKL Geni l ndirilm si Layih si, Az rbaycan
traf mühit v sosial sah y t sirin qiym tl ndirilm si
Son Variant
Sosial-iqtisadi baza
8-36
V/Q ÇS-in yay lmas n n qar s n n al nmas üzr milli proqram n q bul edilm si v
h yata keçirilm si; müalic -profilaktika mü ssis l rind qan n, qan komponentl rinin,
dig r
bioloji mayel rin, orqanlar n v toxumalar n köçürülm si, el c d qanla laq dar
müxt lif tibbi (o cüml d n c rrahi v stomatoloji) müdaxil l r zaman
V-d n
t hlük sizlik;
V/Q ÇS-in profilaktikas na dair haliy dol un m lumat verilm si;
V infeksiyas nda tibbi müayin l rin mümkünlüyün v t hlük sizliyin (müayin
olunan v müayin aparan
xsl r üçün) ilkin v ard c l m sl h tl rin verilm si;
Az rbaycan Respublikas n n
V/Q ÇS-l x st l nmi v t nda lar na müvafiq icra
hakimiyy ti orqan t r find n mü yy n edilmi qaydada ambulator v stasionar
raitd h r
cür yard m göst rilm si, onlar n d rmanla t min olunmas
Azadl qdan m hrum edilm yerl rind c za ç k n V/Q ÇS-l x st l nmi
xsl r
h r cür pulsuz ixtisasla d r lm v xüsusi yard m göst rilm si;
V/Q ÇS-l x st l nmi cn bil r v ya v t nda l
olmayan
xsl r müvafiq dövl t
orqanlar t r find n mü yy n edilmi qaydada h r cür ixtisasla d r lm v xüsusi
yard m göst rilm si.
Müayin qaydas vaxt keçdikc d yi mi dir v bütün hamil qad nlar n, h rbi ça r ç lar n
müayin olunmas geni yay lm hal olsa da, müayin yaln z qan donorlar üçün
m cburidir. Bundan lav , S hiyy Nazirliyinin s hiyy mü ssis l rin verdiyi t limatlarda
tövsiy edilir ki, bütün stasionar x st l r V/Q ÇS- qar könüllü
müayin t klif olunsun v
faktiki olaraq çox vaxt tam raz l q olmadan kütl vi müayin apar l r (ÜST, 2009-cu il).
V/Q ÇS proqram n n h yata keçirilm si beyn lxalq t
kilatlar, o cüml d n Dünya Fondu
t r find n d d st kl nmi dir. Dünya Fondunun layih si m lumatland rma xarakterli t bli at
kampaniyalar , pris mübadil proqramlar v prezervativ paylanmas yolu il , sas n,
iyn d n istifad ed n narkomanlar, m hkumlar, fahi
l r, ki il rl cinsi laq d olan ki il r,
emiqrantlar v g ncl r kimi yüks k risk da yan qruplara yön ldilir.
C nubi Qafqaz ölk l ri aras nda (Az rbaycan Gürcüstan v Erm nistan,) V n a a
yay lan ölk l rdir (<0.3%; Kvitsinadze v d., 2010-cu il). Lakin 2000 - 2008-ci ill r aras nda
regionda qeyd al nan V- yoluxma hallar ndak t xmin n doqquz d f art m (574-d n
5323 n f r q d r) ciddi narahatl a sas verir. 1990-c ild n b ri Az rbaycanda V-l
ya ayan insanlar n say , ild Q ÇS-d n öl nl rin v V-l yoluxma hallar n n say il birlikd
artmaqdad r.
V-Q ÇS-l ya ayan insanlar n
ks riyy ti diaqnoz qoyulan vaxt 25-49
ya lar nda olub.
R smi statistikaya gör , C nubi Qafqazdak epidemiya ki il r
(Az rbaycanda 83,8%, Gürcüstanda 75%, Erm nistanda is 73% olmaqla) v n çox risk
olan hali qrupu olmaqda qal r.
rqi Avropada oldu u kimi, Gürcüstan v Az rbaycanda
infeksiyan n ötürülm sinin n çox t sadüf edil n yolu iyn vurmaqla narkotikd n istifad dir
(müvafiq olaraq 58,8% v 64,2%), Erm nistanda is son bir neç il rzind x st liyin
ötürülm sind iyn vurmaqla narkotikd n istifad öz yerini heteroseksualizmin yay lmas na
vermi dir (50,2%). Gürcüstanda v Az rbaycanda qeyd al nan ikinci ötürülm yolu
qorunmayan heteroseksual f aliyy tdir (34,9% v 23,4% müvafiq olaraq). Tibbi müdaxil
yolu il , anadan u a a ötürülm v ki il r aras nda cinsi laq n tic sind ötürülm nadir
hald r, sas n, regionun h r bir ölk sind ümumi qeyd al nan ötürülm nin 3 %-d n d
azd r. UNAIDS t sdiq edir ki, yay lman n göst ricisi a a sal n b v regionda qeyd al nan
V/Q ÇS-l yoluxma hallar infeksiyan n faktiki yay lmas n ks etdirmir. H mçinin
yerli
yoluxma hallar na dair hesabat sistemind b yan edil n V/Q ÇS hallar n n ümumi say il
sor ularda b yan edil n
V yay lmas aras nda
lav f rql r d var (Erm nistan v
Az rbaycanda N -l rin v Gürcüstanda KKC -d geni yay lma mü ahid olunub).
Hesabatlarda bel a a göst ricil r kontekstind hali v icmalar aras nda apar lan V-
dair sor ular V/Q ÇS-in a rl
n qiym tl ndirm kd ictimai s hiyy xidm ti üçün v ziyy ti
ks etdir n sisteml müqayis d daha yax d r.