Onomastika, Dialektologiya, Etimologiya budda monastrından 60 km şimalda tapılmışdır. Bu səbəbdən də
abidə Orxon abidəsi hesab olunur. Abidə 1889-cu ildə rus alimi
N.M.Yadrintsev tərəfindən tapılmışdır.
Kül-tigin abidəsi ilk dəfə 1892-ci ildə atlas şəklində trans-
kripsiya və tərcüməsiz nəşr olunub.
1940-cı ildə isə Hüseyn Namiq Orkun abidəni türkcə nəşr et-
dirmişdir.
Azərbaycanda isə Kül-tigin abidəsi haqqında ilk məlumata
tərcümə ilə birlikdə A.M.Məhərrəmovun 1967-ci ildə çap olun-
muş “Qədim türk runik yazılı abidələr” adlı kitabında rast gəlirik.
Kül-tigin abidəsi sonrakı illərdə də tədqiqatçıların diqqət
mərkəzində olmuş bir çox görkəmli türkoloq alimlərimiz abidənin
lüğət tərkibini, qrammatik quruluşunu araşdırmışdır. Kül-tigin
abidəsinin lüğət tərkibini müasir Azərbaycan dili ilə müqayisə
edən Ə.Şükürlü 20-dən artıq sözün öz fonetik quruluşuna görə
indiki dilimizdə işlədilən sözlərə tam uyğun gəldiyini qeyd etmiş-
dir. Son illər Ə.Tanrıverdi Orxon Yenisey abidələrini tədqiqata
cəlb etmiş “Azərbaycan dilinin tarixi qrammatikası” əsərində
abidələrin mətninə isdinad etmişdir .
Orxon-Yenisey abidələri, o cümlədən Kül-tigin müxtəlif
aspektdə tədqiqata cəlb olunsa da bəzi kiçik detalları nəzərə alma-
saq abidələrin leksikası ilə dialekt və şivələrimiz paralel şəkildə
tədqiq olunmamışdır. Halbuki, dialekt və şivələrimizdə işlənən
bir çox fonetik, morfoloji hadisələr, Orxon-Yenisey, o cümlədən
Kül-tigin abidəsində də müşahidə olunur. Kül-tigin abidəsində,
və dialekt şivələrimizdə mövcud olan fonetik bənzərliklər aşağı-
dakı şəkildədir.
1. Sağur nun səsinin işlənməsi
Bu fonetik hadisə dialektlərimizdən Qərb qrupu şivələrində
müşahidə edilir. Məsələn, atana, yoldaşına gördüyünüz, dediyiniz
və s. Sağur nun səsinin işlənməsi hadisəsinə Kül-tigin abidəsində
