DƏDƏ QORQUD ARAŞDIRMALARI Türcə Azərbaycanca Türkməncə xakasca Yakutca Kız
qız
xıs
xıs
Kııs
söz
söz
söz
sös
ös
yüz
yüz
yüz
çüs
süüs
yaz
yaz
yaz
ças
Saas
kaz
qaz
qaz
xaz
xaas
(2. Səh.94)
Fikrimizcə, sözlərin sonunda s samitinin işlənməsi bir çox
sözün türk dillərinə aid abidələrdə də bu şəkildə işlənməsi ilə
əlaqədardır. Kül-tigin abidəsində sözlərdə ş səsinin s samitinə
keçməsi hadisəsi daha çox müşahidə olunur. Dialekt və
şivələrimizdə müşahidə edilən z>s əvəzlənməsinə Kül-tigin
abidəsində də rast gəlinir. Məsələn öd tenri yasar, kişi oğlı kop
ölgəli törmis tərcüməsi Baxtı (taleyi) tanrı yazar, insan (?) oğlu-
nun hamısı ölümlü törəmiş. (1, səh. 76). Nümunədə verilmiş 4-cü
söz tərcümə baxımından diqqət çəkir. Nümunələrdən də göründü-
yü kimi Ə.Rəcəbov və Y.Məmmədov bu sözü insan kimi oxumuş-
lar. Fikrimizcə, həmin söz kişi kimi oxunmalıdır. Çünki kişi sözü
həm ş>s əvəzlənməsi baxımından, həm də xalis türk sözü olması
baxımından insan sözünə nisbətən daha məntiqlidir.
Qeyd etmək lazımdır ki, Kül-tigin abidəsində ş>s əvəzlənməsi
olsa da sözlərdə ş səsinin işlənməsi geniş yayılmamışdır.
8. Səs artımı hadisəsi. Y samitinin söz önünə artırılması
Dialekt və şivələrimizi araşdırdıqda ədəbi dildən fərqli olaraq
sözlərin əvvəlində, ortasında və axırında müəyyən samitlərin (y,
h, g, x, n və s) artırılmasının şahidi oluruq.
Bu fonetik hadisəyə diqqətlə yanaşıldıqda aydın olur ki, hal-
hazırda dialekt və şivələrimizdə səs artımı kimi görünən səs artı-
