Onomastika, Dialektologiya, Etimologiya mı hadisəsi əslində səs artımı deyil, sözlərin qədim şəklidir.
Müasir dövrdə səs artımına məruz qalan sözlər kimi dərk olu-
nan sözlərdən ədəbi dildə qeyd olunan səslər düşmüş, dialektdə
isə qalmışdır.
Məsələyə səs artımı kimi yanaşsaq y samitinin artımı şimal
qrupu dialekt və şivələrində (xüsusilə Zaqatala və Qax şivələrində)
daha qabarıq görünür. Eyni zamanda bu hadisəyə Naxçıvan və
Qərb qrupu dialekt və şivələrində də rast gəlinir.
Y səsinin artımı Qazax dialektində söz əvvəlində
möhkəmlənmişdir. Bununla yanaşı Qazax dialektinin bəzi kənd
şivələrində y səsinin söz önünə artımı müşahidə olunur. Qeyd
olunan dialekt və şivələrdə y samitinin artımı qapalı saitlərdən
əvvəl özünü göstərir. Bəzən isə açıq a saitindən əvvəl də bu
hadisəyə rast gəlmək mümkündür. Məsələn yil (Zaqatala), yıl
(Naxçıvan) yeniş (Culfa, Naxçıvan, Şahbuz, Qarabağ) yendirmək
(Şahbuz, Qarabağ) yıldız (Zaqatala, Qax, Qazax) yuldurum, yıl-
dırım, yılxı, yuca, yüz, (üz) yüzməx1, yüzük, yüzəngi, yulquc,
yuraq (Zaqatala, Qax) yesir (Tovuz), yaloy (Qazax), yalov (Za-
qatala), yürəhli (Qazax), yığvalım (Ağsu) < iqbalım, yigit (Nax-
çıvan, Gəncə) , yiri (Gəncə). Dialekt və şivələrimizdə y səsinin
artımı kimi görünən bu fonetik hadisəni Kül-tigin abidəsini araş-
dırdıqda daha aydın izah etmək mümkündür. Məsələn: körmis.
Əlig yıl isig küçig birmiş Tərcüməsi: Tabe olmuş əlli il işini, gü-
cünü vermiş (1 səh.72). Kanım kağan yeti yegirmi ərin taşıkmış,
Taşra. Tərcüməsi: Atum xaqan. On yeddi igidlə sərhədi aşmış.
Sərhəddən kənarda (1, səh.72), Kül-tigin goy yılka yiti yegirmikə
uçdı, tokuzınç ay yiti otuzka yoğ ertürtimiz.Tərcüməsi: Kül-
tigin qoyun ili on yeddisində vəfat etdi, doqquzuncu ayın iyir-
mi yeddisində dəfn etdik. (1, səh.76) Kağanladuk kağanın yiti-
rü ıdmıs. Tərcüməsi: xaqan qoyduğu xaqanın sona yetirmiş. (1,
səh.72) Fikrimizcə, bu nümunənin tərcüməsi bu şəkildə olmalıdır.
