DƏDƏ QORQUD ARAŞDIRMALARI
sonunda yazılan “q” səsinin fonetik əsası yoxdur. Dilimizin əksər
şivələrin də söz sonunda dilarxası “ğ” səsinə (balığ, yarpağ, tor-
pağ) cənub, qərb və şimal-qərb şivələrinin daxil olduğu ikinci
qrupda isə dilarxası “x” səsinə (balıx, yarpax, torpax) üstünlük
verilir” (5.səh 97)
10. b> v əvəzlənməsi
b səsinin v samiti ilə əvəzlənməsi əsasən qərb və şimal qrupu
dialekt və şivələrinə aid olub, iki sait və ya sait ilə sonor səs ara-
sında özünü göstərir. Çovan, arava// horava, qavırqa, avır, büvü,
bava, zorva, xavar, yava, savah, savın, qurvağa, qurvan, ədəvəli
(Qazax, Qax)
b>v hadisəsi qismən başqa dialekt və şivələrimizdə də
müşahidə edilir. Məsələn: davan, Dərvənt, gəvə, Ərdəvil,
qavliyyət, Savravat, torva, alvalı, şavalıt (Muğan) qavıx, çivan,
şorva (Culfa)
Dialekt və şivələrimizdə v>b əvəzlənməsinə də rast gəlmək
mümkündür. V səsinin b səsi ilə əvəzlənməsi hadisəsi əsasən şərq
qrupu dialekt və şivələrinə aiddir. Bu hadisəyə daha çox alın-
ma sözlərdə təsadüf olunur. Məsələn, döbrüş, çorçuba, xəlbət
(Bakı) qabal, Qəzbin, mirbart, irəzban, abam, çarbadar, heyba,
şalbar (Muğan) Orxon-Yenisey abidələrində qeyd olunan fonetik
fərqlərdən daha çox b> v əvəzlənməsi hadisəsinə təsadüf edilir.
Məsələn. bilig bilməz kisi, ol sabığ alıp, yağru barıp, üküs kişi
öltig (1, səh. 71) Tərcüməsi: Sadəlövh (bilik bilməz) adam o sözə
aldanıb, yaxın gedib, çoxlu adam öldün.
Ol yirgərü barsar, türk bodun, öltəçisən ( Kül-tigin 8-ci sütun
səh 71) tərcüməsi. O yerə doğru getsən, türk xalqı öləsisən.
...birlə, Kuşu tutuk birlə sünüşmiş, ərin kop ölürmis ebin barı-
mın... kop kəlürti. (1, səh. 75) tərcüməsi: ilə, kuşu tutuk ilə döyüş-
müş əsgərlərini bütünlüklə öldürülmüş evini dövlətini bütünlüklə
|
