D ə d ə qorqstrreplş d ı rmalar ı •Folklor, Etnoqrafiya və Mifologiya •Onomastika, Dialektologiya və Etimologiya
Yüklə 2,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
DƏDƏ QORQUD ARAŞDIRMALARI
əsas tutaraq, Kül-tiginin epitafiyasını (732-ci il) əsas götürərək türk yazısının (eləcə də mənəvi dəyərlərinin – M.S.) tarixini VIII əsrə aid etdilər. Talas daşlarının tarixini də V-VI yüzilliyə aid etməklə Monqolustandan Macarıstanadək uzanan böyük bir ərazidə tapılmış bütün qədim türk yazılı abidələrinə belə bir təxmini tarix qoyuldu [8.172]. Əslində isə, yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, Türkün mədəniy- yət tarixi insanlığın tarixi qədər dərindir. Mövzudan kənara çıxmayaq, məqsədimiz Türkün vətəninə, zəngin mənəviyyatına paxıllıqla, qısqanclıqla yoğrulmuş düşmən- cəsinə münasibəti açıqlamaq idi. Ona görə lap yuxarıda qeyd et- diyimiz kimi, tədqiqat işimizlə Türkün vətəndaşlığına, vətənlə bağlı anlayışlarına, vətən mənəviyyatına güzgü tutmaq qərarına gəldik. Türk üçün Vətən nə demək idi? Vətən anlayışı onun mənəviyyatında hansı yeri tuturdu? Bu barədə görkəmli türkçü alim Ziya Göyalpın “Türkçülüyün əsasları” kitabında olduq- ca qiymətli fikirlərə rast gəlirik: “...Böyük millətlərdən hər biri mədəniyyətin xüsusi bir sahəsində birinciliyə çatmışlar. Əski yu- nanlar estetikada, romalılar hüquqda, israillilər və ərəblər dində, fransızlar ədəbiyyatda, anqlosakslar iqtisadda, almanlar mu- siqi və metafizikada (fəlsəfədə), türklər isə əxlaqda birinciliyi qazanmışdır” [2, 118]. Göründüyü kimi, vətəni [Böy 2, 118] və çoxsahəli türk əxlaqında vətən əxlaqı birinci yeri tutur. Türklərdə vətən əxlaqı çox qüvvətli olmuşdur. Hər bir türk öz “Eli” üçün həyatını və ən sevdiyi şeylərini fəda etməkdən çəkinməzdi. Çünki, “El” Göy Tanrının yer üzündəki kölgəsiydi. Türklərə görə,Göy Tanrı olduqca uğurlu olan bir eşq gecəsində bir “qızıl işıq” olaraq yerə enmiş, bu enişdən bir ağacdan “Qut- lu El”in doğulub artmasına səbəb olmuşdur. “Qutlu El” – “uğur- lu El”, “mübarək El”, “müqəddəs El” anlayışlarını verməklə |