D ə d ə qorqstrreplş d ı rmalar ı •Folklor, Etnoqrafiya və Mifologiya •Onomastika, Dialektologiya və Etimologiya

Pedaqogika, Fəlsəfə, Psixologiya
amanlığının  əsasları  məqsədyönlü  şəkildə  verilən  siyasi 
məlumatlara əsasən aşağıdakı kimi göstərilir: «İrəlidə – şərqdə, 
sağda-cənubda, geridə-qərbdə, solda-şimalda, orada mərkəzi xal-
qın hamısı mənə tabedir, bu qədər xalqı mən çoxaltdım. Orada 
indi pis (davranışlar) yoxdur. Ötükən meşəli dağında (taxtda) türk 
xanı oturmuşdursa, (demək) eldə dərd-qəm yoxdur» (1; 219)? və 
yaxud, «Ötükən meşəli dağında yaxşı hökmdar yox idi, el birliyi-
nin yeri Ötükən meşəli dağı idi. Bu yerdə (hökmdarlıq taxtında) 
oturub tabğac xalqı ilə əlaqəni qaydaya saldım» (1; 219). Gör-
düyümüz kimi, türk xaqanı öz elinin bütövlüyü və mövcudluğu 
uğruna  çalışmaqla  siyasi    məqsədlərinə  müvafiq  xüsusi  ictimai 
mövqeyi ilə seçilir. 
Tərbiyənin məqsədi problemi pedaqogika elminin əsas prob-
lemidir.  Görkəmli  pedaqoq-alimlər  bu  məsələni  kəskin  şəkildə 
qabardaraq  onu  xalq  pedaqogikasının  mühüm  aspekti  hesab 
edirlər. «Hər bir cəmiyyət öz şərait və ehtiyacına uyğun olaraq 
gənc  nəslin  hansı  keyfiyyətlərə  yiyələnməsini  zəruri  bir  tələb 
kimi qarşıya qoyur. Tərbiyənin məqsədi də həmin tələbdən doğur. 
Deməli, tərbiyənin məqsədi, obyekti olaraq insanların, cəmiyyətin 
hər şəraiti, tələbat və ehtiyacı əsasında təşəkkül tapır». (5; 85)
Kül-tiginin dilindən yazılan kitabədə də dəyərli məsləhətlər 
əksini tapmaqdadır, bu işarələr, tövsiyələr gələcək nəsillərə doğ-
ru yolu tutmaqda, eli və dövləti qorumaqda əvəzsiz kömək edən 
tərbiyə vasitələridir. Kül-tigin məsləhət edir: «(Ey) türk xalqı, o 
yerə  (tərəf)  getsən  məhv  olacaqsan.  Ötükən  ölkəsində  (taxtda) 
oturub karvanlar göndərsən, heç bir dərdin olmaz. Ötükən meşəli 
dağında  (hökmranlıq  taxtında)  otursan,  həmişə  qəbilə  birliyini 
saxlayarsan: (ey) türk xalqı tox olarsan» (1; 220). Və yaxud digər 
bir yerdə keçmişlər xatırlanaraq xalqa aşağıdakı məlumatlar ve-
rilir: «İnsan oğlu üzərində (ulu) Atam-babam Bumın xan, İstəmi 
xan hökmdar olmuşlar. Xan olmaqla (onlar) türk xalqının birliyi-
ni yaratmış, dövlətini qurmuşlar» (1; 223), və yaxud da «Onların 

---

248