D ə d ə qorqstrreplş d ı rmalar ı •Folklor, Etnoqrafiya və Mifologiya •Onomastika, Dialektologiya və Etimologiya

DƏDƏ QORQUD ARAŞDIRMALARI
– Göytürklərin başçıları bilici xan olmuş, igid xan olmuş, buyruq-
çuları da bilici olmuş, şücaətli olmuş, bəyləri də, xalqları da düz 
(ilqarlı) olmuş, ona görə el birliyini beləcə qoruyub saxlamış, eli 
əldə saxlayıb qanun-qayda yaratmışlar». (1; 223)
Beləliklə,  Göytürk  dövlətinin  möhkəmlənməsində  xanların 
və bəylərin bilici, tədbirli olmasının vacib şərt kimi vurğulanma-
sının şahidi oluruq. Bundan əlavə elin birliyinə inam, dövlət quru-
culuğu ilə bağlı məsələlər içərisində xalqa, torpağa məhəbbət və 
bu məhəbbətin dəfələrlə vurğulanması ictimai davranış norması 
halında mənəvi tərbiyə üsulu kimi üzə çıxır. Qədim türk yazılı 
mənbələrində dəfələrlə rastımıza çıxan «müqəddəs vətən» ifadəsi 
altında  türk  xalqlarının  dövlətçilik  siyasətində  vətənpərvərlik 
tərbiyəsinin özünə sabit bir mövqe aldığını müşahidə etmək müm-
kündür.  Məsələn:  «Yuxarıda  türk  tanrısı,  müqəddəs  türk  vətəni 
belə demiş: Türk xalqı yox olmasın deyə, (özü azad) xalq olsun 
deyə atam İltəris xanı, anam İlbilgə xatunu tanrı yuxarıdan idarə 
edərək  yüksəltmiş».  (1;  234)  Və  yaxud  Yenisey  abidələrindən 
oxuyuruq:  «Adım-El  Doğan  tutuk.  Mən  müqəddəs  elimə  elçi 
idim, altı qəbiləli xalqın bəyi idim» (2; 217); «Müqəddəs elimdən 
Ulun-Şada  qəhrəmanımdan  ayrıldım»  (2;  243);  «Tanrı,  Umay, 
müqəddəs Vətən bizə qələbə bəxş etdilər. Biz nə üçün də qaç-
malıyıq. Nə üçün onlar çoxdur, biz azıq – deyə qorxmalıyıq» (1; 
252).
Məşhur  pedaqoqlardan  olan  A.Həsənov,  Ə.Ağayev  əxlaq 
tərbiyəsi məsələlərinə toxunduqda vətənə layiqli vətəndaş tərbiyə 
etməyi  tərbiyənin  bir  növünün  başlıca  komponenti  hesab  edir 
və  vətənə  məhəbbətin  təbliğini  əxlaq  tərbiyəsinin  əsası  kimi 
qiymətləndirərək onun aşağıdakı komponentlərini diqqət önünə 
çəkirlər: vətənpərvərliyin tərbiyəsi, milli iftixar hissinin tərbiyəsi, 
humanizmin  tərbiyəsi,  böyüklərə,  ata  və  analara  hörmətin 
tərbiyəsi,  şərəf  və  ləyaqətin  tərbiyə  edilməsi;  şüurlu  intizamın 
tərbiyə  edilməsi  (8;  58)  əxlaq  tərbiyəsinin  həyata  keçirilməsi 

---

249