D. R. Djurayev, A. A. Turayev, sh sh. Fayziyev, B. A. Hikmatov
-rasm. Mustahkamlik chegarasidan so’ng namunada bo’yinchaning hosil
Yüklə 3,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
5.8-rasm. Mustahkamlik chegarasidan so’ng namunada bo’yinchaning hosil
bo’lishi. 124 Bu holda namuna deformatsiyalanuvchi qismining kichrayishi hisobiga sterjenni cho’zish uchun tobora kamroq kuch talab etiladi va nihoyat namuna K nuqtada uziladi. Agar tajribani kuchlanish σ p.ch . ga yetmasdan to’xtatib namunadan kuchni olib tashlasak, (ya’ni yuksizlantirsak) u holda yuksizlanish ham diagramma ham shu AO chizig’i bo’yicha orqaga qaytadi. Bu holda namunadan yuk olinganidan keyin deformatsiya batamom yo’q bo’lib ketib, sterjen o’zining oldingi holatiga qaytadi. Bu sterjenning faqat elastik deformatsiyalanganligini bildiradi. Agar namuna diagrammaning C va D nuqtalar oralig’ida yotuvchi Z nuqtasida yuksizlantirilsa, u holda yuksizlantirish natijasida diagramma OA to’g’ri chiziqqa deyarli parallel bo’lgan ZO 1 to’g’ri chiziq bo’yicha orqaga qaytadi. Bu holda namuna boshlang’ich o’lchamlariga qaytmaydi, O 1 O 2 kesma elastik deformatsiyani, OO 1 kesma qoldiq deformatsiyani, OO 2 to’liq deformatsiyani ifodalaydi. Shunday OA 1 yuklanishni topish mumkinki, bunda namuna faqat elastic deformatsiyalanib, odatda diagrammaning A 1 nuqtasi A nuqtadan sal yuqoriroqda yotadi. Elastiklik chegarasida, ya’ni σ e da deformatsiya ε ≈ 0,001- 0,03% ni tashkil qilishi mumkin. Odatda A va A 1 nuqtalar shu darajada bir–biriga yaqin bo’ladiki, elastiklik chegarasi σ e bilan proporsionallik chegarasi σ p.ch . ko’p hollarda ustma-ust tushishi ham mumkin. Shuning uchun material elastiklik chegarasigacha Guk qonuniga bo’ysunadi deb hisoblanadi. Haqiqatda esa proporsionallik chegarasigacha material Guk qonuniga σ=E ⋅ ε bo’ysunadi deyish to’g’riroq bo’ladi. Namuna uchun cho’zuvchi kuchning eng katta qiymati OD ordinataga to’g’ri keladi, shuning uchun ko’p hollarda bu kuch buzuvchi yuklanish ham deb ataladi, chunki u buzilishning boshlanishiga sababchi bo’ladi, to’la buzilish esa diagrammadagi yuklanish K nuqtaga yetganda hosil bo’ladi. Eng katta yuklanish hosil qilgan D nuqtadagi kuchlanish mustahkamlik chegarasidagi kuchlanish (σ m.ch .) yoki vaqtinchalik qarshilik ko’rsatuvchi kuchlanish σ v deb ataladi. Kam uglerodli po’lat uchun σ m.ch. ≈ 4000 kg/sm 2 ga teng bo’lishi mumkin. |