D xolboyev, U. N. Ibragimov moliyaviy hisob

partiya tannarxi, so‘ngra bundan avvalgi partiya b o ‘yicha baho­
lanadi.
Respublikamizda, asosan, AVECO va FIFO usulidan foydala­
niladi. FIFO m a’lum darajada LIFO usulidan ustunlikka ega. 
Bulardan tashqari xo‘jaliklarda m ateriallam ing reja va haqiqiy 
tannarxi, qat’iy hisob baholarida baholash usullari ham uchraydi.
4.3. Materiallar ombor hisobining tashkil etilishi
va ularning dastlabki hisobi
M ateriallar saqlanishini ta ’minlash yuzasidan xo ‘jaliklarda 
omborlar tashkil etiladi. Omborlar ixtisoslashtirilgan bo‘lishi kerak, 
chunki xilma-xil materiallam ing kimyoviy ham da fizik xossalari 
ularni turli xil sharoitlarda saqlashni talab qiladi. O m borlar 
saqlanayotgan material turiga qarab stellajlar, tokchalar, shkaf, 
yashik va boshqalar bilan jihozlanishi lozim. M ateriallar saqla­
nayotgan qatorlarga (yashik, shkaf va boshqalarga) ulaming nomi, 
nomenklatura raqami, navi, o ‘lchami, o ‘lchov birligi ko‘rsatilgan 
yorliq yozib qo ‘yilgan b o ‘lishi lozim.
67

---

Omborlar qanday mahsulot saqlanishiga qarab yopiq (ehtiyot 
qism, inventor, jihozlar va boshqalar), yarim ochiq (yog‘och, 
shifer, g‘isht va boshqalar) va ochiq holda (dag‘al xashak, o ‘tin, 
yog‘och materiaii va boshqalar) holida b o iish i mumkin.
MateriaUarning om borda saqlanishi, kirimi, chiqimi uchun 
m as’ul shaxs bo ‘lib om bor mudiri hisoblanadi.
Omborlarda materiallaming analitik hisobi quyidagi registrlarda 
olib borilishi mumkin:
1. M ateriallar harakatini hisobga oluvchi daftar.
2. M ateriallar harakatini yurituvchi kartochkalar.
3. Qoldiq usulida — qoldiq qaydnomalari.
M ateriallaming omborga kirimi va chiqimi b o ‘yicha kundalik
rasmiylashtirilgan hujjatlar belgilangan m uddatda (odatda, har 
oyda) korxona buxgalteriyasiga topshiriladi.
O m bor mudiri har oyning oxirida dastlabki hujjatlar, daftar 
yoki kartochkalar m a’lum otlari asosida «M oddiy qiym atliklar 
harakati to ‘g‘risida hisobot»ni tuzib, unga tegishli hujjatlarni ilova 
qilgan holda xo‘jalik buxgalteriyasiga topshiradi.
M ateriallar harakati bilan bog‘liq muom alalam i o ‘z vaqtida 
hujjatlarda rasmiylashtirish ular hisobining zaruriy sharti hisob­
lanadi.
Shunday hujjatlar qatoriga mol yetkazib beruvchilar bilan 
tuziladigan shartnom a hisoblanadi va uning bajarilishini nazorat 
qilib turish ishlab chiqarishning uzluksiz davom etishini ta ’- 
minlaydi.
Korxona mol yetkazib beruvchi tashkilotlar bilan tuziladigan 
shartnomaga muvofiq ulardan kelgan m ateriallar uchun hisob- 
kitob, yuklash va boshqa hujjatlar (to io v talabnom asi, to io v
topshiriqnomasi, hisob-faktura, tovar transport nakladnoyi) oladi.
Odatda, m ateriallarni mol yetkazib beruvchilardan olishda 
korxona vakiliga ishonchnom a (M -2 shakl) beriladi.
Ishonchnom a tegishli tartibda qayd etilib, qabul qilib olgan 
xo‘jalik vakili (ekspeditor va boshqalar) materiallarni olgandan 
keyin materiallarni omborga topshiradi va ularga tegishli hujjat­
larni buxgalteriyaga topshiradi. Ishlatilm agan, m uddati o ‘tgan 
ishonchnom alar buxgalteriyaga qaytariladi.
68

---

Ombordan ishlab chiqarishga berilgan materiallar lim it-zabor 
karta, talabnom a ham da yuk xatlar bilan rasmiylashtiriladi.
M ateriallaming ichki xo‘jalik harakati (om bordan omborga, 
ishlab chiqarish b o ‘linmalariga berilishi) yuk xatlari, ichki xo‘jalik 
nakladnoyi bilan rasmiylashtiriladi.
U m um an, xo‘jalikda m ateriallam ing h ar qanday harakati 
tegishli hujjat va registrlarda, ular orqali om bor mudiri har oy 
yakunida tuzadigan hisobotda o ‘z aksini topadi.