BACS — kliring tizimi, Buyuk Britaniyaning yirik va mayda korxonalariga tijorat usulida naqd pulsiz aylanma qilishiga xizmat qiladi.
SIT — Fransiya markaziy banki ko'magida 15ta yirik banklar asosida tashkil etilgan tizim.
9.13 - rasm. Global tarmoq tuzilmasi.
§ 9.4. INTERENT GLOBAL KOMPYUTER TARMOGT 1957-yil ARPA(Advanced Research Projects Agency) tashkiloti tuzildi. 60-yillar oxirida DARPA (Defense Advanced Research Project Agency) ARPANet tajriba tarmog'ini tashkil etish haqida qaror qabul qildi. Ilk bor tarmoq 1972-yilda namoyish etildi. U 40 ta ShKdan iborat bo‘lib, asosiy tuzilish printsipi tarmoqdagi barcha ShKning teng huquqli bo‘lishi edi. 1975-yil ARPANet tajriba tarmog‘i maqomini harakatdagi tarmoq maqomiga o‘zgartirdi.
80-yillar boshida tarmoqda mashinalarning o‘zaro ta’sir protokollari standartlashtirildi. Boshlang‘ich variant TCP/IP (Transfer Control Protocol/ Internet Protocol). BBN kompaniyasi bilan shartnoma tuzildi, bu esa TSR/ IRni UNIX operatsion tizimi safiga kiritdi. 1983 yilda — Internet tashkil etildi. ARPANet 2 ta qismga bo‘lindi: MILNet va ARPANet, ularga NSFNet va boshqa tarmoqlar ulandi. 1989-yil —ARPANet mustaqil tarmoq sifatida tugatildi. Internet-axborotlar bilan mustaqil almashish imkonini yaratdi. Biroq bir necha yil ilgari uning resurslariga faqat faylga murojaat qilishga mo‘ljallangan dasturiy ta’minot yordamidagina kirish mumkin edi.
Gipermatnli inqilob:1965-yil Nelson gipermatn so‘zini Qo‘lladi. Van Dam va boshqalar 1967-yilda gipermatn tahrirlovchisini tuzib chiqdi. Nelson 1987-yil ma’lumotlaming gipermatn tahrirlovchisini tuzib chiqdi. Jeneva TsERN (CERN)da ishlovchi fizik Tim Bernes Li 1990-yil gipermatnli loyihani taklif etdi. Bu loyiha fizik olimlarga Internet orqali tadqiqot natijalarini o‘zaro almashish imkonini berar edi. Shunday qilib Xalqaro axborot tarmog4 — World Wide Web (WWW)ga poydevor qo'yildi. 1993-yil Mark Anderson rahbarligida birinchi gipermatnli Mosaic grafik brauzeri ishlab chiqildi va u Netscape korparatsiyasiga o‘tib Netscape brauzerini ishlab chiqdi. 90-yillar o‘rtalarida Internet biznes-ishlovlar bilan ishlash uchun qo’llanila boshlandi.
