Qarı nənə səksən yaşında mücrü gəzdirir başında. İki mühiti ayıran sərhədə eyni bucaq altında düşən müxtəlif rəngli şüalar, ikinci mühitə keçdikdə müxtəlif
bucaqlar altında sınır. Qırmızı rəngli şüa ən az sınır, ən böyük sındırma əmsalına bənövşəyi rəngli şüa
malik olur. Mühitdə ən böyük sürətə malik olan qırmızı şüadır, ən kiçik sürətə malik bənövşəyi rəngli
şüadır.
İnsanın görə bildiyi müxtəlif rəngli şüalar, müxtəlif texliyə və dalğa uzunluğuna malikdirlər.
İşığın sınma əmsalının onun tezliyindən və ya dalğa uzunluğundan asılılığı işığın dispersiya sı adlanır. Müxtəlif rəngli işıq şüalarının mühitdə yayılma sürəti də müxtəlifdir, ona görə də
uyğun olaraq sındırma əmsalı da şüaların rəngindən asılı olaraq dəyişir. Müəyyən rəngli işığın yayılma
sürəti böyük olarsa, onda sındırma əmsalı kiçik olar.
İşığın polyarlaşması. Turmalinlə təcrübələr İnterferensiya və difraksiya hadisələri heç bir şübhə yaratmır ki, işıq dalğa xassələrinə malikdir. Lakin hansı dalğa – uzununa və ya eninə? Çox sayda eksperimental faktlar ortaya çıxıb ki, işığın uzununa dalğa olmasını hesab etməklə, bu
faktları izah etmək mümkün deyildir.
Çox sadə və yetərincə effektli olan eksperimentlərdən birinə nəzər yetirək. Bu – turmalinlərlə
(yaşıl rəngli şəffaf kristallarla) təcrübələrdir.
Turmalinin
ox simmetriyası var, özü biroxlu kristallar sinfinə aiddir. Düzbucaqlı formalı turmalin
kristalını elə yerləşdirək ki, işıq şüası turmalin lövhəsinin üzərinə oxa perpendikulyar olan vəziyyətdə
düşsün. Kristaldan keçən şüanı müşahidə edərək zənn etmək olar ki, şüa yaşıl rəngə boyanıb və onun
intensivliyi azalıb. Kristalın fırlanması işığın intensivliyinə heç bir təsir göstərmir. Bundan başqa heçnə baş
vermir
. Lakin bu belə deyil. İşıq dalğası yeni xassələrə malik oldu.
Əgər verilmiş kristalın arxasınca daha bir turmalin kristalı yerləşdirsək, onda deyilmiş yeni xassələr
özünü birüzə verir. Eyni istiqamətlənmiş kristallardan keçən işıq bir azda da zəifləyir. Birinci kristalı
tərpətməyib, ikinci kristalı fırlatdıqda maraqlı hadısə yaranır – işıq şüasının tamamilə sönməsi. Kristalların
qırmızı;
narıncı;
sarı;
yaşıl;
mavi;
göy;
bənövşəyi.
Qırmızı rəngli şüadan bənövşəyi rəngli şüaya qədər:
tezlik artır →
dalğa uzunluğu azalır →
dalğanın sürəti azalır →
Mühitin sındırma əmsalı artır →
n
İşıq şüası
