Daminov t. A., Xalmatova b. T. Boboyeva u. R

EYZENMEYGER SINDROMOKOMPLEKSI

Hozirgi vaqtda Eyzenmeyger sindromokompleksiga qorinchalararo to’siq nuqsonining asorati sifatida qaraladi. Bunda o’pka arteriyasi gipertenziyasining sklerotik, ortga qaytmas jarayoni kuzatiladi. O’ng qorinchadagi bosimning yuqoriligi tufayli arterial oqim yuzaga keladi.

Klinikasi:

• 
  yo’noqlar, lab, barmoq uchlari kokarishi;
  
• 
  ko’karish avvaliga malina rangida, so’ng ko’k rang va binafsha rangiga kiradi.
  
• 
  asta - sekin "nog’ora tayoqchalari", "soat oynasi" belgilari rivojlanib boradi;
  
• 
  burundan qon ketishi, yurak urishi, yurak soxasida og’riq;
  
• 
  sistolik shovqin yo’qoladi, o’pka arteriyasi ustida II -ton aksenti paydo bo’ladi;
  
• 
  bir vaqtning o’zida yurak olchamlari kichrayadi;
  
• 
  bemorni operasiya qilish mumkin bo’lmagan davr boshlanadi.
  

YuRAK TUG’MA NUQSONI BO’LGAN BOLALARNI DAVOLASh

Konservativ davo - yurak tugma nuqsoni bor bo’lgan bolalarni davolashda uch vazifani bajarishi lozim:

• 
  hayot uchun xavfli, shosqilinch holatlarda tibbiy yo’rdamni korsatish;
  
• 
  turli asoratlar va yoldosh kasalliklarni davolash;
  
• 
  o’z vaqtida bemorni kardioxirurg nazoratiga yuborish
  

Birinchi navbatda hayot uchun xavfli holatlarda o’tkir va ortacha o’tkir yurak yetishmovchiliklarida davolash taktikasini boshlash kerak. Asosiy davoni yurak glikozidlari berishdan boshlash lozim.
Bolalarda yurak gikozidlarining dozasi

Glikozid	To’yinish dozasi		Tutib turuvchi doza
	2-yoshgacha	2-yoshdan kichik	2-yoshgacha	2-yoshdan kichik
digoksin	0,075	0,05-0,075	1/3-1/4	1/4-1/5
izolanid	0,075	0,06-0,10	1/3-1/4	¼ -1/5
strofantin	0,01	0,007	Bir martalik doza
korglikon	0,013	0,01	Bir martalik doza

• 
  bemorda o’pka gipertenziyasi belgilari bo’lsa: rezerpin 0,003-0,005mg/kg kuniga 3-4 marta , 2,4% eufillin 1 yoshgacha
  

0,1mg/kg katta yoshdagi bolalarga xar yoshiga 0,5 mldan

• 
  qon aylanish yetishmovchiligining 2- darajasida siydik xaydovchi dorilar: laziks 1-3mg/kg vena ichiga yo’ki mushak orasiga
  

• 
  hansirash, ko’karish xurujlari bo’lsa: kislorod, morfin-0,2mg/kg v/m, anaprilin-0,2mg/kg, kordiamin-0,3-1,0mg/kg va bemor kasalxonaga yetkiziladi
  

Yurak qon tomir nuqsoni bo’lgan bolalarni davolashning eng asosiy usuli - bu operasiya bo’lib, u kasallikning ikkinchi davrida o’tkaziladi (3-12 yosh). Bir yoshgacha bo’lgan bolalarni operasiya qilish konservativ davo yo’rdam bermaganda, bemorni umumiy ahvoli yaxshilanmasa o’tkaziladi.Agar chaqalOqlarda yurak tugma nuqsoni belgilari, yurak yetishmovchilik belgilari, kokarish yaqqol ifodalangan bo’lmasa, kardioxirurg nazoratini kechroq o’tkazilsa ham bo’ladi. Bunday bolalarni yashash joylarida kardiolog nazorat qilib turadi.
O’TKIR REVMATIK ISITMA

Revmatizm (o’tkir revmatik isitma) - yurak-qon tomir va tayanch-harakat apparatidagi biriktiruvchi to’qimaning tizimli yallig’lanishli shikastlanishi. Revmatizmda qar qanday a'zo va tizimlar: miya, buyrak, jigar va boshqalar buzilishi mumkin. Revmatizmning birinchi xuruji asosan bolalik yoshida (7-15 yosh) va ospirin yoshida sodir bo’ladi. Revmatizm yurak-qon tomir kasalliklari bilan kasallanish umumiy strukturasi va ular oqibatidagi o’lim ichida ahamiyatli o'rinni egallaydi. Ko’pgina rivojlanayotgan mamlakatlarda yurak revmatik kasalligi yurak-qon tomir kasalliklari hollarining qariyb yarmini tashkil qiladi. Revmatizm bilan kasallanish iqtisodiy rivojlangan mamlakatlarda hozirgi vaqtda 100 000 aholi soniga 5 tadan kam bo’lmagan sonni, kam rivojlangan mamlakatlarda esa - 100 000 aholiga 27-100 tani tashkil etadi.

Etiologiya va patogenezi. Epidemiologik, klinik kuzatuvlar, mikrobiologik, immunologik va eksperimental tadqiqotlar ma'lumotlari natijalari streptokokkli burun-halqum infeksiyasining (A guruhi β-gemolitik streptokokki) revmatizm bilan aloqasini ko’rsatadi. Revmatizmning streptokokkli etiologiyasi hisoblanadi: revmatizm xurujidan oldin streptokokkli infeksiya (angina, faringit); b-gemolitik streptokokk A guruhi ORK paytida revmatizm bilan kasallanishning zorayishi; streptokokkli antitelolar (ASL, ASG, ASK) titri oshishi; streptokokkga qarshi

profilaktika va streptokokli infeksiya o’choqlarini faol davolashdan keyin revmatizm bilan kasallanishning va uning residivlarining keskin kamayishi.

Revmatizmning streptokokkli etiologiyasi uning "klassik" shakllari uchun xos, ular o’tkir kechadi va jarayo’nga bog’imlar qosqilishini o’z ichiga oladi. Revmatizmning residivlanuvchi va davomli kechuvchi shakllari bilan streptokokk orasida deyarli bog’liqlik yo’q. Oxirgi shakllarda kechuvchi revmatizmda streptokokk antigenlari oshishi kuzatilmaydi, revmatizm residivlarini bisillin profilaktikasi samara bermaydi. Shu sababli streptokok infeksiyasining revmatizmning latent, residivlanuvchi kechishidagi roli istisno qilinmoqda. Revmatizmning bu shakllarida allergik, infeksion-toksik yo’ki virusli eitologiyasi taxmin qilinmoqda. Kasallik rivojlanishida ahamiyatli orinni a'zoizmning streptokok infeksiyasiga bo’lgan individual sezuvchanligi tutadi, bu holat gumoral va hujayra immunitetidagi determinirlangan oqarishlar bilan bog’liq. Kasallikka bo’lgan irsiy moyillik alohida ta'kidlanadi. "Revmatik oilalar" degan tushuncha bor, bularda kasallanish soglomlarga nisbatan 2-3 marotaba yuqori. Ushbu kasallik irsiy tarqalishi aniqlangan - poligen. Revmatizm patogenezi murakkab va ko’pincha aniq emas. Uning rivojlanishida allergiyaga ko’proq orin beriladi. Bu haqida revmatizm klinik-anatomik xususiyatlarining zardobli kasallik, eksperimental allergiya bilna bir xilligi, kasallikning qator nospesifik ta'sirlar natijasida residivlanishi, allergiyaga qarshi vositalarning antirevmatik ta'siri guvoqlik beradi.

Keyinchalik jarayo’nga autoallergik mexanizmlar qosqiladi. Sensibilizasiyalovchi agentlar (streptokokklar va ular parchalanishi mahsulotlari, viruslar, nospesifik allergenlar) yurakdagi allergik yalliglanishga olib kelishi mumkin, keyin uning antigistamin komponentlari o’zgarishiga va ularning autoantigenlarga o’tishiga olib keladi va autoimmun jarayon yuzaga chiqadi. Streptokokk ko’pgina hujayra va hujayradan tashqi moddalarni ishlab chiqaradi, ular fermentativ va toksik xususiyatlarga ega (streptolizinlar, streptokokkli proteinaza, dezoksiribonukleaza, muko’peptidlar - "endotoksinlar" va boshq.). Ularning hammasi ifodalangan kardiotoksik ta'sir qiladi. Revmatizm patogenezida katta ahamiyatga ega bo’lgani hujayra membranasi M-proteini, streptolizina S va O; muko’peptidlar ta'siridir. Revmatizm patogenezining autoimmun giptezasi streptokokk A guruhi antigenlari bilan miokard to’qimasi komponentlarining immunologik bog’liqligi bilan tushuntiriladi. Revmatizmda ko’pchilik qo’llarda yurak to’qimasi bilan reaksiyalashuvchi antigenlar aniqlanadi, jumladan ham miokard antigenlari, ham streptokok membranasi antigenlari bilan reaksiyaga kirishuvchi antitelolar. Revmatizmda autoimmun jarayonlar rivojlanishiga dalil sifatida biriktiruvchi to’qima antigen komponentlariga - struktur gliko’proteinlar, proteoglikanlar, biriktiruvchi to’qimaning suvda eruvchi komponentlariga nisbatan gumoral va hujayraviy immunitet buzilishi qaraladi. Revmatizmda qon immunokomponent hujayralari disbalansi kuzatiladi; umumiy limfositlar miqdorining oshishi; aylanib yuruvchi immun komplekslar, immunoglobulinlar sathining siljishi. Revmatizmda morfologik biriktiruvchi to’qimaning davriy o’zgarishlari yuzaga chiqadi: mukoid bo’kish, fibrinoid o’zgarishalr, nekroz, hujaayra reaksiyalari (limfositlar va plazmositlar bilan infiltrasiyalanish, Ashoffa-Talalaev granulemalarining hosil bo’lishiga), skleroz. Revmatik jarayon odatda sklerozirlanish bilan tugaydi. Jarayon chegaralanishi yo’ki qayta tiklanishi haqida faqat mukoid bokish paytidagina aytish mumkin. Revmatizmning residivlanuvchi kechishida hosil bo’layo’tgan biriktiruvchi to’qimadagi o’zgarishlar skleroz joyida kamdan-kam hollarda lokalizasiyalanadi, jarayo’nga yangi-yangi biriktiruvchi to’qima joylari qo’sqilib boradi. Revmatizmning klinik manzarasi juda ham xilma-xil, birinchi navbatda jarayonning o’tkirligiga, ekssudativ, proliferativ hodisalar, a'zo va tizim shikasltlanishi xususiyatiga, bemorning tibbiy yo’rdamga murojaat hilgan vaqtiga va oldingi davolashga bog’liq. Tipik hollarda revmatizmning birinchi xuruji boshidan o’tkazilgan o’tkir yo’ki suruknali streptokokkli infeksiya (angina, faringit, ORK) hozishidan 1-2 haftadan keyin boshlanadi. Revmatizm residivlari interkurrent kasalliklarda yo’ki ulardan keyin boshlanadi, operativ aralashuvlar, asab-ruhiy va fizik yuklamalar ham revmatizm boshlanishiga sababchi bo’lishiga mumkin.

Revmatik jarayon rivojlanishida 3 ta davr ajratiladi:

Birinchi davr (1 haftadan 3 haftagacha) simptomsiz kechadi yo’ki yengil artralgiya bo’ladi. Teri qoplamalari rangparligi, tana qaroratining subfebrilligi, EChT oshishi, streptokkkli antigenlar (ASL-0, ASG, ASK) miqdori oshishi, EKG o’zgarishlari kuzatilishi mumkin. Ushbu davrda a'zo tizimning infeksion agentdan keyingi immunologik qayta qurilishi sodir bo’ladi. Bu davr aniqlanganda faol davolash-tashxisiy tadbirlar natijasida kasallik rivojlanishini oldini olish mumkin bolar edi.

Ikkinchi davr kasallikning shakllanishi bilan namoyon bo’ladi va poliartrit yo’ki artralgiya, kardit yoki boshqa a'zo va tizimlar shikastlanishi kuzatiladi. Bu davrda laborator, biokimyoviy va immunologik korsatkichlar o’zgarishi kuzatiladi, mukoid bokish va fibrinoid buzilish paydo bo’ladi. Kasallikni o'z vaqtida aniqlash va davolash toliq sohayishga olib kelishi mumkin (kasallik boshlanishining birinchi 1-7 kunlarida tashxis qo’yilganda).

Uchinchi davr - bu qayta revmatizmning turli-tuman klinik korinishlari mavjud davrdir, bunda kasallikning latent va residivlanuvchi shakllari bo’ladi. Revmatizmning birinchi hujumida, uning o’tkir kechishida va jarayo’nga bo'g’imlar qosqilib kelganda bemor kasallik boshlanishining nafaqat kunini balki boshlanish soatini ham aniq ayta oladi. Bunday qo’llarda kasallik tana harorati subfebril yoki febril korsatkichlarigacha kotarilishi (38-40°S), qaltirash va bog’imlardagi keskin, kuchli ogriqlar bilan boshlanadi. hansirash paydo bo’ladi (yurak shikastlanishi hisobiga). Bunday klinik manzara bolalarda va erkak jinsidagi yosh odamlarda tez-tez kuzatiladi. Oxirgi 15-20 yilda revmatizm klinik manzarasi ancha o’zgardi: birlamchi-surunkali shakllari, latent yo’ki tez-tez residivlanuvchi, yurak shikastlanishi bilan kechadigan turlari paydo bo’ldi. Bunday holatlarda umum qabul qilingan terapiya kasallik kechishi va prognozini ozgartirmaydi. revmatik jarayonning kam simptomli kechishi aniqmas klinik simptomatika bilan kechadi, ya'ni holsizlik, fizik faollikning kamayishi, fizik yuklamalardan keyingi hansirashlar, subfebril yoki normal harorat bilan, tez ta'sirchanlik, uyqu buzilish. Revmatizmning bunday kechishi katta diagnostik xatoliklarga olib keldai va kasallikni kech aniqlashga olib keladi. Lekin yodda tutish lozimki, revmatizmning latent kechishi qaytalama revmokarditga tegishli va birlamchi revmatik jarayonda kam uchraydi. Yurak zararlanishi revmatizmda yetakchi sindrom hisoblanadi. Yaqqol yurak o’zgarishlarisiz revmatizm kam uchraydi. Revmatik jarayon endokard va perikardni zararlashishi mumkin, lekin ko’pincha endomiokardit tipida rivojlanadi. Klinik korinishi yurakning u yoki bu qavatida yalliglanish jarayonining ustunligiga bog’liq. Revmatik miokardit, endokardit yoki perikarditga xos belgilarni amaliyotda ajratish qiyinligi sababli "revmokardit" termini qo’llaniladi, uning negizida revmatik jarayon natijasida mio- va endokardning birga zararlanishi yotadi, bu ko’pincha revmatizmning birinchi hujumida uning boshlanishidan birinchi haftalarida kuzatiladi. qiyinchiliklariga qaramasdan jarayon joylashishini aniqlash maqsadga muvofiqdir.

Miokardit - revmokarditning asosiy komponenti. 2/3 bemorlarda u endokardning shikastlanishi bilan birga qo’shilib keladi. Revmatizmning boshlangich korinishlarini ifodalovchi birlamchi revmokardit va ko’pincha yurak klapan apparati fonida sodir bo’luvchi revmatizmning qaytalanishida paydo bo’luvchi qayta revmokardit farqlanadi. Revmatizm tasnifi: ikki bosqichini, ya'ni faol va faolsiz, yurak, boshqa a'zolar shikastlanish klinik-anatomik xususiyatlarini, kasallik kechishi variantlarini, qon aylanish holati bosqichlarini ajratishni taqoza etadi. Faollikning uchta darajasi farqlanadi:

I (minimal),

II (orta),

III (maksimal).

Ularning har biri klinik ko’rinishlar va laborator korsatkichlar ifodlanganligi bilan xususiyatlanadi. Revmatizmning o’tkir (2 oygacha), o’tkir osti (4 oygacha), mutassil (1 yilgacha), residivlanuvchi (yildan ortiq), latent (klinik simptomsiz). Tasnif qon aylanishi yetishmovchiligining uchta bosqichini: I, II, III. II darajali, oz navbatida IIA va IIB ga ajraladi. Bu bemor holatini baholashda va tashxis qoyish paytida inobatga olinadi, davolash usulbini tanlashda, kasallik prognozini aniqlshada ishlatladi. Revmatizm tashxisi Djons diagnostik kriteriylariga asoslangan, u ARA da 1982 y ko’rib chihilgan va BJSST tomonidan keng qo’llanilishga tavsiya etilgan.

Revmatizmning tashxisiy mezonlari:

1) yurak sohasidagi ogriqlar va yoqimsiz sezgilar;

2) hansirash;

3) yurak urishi;

4) taxikardiya;

5) yurak chuqqisida

tonlar pasayishi;

6) yurak chuqqisida shovqinlar:

a) sistolik (kuchsiz, ortacha, kuchli);

b) diastolik;

7) perikardit simptomi;

8) yurak olchamlarining kattalashishi;

9) EKG-ma'lumotlar:

a) P-Q intervali kattalashishi;

b) ekstrasistoliya, tugunli marom;

v) maromning boshqa buzilishlari;

10) qon aylanishi etishmovchiligi simtomlari;

11) mehnat qobiliyatining pasayishi yoki yo’qolishi.
Revmatik istmaning birinchi xujumini tashxislash uchun Djons kriteriysi

Katta kriteriy	Kichik kriteriy	A-streptokokk oldin kelganligini tasdiqlovchi ma'lumotlar
Kardit Poliartrit Xoreya halqa korinishidagi eritema Teri osti yervmatik tugunchalari	Klinik Artralgiya Isitmalash Laborator Oshgan o’tkirfazali reaktantlar: SOE, S-reaktiv oqsilk EKGda PR intervalining uzayishi	Pozitiv A-streptokokkli kultura, bo’qizdan olingan, yo’ki A-streptokok antigenini aniqlashning tez testi. Streptokkokkga harshi antitelolarning yuqori yoki oshib boruvchi titri

Revmatizmning tashxisot mezonlari (BSSJ tomonidan ko’rib chihilgan qo’shimchalari bilan Djons kriteriylari, 1988)

Asosiylari	qo’shimchalari
Kardit - Pankardit, tomir urishi tezligi tana haroratiga nisbatan tez, mitral yo’ki aortal yetishmovchiligi yangi shovqinlari, mezodiastolik shovqin, yurak yetishmovchiligi Poliartrit - shishganlik, harakat cheklanganligi, yirik boqimlarning migrasiyali shikastlanishi Kichik xoreya - odatda hujumsiz Anulyar toshma - tanadagi va qo’l-oyo’qlar proksimal qismidagi o’rtasit rangsiz, qichitmasiz pushti rang papulalar Revmatik tugunchalar - tirsaklarda, tizzalarda, barmoq bog’imlarida, kalla suyagida, boldir-to’piqlarda, umurtqada	Tana harorati 38,2 - 38,9°S Artralgiyalar Anamnezida revmatizm hujumi EChT/SRO o’shishi Leykositoz
Qo’shimcha: Oldin kelgan A-streptokok infeksiya belgilari (ekish, antigenlarni aniqlashning tez usullari, antitelolarning yuqori titri yo’ki ularning oshib borishi, skarlatina)

Birlamchi revmatizm klinikasida o’tkir, o’tkir osti, chuzilgan va latent kechuvchi variantlari ajratiladi.

Qaytalama revmatizm uchun mutassil residivlanuvchi yo’ki latent kechishi eng xususiyatlidir. Ancha kamdan-kam hollarda qaytalama revmatizm o’tkir yoki o’tkir osti shaklida o’tadi. O’tkir osti kechuvchi revmatizmda kasallik boshlanishi va klinik simptomlar rivojlanishi sekinlashgan, ekssudativ shakldagi yalliglanishning polisindromligi va ifodalangaligi kam.

Cho’zilgan shakli ga otkazilgan angina, boshqa respirator kasallikdan keyin ancha uzoq vaqtli latent davr (3-4 hafta va ko’p), boshqa respirator kasallik, ortacha rivojlangan kardit va poliartralgiya xosdir. Residivlanuvchi kechishi ortacha revmatik yalliglanish reaksiyasi, yalliglanishga harshi terapiyaga ta'sirchanmasligi yoki kam ta'sirchanligi, tolqinsimonligi bilan kechadi. Latent kechishi ostida yashirin kechuvchi faol revmatik jarayon tushuniladi, u biokimyoviy, immunologik yoki morfologik tekshiruv uslublari orqali aniqlanadi. Klinik ko’rinishlari g’oyat sust rivojlangan. Yurak sohasidagi og’riqlar sanchuvchi yoki simillovchi xususiyatli. Chap qo’lga tarqaluvchi anginoz tipidagi stenokardik og’riqlar ham bo’lishiga mumkin.

Bunday ogriqlar revmatik jarayon oqibatida koronar tomirlar shikastlanishi va koronarit rivojlanishiga xosdir. Ba'zi bemorlarni yurak ishidagi tartibsizlik bezovta qilishi mumkin.

Revmatik kardit uchun tana harorati me'yorlashuvi va umumiy holat yaxshilanishidan keyin ham uzoq vaqt saqlanuvchi qattiq taxikardiya xos. Puls maromi, asosan yuklamadan yoki salbiy hissiyotlardan keyingi katta labilligi bilan farqlanadi. Yalliglanish jarayonining sinus tuguni yoki qo’zgalish impulsning Gis tutami va uning shoxlari bo’yicha tarqalishiga nisbatan bosuvchi ta'siri natijasida bradikardiya aniqlanishi mumkin. Umumpatologik simptomlardan ba'zibemorlarda ortiqcha terlash va kechalari tana haroratining subfebrilligi xosdir. Birlamchi revmokarditning ob'ektiv belgisi sifatida auskultativ va FKG da aniqlanadigan yurak chuqqisida ton pasayishi, shuningdek chap qorincha kattalashishi hisobiga yurak nisbiy tumtoqligi chap chegarasi siljishi hisoblanadi. Kasallikning 2-3 haftasida ko’pincha doimiy bo’lmagan guvillovchi sistolik shovqin aniqlanadi. Shovqin bemor yotgan holatida yurak chuqqisi va Botkin-Erba nuqtasida yaxshi eshitiladi. Yurak boshliqlarining juda ham kattalashishi mavjud diffuz miokarditda mezodiastolik yo’ki protodiastolik shovqinlar eshitilishi mumkin. Ushbu shovqinlar paydo bo’lishiga tana harorati kotarilishida yurak debiti oshib chap qorinchaning keskin kattalashishi hisobiga nisbiy mitral stenoz rivojlanishi bilan bog’lanadi. Bunday shovqinlar davolash jarayonida odatda yog bo’lib ketadi. Diffuz miokardit kamdan-kam uchramoqda. Ko’pincha o’choqli miokardit kuzatiladi, u ancha yengil klinik kechishi, kam ifodalangan sub'ektiv xastalanish, yurak sohasidagi yo’qimsiz hissiyotlar, yurak ishidagi tartibsizliklar bilan namoyon bo’ladi. Bu ko’p qo’llarda notogri kardionevroz, tonzillogen kardiomiopatiya tashxisi qo’yilishiga olib keladi. Bunga shuningdek, laborator tekshiruvlar natijalarining kamligi ham sharoit yaratadi. Yurak chegaralari o’zgarishsiz. Auskultasiyada I tonning yurak chuqqisi sohasida sosayishi kuzatiladi, ba'zida III ton paydo bo’ladi hamda qisqa sistolik shovqin eshitiladi. Revmatik endokarditni kasallikning birinchi haftalarida tashxislash qiyin, sababi klinik manzarasida endokard tomonidan paydo bo’lgan belgilarni ancha darajada yashiruvchi miokardit belgilari ustun bo’ladi, revmatik endokardit (valvulit) esa qo’shimcha sub'ektiv belgilar bilan namoyon bo’lmaydi. Revmatik endokardit patologik jarayo’nga yurak tavaqalarining qosqilishiga olib keladi va yurak nuqsonlari rivojlanishini yuzaga chiharadi. Yurakning tavaqali nuqsoni, asosan tez uchraydigan mitral nuqson "so’ngan endokardit haykali" sifatida koriladi.

Revmatizmning o’tkir kechishiga nisbatan latent kechishida nuqsonlar ko’proq yuzaga chiqadi (mos ravishda 15% va 22%). Bu latent kechuvchi endokarditni aniqlash va yog qilish qiyinligi bilan tushuntiriladi. Revmatizmda mitral tavaqaga haraganda aorta tavaqasi 2 va undan ko’proq kam qo’llarda zararlanadi. Bundan ham kamroq uch tavaqali klapan va juda ham kam qo’llarda o’pka arteriyasiklapanlari shikastlanadi. Endokarditning (birlamchi valvulitning) klinik tashxisi yurak chuqqisi sohasida, kam qo’llarda tosh suyagidan chapda uchinchi qovurg’alararo oraliqda eshitiluvchi sistolik shovqin evolyusiyasiga asoslangan. Kasallikning boshlanish davrida bir sosayib, bir kuchayib turuvchi qisqa va yumshoq shovqin ancha doimiy va dagalroq bo’lib qoladi. Revmatik valvulitning erta bosqichida kuchsiz, doimiy bo’lmagan diastolik shovqin paydo bo’lishigani klapanlar tavaqalarining bortishi bilan tushuntirish mumkin. Revmatik perikardit, revmatik miokardit va endokardit bilan (pankardit) birga qosqilib keladi, revmatik jarayonning eng og’ir kechishida rivojlanadi. Juda ham kam uchraydi. quruq (fibrinozli) va ekssudativ (seroz-fibronozli) perikardit farqlanadi. quruq perikarditda bemorlar yurak sohasidagi doimiy simillovchi og’riqlarga shikoyat qilishadi. Ob'ektiv kozdan kechirishda yurak asosi yonida, tosh suyagidan chapda ikkinchi-uchinchi qovurgalararo oraliqda perikard ishqalanish shovqini topiladi. Dagal sistolo-diastolik ishqalanish paypaslash bilan ham aniqlanishi mumkin, u ko’pincha qisqa vaqt davom etadi va bir nechta soat ichida yo’qolib ketadi. Tomirlar shikastlanishi tomir otkazuvchanligi oshishi va kapillyarlar hamda arteriolalar devorida immun komplekslar cho’kishi bilan bog’liq valvulitlar korinishida namoyon bo’ladi. Patologik jarayo’nga kapillyarlar va arteriolalardan tashhari venalar ham qosqilishi mumkin. Ichki a'zolar revmatik arteriitlari - revmatik visseriitlar: nefritlar, meningitlar, ensefalitlar va boshq. klinik ko’rinishining asosidir. Klinika uchun muhim orinni mokard tomirlarining revmatik vaskuliti egallaydi. Bunday holatlarda stenokardik ogriqlarni eslatuvchi yurak sohasidagi ogriqlar bilan koronarit rivojlanadi. Revmatik flebitlar juda ham kam uchraydi va aslini olganda oddiy xususiyatli venalar yalliglanishidan uncha farqlanmaydi. Faol revmatik jarayonda kapillyarlar amalda doimo zararlanadi, bu teridagi qon quyilishlari, proteinuriya, "tasma", "chimdish" simptomlarining ijobiyligi bilan namoyon bo’ladi. Revmatik poliartrit klassik variantda kam uchraydi. O’tkir bog’imli revmatizmda yirik bog’imlarda kuchli ogriqlar qayd qilinadi, bu ogriqlar bemorni harakatsiz qilib qoyishi mumkin. Og’riqlar ko’pincha uchuvchan, zararlashi simmetrik bo’ladi. Bog’imlar andak shishadi, ular ustidagi teri giperemirlangan, holga issiq seziladi, og’riqlar hisobiga bo’g’imdagi harakatlar keskin cheklangan. Jarayo’nga periartikulyar to’qimalar qosqiladi, bo’g’im boshligida ekssudat yiqiladi. Revmatik poliartrit uchun salisil terapiya natijasida yalliglanish jarayonining 2-3 kun ichida to’liq yo’q bo’lishiga xosdir. Ko’pchilik bemorlarda bo’g’im shikastlanishlari manzarasi qator oziga xosligi bilan farqlanadi: o’tkir bo’g’im hujumlari kamayadi, aksariyat qo’llarda bo’g’im sindromi bo’g’imlar shishisiz va giperemiyasiz artralgiyalar bilan namoyon bo’ladi. Og’riqlarning uchuvchanligi va shikastlanish simmetrikligi kamroq aniqlanadi. Bo’g’imlardagi og’riqlar zorayishi va ularning pasayishi ancha sekinlashadi, artralgiya korinishidagi bo’g’im sindromi haftalab davom etadi va yalliglanishga harshi terapiyaga sost ta'sirchan bo’ladi. Teri zararlanishi halqasimon va tugunli eritema, revmatik tugunchalar, nuqtali qon qoyilishlar va boshq. korinishida uchraydi. Revmatizm uchun halqasimon eritema va revmatik tugunchalar patognomonik hisoblanadi. halqasimon eritema och-pushti-qizil yoki kokishsimon-kul rang dog'lar holida, ko’pincha qol va oyo’qlarning, qorin, bo’yin, tananing ichki yuzasida hosil bo’ladi. Zararlangan teri bosib ko’rilganda dog’lar yo’qoladi, so’ng yana paydo bo’ladi. Dog’lar qichimaydi, og’rimaydi. Tugunli eritema ancha kam uchraydi va revmatizm uchun xos hisoblanmaydi. Ko’pchilik qo’llarda tugunli eritema boshqa tabiatga ega allergik kasalliklarda kuzatiladi. O’pka zararlanishi pnevmoniya, plevropnevmoniya yoki plevrit bilan namoyon bo’ladi. Revmatik pnevmoniya revmatizm sharoitida rivojlanadi va klinik manzarasiga kora oddiy pnevmoniyadan shunisi bilan farq qiladiki, salisilli terapiya yaxshi ta'sirchan va antibiotiklar bilan davolashga esa rezistentdir. Revmatik plevrit sil plevritidan keyin ikkinchi orinda turadi va odatda revmatik hujumdan so’ng yoki anginadan keyin tezda hosil bo’ladi. Revmatik plevritning klinik xususiyatlariga unchalik ko’p bo’lmagan seroz-fibrinoz steril nazlaning nisbatan tezda toplanishi va nisbatan tezda sorilib ketishi xosdir, nazla hech qachon yiringlamaydi. Ekssudatda jarayonning o’tkirligi va og’irligiga bog’liq holda limfositlar va neytrofillar ko’p bo’ladi. Neytrofillarning ko’p bo’lishiga revmatizmning eng og’ir jarayoniga xosdir. Plevra bitishmalari juda ham kam uchraydi. Asab tizimi shikastlanishi bolalarda, asosan qiz bolalarda kichik xoreya bilan yuzaga chiqishi mumkin. Emosional labillik sharoitida tananing,

qo’l-oyo’qlarning, mimika mushaklarining bejamdor harakati paydo bo’ladi, ular hayajonlanish vaqtida kuchayadi va uyqu paytida tugaydi. 17-18 yoshga kelib

bu hodisalar yo’qoladi. Revmatik tabiatli ensefalitlar, diensefalitlar, ensefalopatiyalar uchrashi mumkin. Yurak nuqsonlarida eng ko’p uchraydigan asoratlar bo’lib miya qon aylanishi buzilishi - embo’liyalar, vaskulitlar, sinko’pal holatlar hisoblanadi.

Laborator ma'lumotlar. Qonning morfologik tarkibi o’zgarishi revmatizmda nospesifikdir. Revmatik jarayon faolligining ancha ifodalangan darajalarida 10-1210 /l gacha neytrofilezli va chapga siljigan leykositoz, 50-60 mm/soatgacha EChT oshishi kuzatilishi mumkin. Qon tomonidagi bunday o’zgarishlar revmatik jarayonning bo’g’im ko’rinishlari ustun kelganda aniqlanadi. Chuzilgan, latent shakllarida leykositoz bo’lmaydi, EChT - 20-30 mm/soat. Eritrositlar, gemoglobin miqdorining pasayishi uchrab turadi, odatda latent, residivlanuvchi, dekompensirlangan revmatizm shakllarida. Yalliglanish va destruktiv jarayonlarning (lekin kasallik nozologoiyasi emas) ifodalanish darajasini aniqlash uchun oqsil fraksiyalari, fibrinogen, geksozlar, neyraminli yo’ki sial kislotalar, seromukoid, seruplazmin, S-reaktiv Oqsil, ba'zi enzimlar va ular izoenzimlari (LDG, MDG, KFK va boshq.) miqdori muhim ahamiyatga ega. Yallig’lanishli-destruktiv jarayonning faolligiga bog’liq holda sanab otilgan korsatkichlar miqdori ko’p va kam darajada oshishi mumkin. Revmatizmda ancha ifodalangan siljishlar immunologik korsatkichlarda qayd etiladi. Ko’pchilik bemorlarda streptokokkga harshi antitelolar: ASG, ASK 1:300 dan ko’p va ASL-0 1:250 dan ko’p, A, G, M (umuman olganda JgM, JgG) immunoglobulinlar titri ko’payadi. Revmatizmning faol fazasida limfositlarning spontan blanstranformasiya reaksiyasi, leykositlar migrasiyasining kuchli tormozlanishi, to’qimaga harshi (antikardial) autoantitanachalar miqdori oshishi qayd qilinadi. Instrumental ma'lumotlar. Revmokarditni erta tashxislash maqsadida yurakning bioelektrik, gemodinamik va qisharish funksiyalarini xususiyatlovchi usullar kompleksi qollaniladi. Elektrokardiografiya faol revmatizmli 1/3 bemorlarda R tishchasining kertik-mertik, ikki orkachli (voltaj pasayishi yo’ki oshishi) shaklda o’zgarishi aniqlanadi. Ushbu o’zgarishlar turg’un emas va birlamchi revmokarditda revmatik jarayon faolligining yo’qolishi maromida yogolib boradi. Revmokardit uchun I yo’ki II darajali, kam qo’llarda - III darajali atrioventrikulyar otkazuvchanlik buzilishi juda xosdir. I darajali notoliq atrioventrikulyar blokada ko’pincha 3-5 kun saqlanadi, keyin yo’qoladi, ya'ni ekssudativ miokardit to’xtaganini tasdiqlaydi. Yurak nuqsonlari sharoitidagi qayta revmokarditda bemorlarning ba'zi qismida QRS kompleksi o’zgarishi, S - T intervali va T tishcha siljishi aniqlanadi, bu yurak mushaki repolyarizasiyasi jarayoni buzilganligini ko’rsatadi. Bemorlarning yarmida sinusli taxikardiya, aritmiya kuzatiladi; ba'zilarida - asosan qorinchali ekstrasistoliya uchraydi. Uzoq davomli yurak klapan apparati shikastlanishi, ayniqsa mitral stenoz bilan bo’lganda xilpillovchi aritmiya aniqlanadi, bu bo’lmachalar miokardi va butun yurak mushagidagi distrofik va sklerotik jarayonlarning og’irligi haqida guvohlik beradi.

Birlamchi revmokarditda fonokardiografiyada I va II tonlar, ba'zi qo’llarda -ton bo’linishi aniqlanadi. Bemorlarning taxminan 2/3 da yurak chuqqisi sohasi ustida yoki Botkin nuqtasida sistolik shovqin qayd qilinadi, u har bir yurak siklida tovush ossillyasiyasining o'zgaruvchanligi, turli intensivligi va davomiyligi bilan xususiyatlanadi. Shakllanayotgan yoki shakllangan yurak nuqsonlarida ham struktur, ham yurak ichidagi gemodinamik o’zgarishlar bilan bog’liq shovqinlar aniqlanadi. Reokardiografiya, polikardiografiya, kinetokardiografiya va boshq. uslublar faol revmatik jarayonda ancha ifodalangan miokard qisharishi buzilishini aniqlash imqonini beradi. Rentgenologik tekshiruvlar yurak nuqsonini aniqlashda va uning qaysi turi ustun ekanligini aniqlashda ahamiyatlidir, odatda qizilo’ngachni qontrastlash bilan olib boriladi. qizilo’ngachning katta yoki kichik radius bo’yicha Oqishi mitral stenoz yoki qo’shma nuqsonda stenoz ustunligi mavjudligini ko’rsatadi. Doppler ultrasonografiya bilan qo'shib qilingan exokardiografiya revmokardit va yurakning revmatik nuqsonlarini tashxislashda yuqori sezuchanligi va spesifikligiga ega. Uslub yurak klapanlari o’zgarishlari va funksional buzilishlarini aniqlash imqonini beradi. Doppler ultrasonografiyasi mitral regurgitasiya og’irlik darajasini, aortal klapan zonasidagi qon bosimi gradientini ishonchli aniqlash imqoniyatini beradi. Mitral klapani revmatik endokarditining exokardiografik belgilari: klapanlarda vegetasiyalarning mavjudligi, orqa mitral tavaqaning gipokineziyasi, mitral regurgitasiya, oldingi mitral tavaqaning otkinchi gumbazsimon diastolik bukriligi. Exokardiografiya va doppler ultrasonografiya klapan apparati shikastlanishini tashxislash uchun kerakli yurak kateterizasiyasi zaruriyatini kamaytirshga imqon beradi. Differensial tashqis. Revmatizmni ko’pincha yurakning tonzillogen shikastlanishi, norevmatik kardit, infeksion endokardit, yurak nevrozi, RA, tireotoksikoz, surunkali sil intoksikasiyasi, reaktiv artrit bilan tashxislash kerak bo’ladi. Miokardning tonzillogen patologiyasi miokardit yoki kardiomiopatiya ko’rinishida namoyon bo’ladi. Tonzillogen miokardit odatda angina vaqtida yo’ki undan keyinoq rivojlanadi. Bemorlar ko’pincha astenonevrotik xususiyatdagi shikoyatlar qilishadi. Yurak sohasidagi og’riqlar bezovta qilishi, yurak chap chegarasining arzimas siljishi, auskultativ va FKG da aniqlanadigan mayin sistolik shovqin aniqlanadi. Bu belgilar nisbatan tinch laborator ko’rsatkichlar (EChT, proteinogramma, neyramin kislotlara darajasi va boshq.) sharoitida namoyon bo’ladi. Agar shu ko’rsatkichlar ko’paysa ular davo natijasida tezda me'yorlashadi. Bodomsimon bezlarda (tanglay mortaklarida) doimo ifodalangan patologiya bo’ladi. Tonzillogen (funksional) kardiomiopatiya surunkali tonzillitda kuzatiladi. Bemorlar uzoq vaqt davomida yurak sohasidagi simillovchi, zirqirrovchi, sanchuvchi ogriqlarga shikoyat qilishadi, ular tonzillit qo’zishi davrida kuchayadi, koronar dorilar ichilganda yogolmaydi va sedativ dorilar (valokordin, korvalol, Zelenin tomchilari va boshq.) qabul hilgandan so’nggina sosayadi yoki yo’qoladi. Funksional ma'lumotlar xuddi tonzillogen miokarditdagidek, lekin ular bir necha oylar yo’ki yillar davomida hech qanday o’zgarishsiz aniqlanadi. Ko’pincha poliartralgik sindrom kuzatiladi. Surunkali tonzillit qo’zishi bo’lmagan hollarda laborator ko’rsatkichlar me'yorda. Chuzilgan subfebrilitet bir necha oy qayd qilinishi mumkin. Tonzillogen kardiomiopatiya surunkali (ko’pincha dekompensasiyalangan) tonzillit mavjud bo’lganda kuchayadi.

Norevmatik kardit odatda infeksiya (gripp, O'RVI, tiflar va boshq.) davrida yoki undan bir necha kun o’tgandan keyin rivojlanadi. Ko’pincha gripp paytida hosil bo’ladi. Bemorlar yurak sohasidagi zirqirrovchi og’riqlarga shikoyat qilishadi. Ko’pincha yurak chap chegarasining siljishi, I ton bogiqlashuvi, V nuqtada tarqalmaydigan sistolik shovqin aniqlanadi. Repolyarizasiya jarayonlarining buzilishi natijasida T tishcha silliqlanadi, S-T intervali pasayadi. Ekstrasistoliyalar (supraventrikulyar, qorinchali), bo’limcha-qorincha o’tkazuvchanligi buzilishi, Gis tutamlari blokadasi va boshq. bo’lishiga mumkin. Destruktiv-yalliglanishli jarayonni aks ettiruvchi laborator ko’rsatkichlar arzimas darajada o’zgargan. Norevmatik kardit uchun endokard shikastlanishi va yurak nuqsoni shakllanishi bo’lmaganda davomli kechish va residivlanish xosdir. Infeksion endokardit odatdagicha yuqori isitma, titrashlar, ko’p terlash, taxikardiya, gemorragik sindrom, uzoq vaqt yuqori bo’lgan EChT da taloq kattalashishi, anemiya, musbat formol sinamasi bilan kechadi. Ko’pincha revmatik yo’ki tugma yurak nuqsonida rivojlanadi, kam qo’llarda ilgarigi intakt klapanlarni - doimo aortal klapanlarni shikastlaydi. Tashxisotida yurakning exokadiografik tekshiruviga katta ahamiyat beriladi. Revmatoid artritni revmatik poliartrit bilan differensial tashqis qilish kerak. RA uchun yirik bo’g’imlar shikastlanishi, ogriqlarning kechuvchi xususiyati, salisil terapiyaning yaxshi samaradorligi xosdir. RA da bo’g’imlardagi ogriqlar doimiy, tunning ikkinchi yarmida, ertalabga yaqin kuchayadi, ertalablari bo’g’imlardagi siqiqlik aniqlanadi. Ko’pincha kaftning mayda bo’g’imlari shikastlanadi. Nisbatan qisqa vaqtda bo’g’imlarning deformasiyasi, suyaklararo mushaklarning atrofiyasi rivojlanadi. Bo’g’imlar funksiyasining buzilishi sodir bo’ladi. 2/3 bemorlar qonida RF, yuqori

EChT aniqlanadi. Rentgenologik osteoporoz, bo’g’im yorigining torayishi, bo’g’im yuzalarining eroziyasi, uzurlar, ankilozlar kuzatiladi.Revmatizm bashorati patologik jarayon kechishi xususiyatidan va jarayo’nga u yo’ki bu a'zo va tizimlar qosqilishiga bog’liq bo’ladi. Revmatizmning teri va bo’g’im shakllari odatda ijobiy kechadi. Kichik xoreya 18-20 yoshga kelib tugaydi. Pediatriyada kasallikning olim bilan tugashi diffuz miokarditda va meningoensefalitda bo’lishiga mumkin. Revmatizmdagi bashorat asosan yurak holati (yurak nuqsoni mavjudligi va og’irligi, miokardioskleroz va qon aylanish yetishmovchiligi darajasi) bilan bog’liq. Bu jihatdan residivlanuvchi kechish juda ham yo’mon. Faol revmatizmni davolash boshlanishi muddati va revmatik jarayonning orqaga qaytish darajasi muhim. Bolalik va ospirin yoshlarida revmatizm og’irro va ko’proq (20-25% holda) qaytmas klapan o’zgarishlariga olib keladi.

Davolash. Hozirgi vaqtda eng isbotlangan davolash uch bos?ichli davolash hisoblanadi: birinchi bosqich - faol fazada uzoq (4-6 hafta) stasionar davolash; ikkinchi bosqich - kasalxonadan so’nggi sanator yo’ki sanator-kurort davolash; uchinchi bosqich - bisillinomedikamentoz davolash bilan poliklinika sharoitida dispanser kuzatuv. Revmatizmni davolash imqoni bo’lguncha erta bo’lishiga kerak (birinchi soatlarda yo’ki kunlarda - kasallik boshlanishidan 3 kungacha), sababi bu bosqichda yurak va boshqa a'zolar biriktiruvchi to’qimasi o’zgarishlari (mukoid bokish) qaytar bo’ladi; kompleks, adekvat va qattiq individual bo’lmoqi lozim. Revmatizmning faol fazasida bemorni gospitalizasiya qilish kerak. agar buni amalga oshirish iloji bo’lmasa bemor uy sharoitida ko’rpa-tushak tartibiga rioya qilishi kerak. Davolash kompleksiga davolash-cheklovchi va harakat tartibi, rasional ovqatlanish, medikamentoz va fizioterapevtik vositalar kiradi. harakat tartibi revmatik jarayon pasayishiga muvofiq ko’paytiriladi. Ovqat turlituman, oqsillarga, vitaminlarga, fosfolipidlarga boy bo’lishiga kerak. Uglevodli ovqat cheklanadi. qon aylanish buzilishida ovqat asosan sutli-o’simlikli, tuz va suyuqlik cheklangan sutli-osimlik bo’lmog’i lozim.

Qo’llaniladi:

I) Etiopatogenetik, allergiyaga harshi terapiya:

a) antibiotiklar,

b) nosteroid yalliglanishga harshi dorilar (salisilatlar, brufen (ibuprofen), voltaren, indometasin, metindol),

v) glyukokortikoidlar,

g) immunodeperessiv ta'siriga ega dorilar (xinolinli, sitostatiklar, antilimfositar globulin);

2) antidistrofik ta'sir hiluvchi dorilar;

3) qon aylanishi yetishmovchiligida, tuz-suv almashinuvi buzilishida va boshq. simptomatik dorilar.

Antibiotiklardan penisillin 500 000 YeD dan mushak ichiga kuniga 4 mahal 5 kun mobaynida, so’ng mushak ichiga bisillin-5 1,5 mln ED da 4 haftada 1 marta, keyin bemor yil bo’yi bisillinprofilaktikaga otadi. Penisillin streptokokk A guruhiga bakterisid ta'sir qiladi penisilinni ko’taraolmaslik holatida - eritromisin 250 mg dan kuniga 4 mahal. Sefalosporin qatori (kefzol, sefazolin va boshq.) dorilarini qo’llasa bo’ladi. Salisil dorilardan asetilsalisil kislotasi (aspirin) tez-tez qollaniladi, bir muncha kamroq salisilamid, salisil natriy.

Salisilatlar yalliglanishga harshi, antiekssudativ, isitma tushuruvchi, analgeziyalovchi va kuchsiz immunodepressiv ta'siriga ega. Asetilsalisil kislotasi (aspirin) dozasi, shuningdek salisilamidniki - 3-4 g, kam qo’llarda - 5 g va ko’p, salisil natriy - 8-12 g/kun. Salisil dorilar oshqozon shilliq qavatiga qitiqlantiruvchi ta'sir qiladi, bu eroziv gastrit, yara kasalligi, qon ketishlarga olib kelishi mumkin. Dorilarni ovqatdan so’ng poroshok ko;rinishida, ishqorli mineral suv yoki sut bilan birga ichish kerak. Salisitlarni ko’tara olmaslik (qorindagi og’riq, ko’ngil aynish, qusish, boshdagi shovqin, teri toshmalari)da, shuningdek samara yo’qligida, chuzilgan va tez residivlanuvchi kechishida indometasin (metindol) yoki voltaren (diklofenak natriy, ortofen, diklonat va boshq.) 100-150 g. kuniga stasionar davoning toliq davrida beriladi. Stasionardan chiharilgandan keyin bemor aspirin 2 g/kun yoki indometasin (voltaren) 75-100 mg/kun 1-2 oy qabul qilishi kerak. Keyinchalik - aspirin, 1 g; indometasin (voltaren) 500 mg/kun ("retard" shakllari ham mumkin) bir marta 2-3 oy ichida ketma-ket ichadi. Indometasin va kam darajada voltaren MNS va oshqozon - ichaka trakti tomonidan nojoya ta'sirlarni keltirib chiharishi mumkin. Ushbu dorilarga harshi ko’rsatmalar va ularni kotara olmaslik mavjud bo’lganda brufen 600-1200 mg/kun dozasida qo’llaniladi. Lekin u buyrak shikastlanishini, keyinchalik esa oshqozon-ichak traktidan qon ketishlarni yuzaga chiharishi mumkin. Kunlik dozasi - 750 mg (250 mg dan kuniga 3 mahal). Glyukokortikoid gormonlar (metilprednizolon, prednizolon) revmatik jarayonning faolligi yuqori bo’lganda (III-II) va diffuz miokarditda ishlatiladi. Glyukokortikoidlar NYahD lar bilan birga qollaniladi. Metilprednizolon dozasi (medrol va dr.) - 12-16 mg kuniga, prednizolonniki - 20-30 mg/kun. Assoiy kurs 10-14 kun mobaynida olib boriladi, keyin gormonlar dozasi sekin- asta har haftada 2,5-5,0 mg cha kamaytiriladi. Davolash kursi - 4-5 hafta, og’ir qo’llarda - 8-10 hafta. Kuchli yurak yetishmovchiligi va gipertenziyaga moyillik bo’lganda triamsinolon yo’ki deksametazon qollanilgani ma'qul. Triamsinolon (polkortolon) 4 mg dan kuniga 3-4 marta, deksametazon - 0,5 mg dan kuniga 1 martadan 6 martagacha qo’llaniladi.

Glyukokortikoidlar suv-tuz almashinuviga ta'sir etishi bois, kompleks davolashga kaliy dorilari (panangin, asparkam, kaliy orotati) qosqilishi kerak, suyuqlik yig’ilganda esa - aldosteron antagonisti (aldakton, veroshiron kuniga 6-8 tabletkadan), siydik haydovchi dorilar (furosemid kuniga 40-80 mgdan va bosh?.) tavsiya etiladi. Aminoxinolin dorilar (delagil, plakvenil) glyukokortikosteroidlar dozasi kamaytirilganda ishlatiladi: delagil - 0,25 g yo’ki plakvenil - 0,2 g; yuqori immunn faollikda, davomli va tez-tez residivlanuvchi kechishida - 6-8 oygacha. Ushbu dorilar immunodepressiv ta'sir qilishiga ega. Ular salisilatlar va boshqa NYa?D lar bilan birga ishlatiladi.

Immunodepressantlar - 6-merkaptopurin, imuran (azatioprin), xlorbutin - revmatizmning tez-tez residivlanuvchi va davomli kechishi mavjud bemorlarda qollaniladi. Kasallikning bu shakllari klassik antirevmatik dorilar, shu bilan birga kortikosteroidlar bilan davolashga rezistentdir, shu jumladan uzoq vaqt (ko’p oylar mobaynida) xinolin dorilariga ham ta'sirsiz bo’ladi. 3-merkaptopurin va imuran (azatioprina) dozasi - 0,1-1,5 mg/kg tana vazni, xlorbutinniki - 5-10 mg/kuniga. Antidistrofik terapiya (anabo’lik steroidlar, oqsil gidrolizatlari, piramidin hosilalari, gamma-globulin dorilari va boshq.) odatda o’rta terapevtik dozalarda beriladi.

Yurak-qon tomir tizimi dekompensasiyasida yurak glikozidlari (strofantin, korglikon, izolanid, digoksin, digitoksin), siydik qaydovchi (furosemid, laziks, brinaldiks va dr.) dorilar qo’llaniladi.

Bemorlar stasionardan chiharilgandan keyin ambulator davolanishga o’tkaziladi yoki imqoniyat bo’lsa mahalliy kardiologik sanatoriylarga sohayguncha davolanish uchun yuboriladi. Revmatizmli barcha bemorlar dispanser hisobda turishi kerak.

Profilaktika. Revmatizmning birlamchi va ikkilamchi profilaktikasi farqlanadi. Birlamchi profilaktika revmatizm bilan birlamchi kasallanishni oldini olishga haratilgan umumdavlat, jamoat va individual tadbirlar kompleksini tashkillashtirish va hayotga tadbiq etishdan iborat. Buning ichiga sistematik umummustahkamlovchi tadbirlar: a'zotizmni chiniqtirish, fizkultura va sport bilan shuqullanish, streptokokkli infeksiyasi bor bemorlar bilan aloqani iloji boricha kamaytirish, o’tkir va surunkali streptokokkli infeksiyalarni o’z vaqtida va to’g’ri davolash. Anginada, faringitda, streptokokkli tabiatga ega O'RKda fenoksimetilpenisillin 250 mg dan kuniga 4 mahal icqiladi. Agar bu dori bo’lmasa mushak ichiga bisillin-5 1 500 000 YeD bir marta kiritiladi. Kasallikning og’ir kechishi holatida eritromisin 250 mg dan kuniga 4 mahal beriladi. Shuningdek sefalosporinlarni ham qollash mumkin. Tetrasiklin qatori va sulfanilamidlar ishlatilishi tavsiya etilmaydi, sababi A guruhi streptokokklar shtammlarining ko’pchiligi ushbu dorilarga rezistent. Revmatizmning nofaol davrida va ko;rsatib o;tilgan streptokokk infeksiyalarida penisillinterapiyadan (600 000-800 000 YeD/kun) tashhari antirevmatik dorilar: asetilsalisil kislota 2-3 g, voltaren 1 tabletkadan kuniga 3 mahal va boshq. ishlatiladi.

Ikkilamchi profilaktika revmatizm bilan kasallangan shaxslarda kasallikning zorayishi, qaytalanishi va kuchayishini oldini olishga haratilgan kompleks tadbirlarni oz ichiga oladi. Revmatizmli bemorlar dispanser hisobida turishi kerak. Ularga yil bo’yi yo’ki mavsumiy (bahor va kuzda) bisillinoprofilaktika amalga oshiriladi. Yil davomidagi bisillinoprofilaktika afzalroq. Bemor birlamchi kasallik boshlanishi yo’ki kasallik qaytalanishidan boshlab 5 yil mobaynida har oyda 1 500 000 YeD bisillina-5 oladi. Revmatizmning tez-tez qaytalanish shaklida xinolin dorilari (delagil, plakvenil) korsatilgan. Mavsumiy bisillino-profilaktika bisillin-1 (1 200 000 YeD 4 haftada 1 marta) yo’ki bisillin-5 (1 500 000 YeD yuqoridagidek davriylikda) bilan amalga oshiriladi, shunday kurslarning 2-3 tasini oz ichiga oladi. Bisillinoterapiya bilan bir qatorda revmatizmga harshi dorilarning bittasi qollaniladi, 2 g/kun dozada asetilsalisil kislota ma'qulroq. Asetilsalisil kislotani ko’taraolmaslik holatlarida boshqa revmatizmga harshi dorilar (voltaren, indometasin) ishlatilishi mumkin.