Daminov t. A., Xalmatova b. T. Boboyeva u. R

BOLALARDAGI SURUNKALI GASTRITLAR VA GASTRODUODENITLAR

Surunkali gastrit (SG) - bu oshqozon shilliq va shilliq osti qavatining surunkali yalliglanishli qaytalanuvchi kasalligi, u hujayra infiltrasiyasi, fiziologik regenerasiya buzilishlari bilan birga sodir bo’ladi. Mos bo’lmagan davolashda SG sekin asta oshqozonning bez apparati atrofiyasi vujudga kelishi va sekretor, motor hamda inkretor funksiyalari buzilishlarining rivojlanishiga olib keladi. Terapevtik amaliyotdan farqli bolalarda faqat 10-15% dagina SG alohida kasallik hisoblanadi. Ko’pincha duodenit-gastroduodenit bilan birga keluvchi antral gastrit uchraydi. SG tarqalishi juda keng - chamasi 30 dan 50% gacha yer aholisi xastalanadi. Bolalardagi ovqat hazm qilish tizimi kasalliklari ichida oshqozon va on ikki barmoq ichak kasalliklari eng ko’p tarqalgan va bolalar gastroenterologik patologiyalari strukturasida 58-65% ni tashkil etadi hamda 1000 bolaning 100-150 tasida uchraydi. Helicobacter pylori (NR) ning bolalar surunkali gastriti va yara kasalligi etiologiyasidagi yetakchi orni isbotlanganligiga qaramasdan patologik jarayon vujudga kelishiga va uning kelgusi amalga o’shishiga ta'sir hiluvchi xavf omillarini ham inobatga olish darkor.

SG paydo bo’lishigada ekzogen xavfli omillar:

• 
  alimentar - "quruq ovqat", o’tkir va qovurilgan ovqatni iste'mol qilish, oqsil va vitaminlarning yetishmovchiligi, oziq qo’shimchalarini ishlatish, ovqatlanish tartibini buzish va boshq.
  
• 
  ruhiy emosional omil - stress, depressiya
  
• 
  ekologik omillar: atmosfera holati, ovqatda nitratlar mavjudligi, yomon sifatli ichimlik suvi
  
• 
  dori vositalari - nosteroid yalliglanishga harshi dorilar (indometasin, asetilsalisil kislotasi, kortikosteroidlar va h.)
  
• 
  yomon odatlar - chekish, alkogol
  
• 
  parazitar infeksiyalar (asosan lyamblioz)
  
• 
  ovqat allergiyasi va ma'lum oziq mahsulotlarini kotarolmaslik
  
• 
  tish-jag tizimining qoniharsiz holati
  
• 
  gormonal disfunksiyalar
  

SGning endogen omillari:

• 
  HP-infeksiya
  
• 
  safroning oshqozonga reflyuksi
  
• 
  endokrin izdan chiqishlar
  

Yuqori samarali terapevtik texnologiyalar, endosko’piya, oshqozon shilliq qavatini morfologik tekshiruv, ba'zi biokimyoviy va bakteriologik uslublarning rivojlanishi gastritni quyidagi mustahil turlarga ajratish imqonini berdi (Sidney tasnifi):

A turidagi gastrit (endogen, autoimun gastrit) Endogen gastrit oshqozonning qoplovchi hujayralariga nisbatan autoantitanachalar ishlab chiharilishi natijasida paydo bo’ladi. Bolalarda kam uchraydi, faqat gastritning 1-3% qollarida. Gastritning ushbu varianti uchun oshqozonning tanasi va tubida joylashgan birlamchi atrofik o’zgarishlar, oshqozon sekresiyasining kamayishi, qonda gastrin miqdorining ko’payishi xos. V turidagi (bakterial) gastrit HP-assosiirlangan gastrit. Bolalarda ushbu gastrit shakli barcha gastroduodenal patologiyalarning 80-85% ni tashkil etadi. V turidagi SG patogenezida persistirlanuvchi NR infeksiya yotadi, bu ko’pchilik bemorlarning oshqozoni pilorik bo’limida ushbu mikroorganizm topilishi bilan tasdiqlanadi. Infeksiya yuhishi peroral ovqat bilan yoki endosko’pik manipulyasiyalar, zondlash vaqtida sodir bo’lishiga mumkin (NR-infeksiyaning patogenezini saytdagi pediatriya qismidagi yara kasalligiga bahishlangan ma'ruzadan harang).

S turidagi gastrit (reaktiv, kimyoviy gastrit, reflyuks-gastrit) S gastriti patogenezida hal hiluvchi orinni o't kislotalari tushishi bilan kechadigan va oshqozon shilliq qavatini hamda epiteliyni shikastlovchi duodenogastral reflyuks egallaydi. Ushbu variantning boshqa sabablari orasidan yetakchi orinni nosteroid yalliglanishga harshi dorilar (asetilsalisil kislota va boshq.) egallaydi. Nosteroid yalliglanishga harshi dorilarning antiprostoglandinli ta'siri oqibatida bikarbonatlar va shilliq ishlab chiharilishi to’xtatiladi, keyinchalik eroziyalar, mikrosirkulyasiya buzilishlari rivojlanadi. Ukraina pediatrlari tomonidan qo’llaniladigan va Ukraina SSV tavsiya etgan (2000) SG ning zamonaviy tasnifi "Sidney tasnifi" ga (1990) javob beradi. Bolalardagi SG odatda irsiy moyillik va yuqorida korsatilgan xavf omillari mavjudligida paydo bo’ladi. SG klinikasi turli-tuman va oshqozonning sekretor, evakuator funksiyalari buzilishi xususiyati, bolaning yoshi va xususiyatining oziga xosligi bilan bog’liq. Qo’zish davrida xlorid kislotasi sekresiyasi bilan bog’liq SG ning quyidagi klinik xususiyatlari qayd qilinadi:

Xlorid kislotasining kuchaygan (yo’ki normal) sekresiyasida (ko’pincha V turdagi gastrit)

Og’riq sindromi: jadal va davomli, ovqat iste'mol qilish bilan bog’liq. Erta ogriqlar fundal gastrit uchun, kechqurungi ogriqlar esa antral gastrit uchun xos. Tungi vaqtdagi ogriqlar. Yil fasli, parhez buzilishi bilan aniq bog’liqlik yo’q. Katta yoshdagi bolalarda paypaslash vaqtida epigastral sohada va piloroduodenal zonada ortamiyona og’riq qayd qilinadi. Dispeptik sindrom: "achchiq" kekirish, havoli kekirish, jihildon qaynashi, ko’ngil aynishi, ich qo’tishlarga moyillik. Nospesifik intoksikasiya va asteniya sindromlari ozgaruvchan. Vegetativ o’zgaruvchanlik, jizzakilik, ruhiy va fizik zoriqishlarda tezda charchash nazarni tortadi.Xlorid kislotasining kuchsiz sekresiyasida (ko’pincha A turidagi gastrit)og’riq sindromi kuchsiz ifodalangan, epigastral sohadagi simillovchi tarqoq ogriqlar xos. Ovqatdan so’ng qorinning yuqori qismida og’irlik va tolish sezgisi; ogriqlar ovqat sifati va hajmiga bog’liq ravishda paydo bo’ladi va kuchayadi. Paypaslashda epigastral sohada kuchsiz "tarqoq" og’riqlilik. Dispeptik sindrom ogriq sindromidan ustun keladi. Ovqat bilan kekirish, ko’ngil aynishi, og’izda achchi? his qilish, ishtaha pasayishi, meteorizm, ozgaruvchan ich kelishi kuzatiladi. Pasaygan sekretor faollikka ega gastritda ba'zi ovqat mahsulotlariga (botqa, sutli ovqatlar va h.) jirkanish. Nospesifik intoksikasiya sindromi ancha ifodalangan, asteniya ustun keladi. Bemorlar rangpar, ovqat hazm bo’lishiganing oshqozon bosqichi buzilishi va oshqozon osti bezi tomonidan ikkilamchi buzilishlar natijasida tana vazni kamaygan, og’ir qo’llarda poligipovitaminoz ko’rinishlari, kamqonlik paydo bo’ladi. Mamlakatimiz pediatrik amaliyotida oshqozonning kislota hosil qilish funksiyasiga katta e'tibor beriladi, u nafaqat gastroenterologik patologiyaning klinik ko’rinishlari xususiyatlariga ta'sir etadi, balki antisekretor terapiya va reparantlarni asoslangan holda tayinlash imkonini beradi.Oshqozonning kislota hosil qilish funksiyasini aniqlashning zamonaviy uslubi me'da ichi rN-metriyasidir. Bu uslub oshqozonning tanasi va antral bo’limi rN ni aniqlash imqonini beradi. Oshqozon tanasi normal rN och qoringa 5 yoshdan katta bolalarda 1,7-2,5 ni tashkil qiladi, gistamin yuborgandan keyin - 1,5-2,5 ga teng. Kislotani neytrallovchi me'daning antral bo’limi 5 dan katta rN ga ega (Shabalov M.P., 1999). Ya'ni oshqozonning tanasi va antral bo’limlari rN farqi normada 2 dan ko’pligi kompensasiyalangan holatni ko’rsatadi. Ushbu farqning kamayishi antral bo’limning neytrallovchi xossasi pasayishidan va on ikki barmoq ichak kislotalanganligidan (dekompensasiyalangan holat) dalolat beradi. Ba'zi, me'da ichi rN-metriyasini amalga oshirish imqoni yo’q davolash-profilaktik muassasalarda oshqozonning rN ni tekshirish turli qitiqlovchilar yo’rdamida fraksion usulda olib boriladi. SG tushunchasi klinik-morfologik. Oshqozon zararlanishining eng toliq manzarasini me'daning antral, fundal bo’limlari va burchagi bioptatlarini kompleks organish beradi. Ta'kidlash joizki, yetakchi gastroenterologlar nuqtai nazaridan oshqozonni morfologik tekshiruvdan otkazmasdan gastrit tashxisini qoyish qonunga togri kelmaydi. Morfologik tekshiruvgacha dastlabki tashxis sifatida yarasiz dispepsiya terminini qollash tavsiya etiladi. SG ni zamonaviy tekshiruv sxemalari gastrit turi, oshqozonning sekretor funksiyasi, bola yoshi, vegetativ nerv tizimi holati va uning ruhiy-emosional ahvoliga bog’liq.

Bolalardagi qorin ogriqlarining ko’pchiligi psixogen xususiyatga ega ekanligi inobatga olinsa - SG tashxisini endosko’pik va gistologik verifikasiya qilish kerak va faqat shundan keyingina birga qosqilib kelgan gastroenterologik, somatik va ruhiy somatik patologiyalarni inobatga olibgina terapiyani boshlash zarur.

A turidagi gastritni davolash tamoyillari

Me'yorga yaqin oshqozon funksiya qilish sharoitlarini yaratishga haratilgan ornini bosuvchi terapiya, oshqozon shilliq qavati atrofik jarayonlarini kompensasiyalash amalga oshiriladi.

Terapiyaning asosiy uslubi - davo ovqatlanishdir. Q’ozish bosqichida oshqozon shilliq paradasini funksional, mexaniq, termik va kimyoviy asrashni ta'minlovchi №1a parhezi va 5-6 martalik ovqatlanish tayinlanadi. Rasionda oshqozon shilliq paradasini qitiqlovchi ovqatlar (tuzlangan, dudlangan, seryog shorva, marinad, o’tkir ziravorlar, qovurilgan go´sht va baliq) bo’lmasligi kerak. Bemorlar ko’pincha qaymogi olinmagan sutni, uzum sharbatini, qaymoqni ko’tarolmasligi inobatga olinsa ularni rasiondan chiharib tashlash zarur. Tuz, quyuq choy va qahva, ularning sun'iy turlarini iste'mol qilish cheklanadi. Yalliglanish bartaraf qilinishi bilan fundal bezlarni sekin asta oshib boruvchi funksional stimulyasiyasi ko’rsatilgan. Bu maqsadda №2 yo’ki hatto №15 parhez tayinlanadi. Bunda go´shtning va baliqning yo’g’li navlarini, ?iyin eriydigan hayvon moylarini, qovurilgan kartoshkani, quymoqsimon xamir ovqatni, qonservlangan mahsulotlarni, dudlanmalarni, shirinliklarni qabul qilish cheklanishi darkor. Sut yangi nordon-sut mahsulotlari (chuchuk qatiq, qatiq, tvorog, o’tkir bo’lmagan tvorog) bilan almashtiriladi. Yangi va qora non, yog va shirinlik qoshilgan xamirdan tayyorlangan mahsulotlar, qaymoq, quyuq qaymoq, karam, ichakda gaz hosil hiluvchi uzum iste'moli cheklanadi.Antixolinergik va antasid vositalari A turidagi gastritda tayinlanmaydi. Og’riq va dispeptik sindrom mavjudligida metoklopramidni, sulpiridni, no-shpani, butilsko’polaminbromidni (busko’pan) ichishga buyurish yo’ki m/o qo’llash yaxshi samara beradi. qoplovchi va burishtiruvchi o’simlik vositalari: bargizub barglaridan tayyorlangan damlama, plantaglyusid granulalari, dastarbosh, moychechak, yalpiz, qizilpoycha, valeriana ildizi keng qollaniladi. Osimliklar damlamasi 1/3-1/2 stakandan kuniga 4-5 mahal ovqatdan oldin 2-4 hafta mobaynida beriladi. Oshqozonning sekretor funksiyasini stimulyasiya qilish maqsadida sekresiyani stimullovchi kombinirlangan osimlik vositalarini: gerbogastrin, gerbion me'da tomchilari, bargizub va uning dori vositalarini (pantaglyusid) qollash mumkin. O’rnini bosuvi terapiya uchun xlorli-vodorod kislotasini, pepsinni va boshqa vositalarni ishlatsa bo’ladi. Oshqozon shilliq qavati trofikasini yaxshilash borasida mikrosirkulyasiyani, oqsil sintezini va reparativ jarayonlarni kuchaytiruvchi vositalar: nikotin kislotasi dorilari, V va S guruhi vitaminlari, metilurasil, solkoseril qollaniladi. qosqilib kelgan megaloblast kamqonlikda qo’shimcha ravishda vitamin V12 in'eksiyasi tayinlanadi. qozish davrining bosilish bosqichida fizioterapiya uslublarini, mineral suvlar bilan davolashni qollash mumkin. Kasallik qo’zishi yo’q bo’lgan davrlarda bemorlarga sanator-kurort davo tavsiya qilinadi.V turidagi gastritni davolash tamoyillari. Ko’pchilik qo’llarda V turidagi gastritlarni NR chaqirishi inobatga olinsa, bunday gastritni davolash asosida xelikobakter infeksiyani eradikasiya qilish yotadi. Antixelikobakter terapiya sxemasi bo’yicha ma'lumotlar yara kasalligiga bahishlangan ma'ruzada to’liq keltirilgan. Shu bilan bir vaqtda davolashning bjshlang’ich bosqichlarida parhezli ovqatlanish ozining ahamiyatini yo’qotmadi. №1 parhez tayinlanadi, u oshqozon shilliq pardasiga mexaniq va kimyoviy ta'sirlarni ortamiyona kamaytiradi. Ovqat qabul qilish miqdori kuniga 4-6 martagacha ko’paytiriladi. Qo’zish davrida ogriq sindromining juda ham ifodalanganligida spazmolitiklar - drotaverin (drotaverin-KMP, no-shpa, no-x-shpa), galidor, papaverin qo’shimcha tayinlanadi. Ba'zi qo’llarda xolinolitiklar - atropin, busko’pan samarali. Oshqozon shirasining yuqori kislotaligi korsatkichlarida selektiv

M-xolinolitiklar guruhi antisekretor dori vositalari - pirenzepin (gastrosepin) 4 haftagacha muddatga tayinlanadi. Maktabgacha yoshdagi bolalarda dori dozasi tabletka shaklida 12,5 g dan kuniga 2 mahal, maktab yoshidagilarda esa25 g dan kuniga 2 mahal. Gistamin N2-reseptorlar blokatorlari (famotidin, ranitidin) 2 haftagacha beriladi. 10 yoshdan katta bolalarga famotidin 0,02-0,04 g dan uyqudan

oldin tayinlanadi. Antisekretor terapiya kursi tugatilishidan keyin fosfalyugel kabi kompleks antasidllar qollaniladi, yoki gidroksid magniyli algedrat saqlovchi dori vositalari (almagel, almol, maaloks) beriladi. Diosmektit (smekta) ni 2 yoshdan katta bolalarda 6-9 g kuniga suvdagi eritma korinishida tayinlash mumkin. Davolash kursi tugatilgandanoq eradikasion terapiyaning samaradorligini tasdi?lash uchun, asosan qoldiq dispeptik va og’riq korinishlarida sitoprotektorlar kursi - skralfat (antruksal, venter) tayinlanadi. Sukralfat dozasi bolalarda 0,5-1,0 g dan 4 marta qabul qilishga (tunda bir marta qabul qilish sharti bilan) bir oy davomida beriladi. Oshqozon osti shilliq qavati trofikasini yaxshilash maqsadida chakanda moyi, polivitamin dori vositalari 3-4 haftagacha muddatga qollanilishi mumkin. Kompleks terapiyada 2-3 haftagacha traknvilizatorlar - diazepam (seduksen, sibazon), tazepam va boshq. tayinlash asosli bo’ladi. O’simlik sedativ dori vositalari - valeryana ekstrakti, persen samarali. S turidagi gastritni davolash tamoyillariMotorika buzilishlari, duodenogastral va gastroezofagal reflyukslar bilan kechuvchi S turidagi gastrit (reflyuks-gastrit) ni davolashda metoklopraimd (reglan, serukal) ni tayinlash korsatilgan, u kardiyning yopuvchi funksiyasini me'yorlashtiradi. Metoklopramid shuningdek oshqozon-qizilo’ngach reflyuksini ham pasaytiradi, oshqozonning boshatilishini tezlashtiradi va oshqozon shilliq qavatining shikastlarga harshiligini oshiradi. Kamdan-kam qo’llarda giperkinetik hodisalar, uyquchanlik, quloqdagi shovqinlar, og’iz shilliq qavatlari quruqlashuvi kabi nojoya ta'sirlar kuzatilishi mumkin. Me'da motorikasini domperidon (motilium) normallashtiradi. Bu dori vositasi serukalga nisbatan yumshoqroq ta'sir qiladi, nojo’ya ta'sirlari kam. Gastroezofagal reflyuksda selektiv xolinomimetik sizapridning qollanilishi istiqbo’llidir (yurak o’tkazuvchi tizimi buzilishlarida ehtiyotkorlik bilan ishlatish zarur). Oshqozon shilliq qavatiga safroning agressiv ta'sirini neytrallash maqsadida fosfalyugel tayinlanadi, u antasid ta'siridan tashhari ot kislotalarini adsorbsiyalaydi va qoplab oluvchi ta'siriga ega. Yaxshi sitoprotektiv ta'sir qilish xususiyatiga sukralfat (ankrusal, venter, ulgastran, sukreyz) ega. Dori vositasining reflyuks-gastritda ta'sir mexanizmi shikastlangan shilliq qavat yaqinidagi to’qimalarning oqsillari bilan kompleks birikmalar hosil qilishdan iborat. Sukralfat pepsinni va ot kislotalarini adsorbsiya qiladi, shilliq qavatning kislotali-pepsinli omilga turg’unligini ta'minlaydi. Sitoprotektor ta'sirga diosmektit (smekta) ham ega. Prostoglandinlarning sintetik analogi sitoprotektorlari (saytotek, arboprostil va boshq.) eng samarali. Ta'sir mexanizmi bo’yicha ular bolalarda qo’llash uchun istiqbo’lli bo’lishiga mumkin, sababi bazal va stimulyasiyalangan me'da sekresiyasini pasaytiradi, regenerasion jarayonlarni stimullaydi. Lekin, bu dori vositalari ko’pincha dispeptik hodisalarni, reproduktiv tizim tomonidan qator nomaqbul samaralarni, allergik reaksiyalarni yuzaga chiharishi mumkin va shuning uchun faqat eroziv gastrit mavjud ospirinlarda qollaniladi. Alohida SG lar yo’ki duodenitlar bolalarda kam uchraydi, ko’pincha biz gastroduodenit bilan to’qnashamiz. Yetakchi pediatrlar nuqtai nazaridan kelib chiqqan holda gastroenterologik patologiya bo’yicha og’irlashgan anamnezi mavjud bolalardagi surunkali gastroduodenit yara oldi holati deb haraladi.Surunkali gastroduodenit (SGD) - yalliglanishli xususiyatga ega surunkaliresidivlanuvchi kasallik, u oshqozon va on ikki barmo’q ichak shilliq qavati va bez apparati nospesifik struktur qayta qurilishi (distrofik, yalliglanishli va regenerativ o’zgarishlar), turli sekretor va motor buzilishlar bilan kechadi.

SGD - surunkali gastroduodenal kasalliklarning eng ko’p tarqalgan shakli. Oshqozon va on ikki barmoq ichak kasalliklari strukturasida 58-74% ni tashkil etadi. Tashxislashda SGD rivojlanishi xavf omillari mavjudligini va irsiy moyillikni hisobga olish kerak. Kasallik klinikasi yalliglanish jarayonining bosqichi va ifodalanganligiga, oshqozon sekretor funksiyasi, me'da va on ikki barmoq ichakning motor-evakuator buzilishlariga bog’liq. SGD qo’zish davrida, xuddi yara kasalligi singari, ogriq, dispeptik va surunkali nospesifik intoksikasiya klinik sindromlari uchraydi. Klinik manzaraning o’ziga xosligini gepatobiliar tizim, ichak, oshqozon osti bezi patologiyalari belgilaydi. Klinik simptomlar xuddi yara kasalligidagidek, lekin ogriq sindromining mavsumiyligi yo’q, tungi og’riqlar kamdan-kam qo’llarda kuzatiladi.

Og’riq sindromi. qorindagi og’riqlar eng xususiyatli, ular zirqirovchi, uzoq davom etuvchi, ertalab och qoringa va ovqatdan 1,5-2 soatdan keyin boshlanadi. Ko’pincha o’tkir, xurujsimon, qisqa vaqtli og’riq bo’ladi, epigastral sohada, o’ng qovurga ravoqi ostida, kindik atrofida joylashadi. Ovqat iste'mol hilgandan so’ng va fizik yuklamadan keyin kuchayadi. Eroziv giperasid SGD da och qoringa, tungi va kech ogriqlar qosqilib keladi. Paypaslaganda epigastral sohada tarqoq ogriq, piloroduodenal zonada ijobiy Mendel simptomi aniqlanadi, eroziyalarda - mushaklarning lokal taranglashishi bo’lishiga mumkin.

Dispeptik sindrom: tez-tez kekirish, jihildon qaynashi, uzoq davom etuvchi ko’ngil aynishi, ovqatdan keyingi og’irlik hissiyoti, og’izda achchiq ta'm, meteorizm, ich qo’tishlar, ancha kam qo’llarda - ozgaruvchan ich kelishi.

Nospesifik intoksikasiya sindromi: emosional labillik, tez-tez bosh og’riqlari, jizzakilik, umumiy holsizlik, astenizasiya. Zamonaviy sharoitlarda SG va SGD ni davolashda, adekvat tashxisotni va davolashni olib borish uchun yetarlicha paraklinik tekshiruv uslublarini bajarish lozim:

Laborator tekshiruvlar:

a) majburiy (bir martalik):

• 
  qonning klinik tahlili;
  
• 
  siydikning klinik tahlili;
  
• 
  umumiy oqsil va qonning oqsil fraksiyalari;
  
• 
  Helicobacter pylori ga testlar (tez ureazli, bakteriologik, nafas ureazli test, serologik (IFA), najasdagi NR antigeni konsentrasiyasini tahlili, PSR);
  

b) zarur bo’lganda:

• 
  najasni yashirin qo’nga tekshirish (Gregersen reaksiyasi);
  
• 
  bioptatlarni gistologik tashxisot uslubini qo’llagan holda gistologik (sitologik) tekshiruv - "oltin standart";
  

• 
  immunograma;
  

Instrumental tekshiruvlar va tashxisot mezonlari:

Majburiy:

• 
  fibroezofagogastroduodenoskopiya, moljalli biopsiya va NR ekspress diagnostikasini o’tkazish bilan (eroziv SGD da - ikki
  

marta);

• 
  oshqozon ichi RN-metriyasi (yoki oshqozon tarkibini fraksion tekshirish) - bir marta;
  
• 
  qorin parda bo’shlig’i a'zolari UTT - qosqilib kelgan patologiyani aniqlash uchun bir marta.
  

Zarur bo’lganda:

• 
  oshqozon va o’n ikki barmoq ichakni rentgenologik tekshiruv (motor-evakuator buzilishlari, rivojlanish anomaliyalari);
  
• 
  reografiya;
  
• 
  qo’shilib kelgan patologiya xususiyatiga mos ravishda boshqa tekshiruvlar
  

Davolashning asosiy tamoyillari odatda SG terapiyasi tamoyillariga oxshash va kasallik davri, klinik-endosko’pik o’zgarishlar xususiyati, oshqozon sekretor funksiyasi holati hamda me'da va o’n ikki barmoq ichakning motor-evakuator funksiyasi buzilishlariga bog’liq bo’ladi.

qozish davrida davolash (stasionar yoki ambulator), fizik faollik tartibi sharoitlarini aniqlash zarur.

Bemor holatini hisobga olgan holda parhez tadbirlarini tayinlash (stol № 1 yo’ki № 5).

Kompleks terapiya tarkibiga kiradi:

• 
  NR mavjudligida: eradikasion anti-NR-terapiya (odatda 7 kun mobaynida);
  
• 
  Antisekretor dori vositalari: gistamin N2-reseptorlari blokatorlari 2-3 haftaga, selektiv M1- xolinolitiklar (pirenzepin 4 haftaga).
  

Zarur bo’lganda sitoprotektiv va sorbsion samarali antasidlar 10-14 kungacha qosqiladi. Smekta 1 paketdan kuniga 3-4 marta;

• 
  Prokinetiklar (domperidon) reflyukslar va duodenostaz bo’lganda tayinlanadi - 10 kunga.
  
• 
  Spazmolitiklar (drotaverin, papaverin, metasin) - 7-10 kunga;
  
• 
  Sedativ dori vositalari va trankvilizatorlar, o’simlikdan ishlab chiharilgan tinchlantiruvchi vositalar.Antisekretor dori vositalari to’xtatilgandan keyin reparantlar - smekta, sukralfat, likvitron, chakanda moyi 4-6 hafta muddatga tayinlanadi. Bir vaqtning o’zida yondosh oshqozon osti bezi patologiyasi ferment dori vositalari tayinlash bilan davolanadi. O’spirinlarga ichak spazmolitiklari
  

(disetel, pinaveriy bromid) berish mumkin, ich qo’tishlarda ich boshashtiruvchi dori vositalari (makrogol) va boshqalar tayinlanadi. Kasallik qo’zish davrida fizik davolash uslublari qollaniladi - elektrodavolash, issiqlik bilan davolash. Oshqozon va on ikki ichak motor-evakuator funksiyasini me'yorlashtirish va oshqozon shilliq pardasi trofikasini oshirish uchun lazer va magnit-lazer terapiya qollaniladi. Nomedikamentoz davolash uslublari ichidan refleksoterapiya qollaniladi.

Klinik remissiya davrida: fitoterapiya, balneoterapiya, fizioterapiya, LFK, noan'anaviy nomedikamentoz terapiya. Stasionarda bo’lishi muddatlari ortacha 21 kun (erozif SGD da - 28 kun).

Stasionar davolashni mahalliy gastroenterologik sanatoriyda davom etish maqsadga muvofiq. SG va SGD da dispanser kuzatuv oxirgi qo’zish vaqtidan 5 yil mobaynida, ko’rikdan o’tkazish yiliga 2 martadan kam bo’lmasligi kerak. Bemorlarni vrach-pediatr 6 oyda 1 marta va pediatr-gastroenterolog bir yilda 1 marta ko’rikdan o’tkazadi. Fibrogastroduodenoskopiya yiliga 1 marta bajariladi. Eroziv SGD da tekshiruv soni yiliga 3 martagacha ko’paytiriladi, endosko’pik tekshiruv esa yiliga 2 marta.

SGD yo’ki SG bilan kasallangan bemor bolani dispanser hisobotdan chiharish 5 yillik klinik-rentgenologik remissiya sharoitida amalga oshiriladi.

BOLALAR VA O’SPIRINLARDA OSHQOZON VA O’N IKKI BARMOQ ICHAKNING YARA KASALLIGI

Yara kasalligi -oshqozon va on ikki barmoq ichak bilan bir qatorda patologik jarayo’nga ovqat hazm qilish tizimi boshqa a'zolari qosqilishi, bemor

hayotiga xavf soluvchi asoratlar rivojlanishi bilan kechuvchi progressivlashish moyilligiga ega surunkali va qaytalanuvchi kasallik. Yara kasalligi (YaK) ning solishtirma og’irligi barcha gastroenterologik kasalliklarning 13,5% ni tashkil etadi, va duodenal yaralar ustun keladi (90-95%). Lekin 5-8% qo’llarda yara kasalligi perforasiya, penetrasiya, perivessiritlar, stenozlanish, oshqozon-ichak qon ketishlari bilan asoratlanadi. Oxirgilari hayot uchun real xavf soladi, sababi hatto juziygina qon ketishlar ham bolalar tomonidan og’irroq boshdan o’tkaziladi.

Etiologiyasi va patogenezi.

Zamonaviy harashlarga binoan YaK polietiologik kasallik sifatida haraladi, uning sabablari tarkibiga quyidagilar kiradi:

• 
  irsiy moyillik
  
• 
  homila gipoksiyasiga, shu jumladan oshqozon gipoksiyasiga olib keluvchi perinatal patologiya (bola tashlash xavfi, homiladorlik gestozlari, tug’ruq patologiyalari, MNT ning perinatal zararlanishi)
  

• 
  oshqozon shilliq qavati (OShQ) allergik shikastlanishi, bunda to’qima eozinofiliyasi va IgE ishlab chiharuvchi hujayralar soni oshishi qayd qilinadi
  
• 
  ovqatlanish xususiyatining o’zgarishi:
  

1) sun'iy ovqatlantirishga erta o’tkazish

2) yangi meva va sabzavotlarning; makro- va mikroelementlarning; enterosorbent vazifasini bajaruvchi ovqat tolalarining yetishmovchiligi

3) rafinasiyalangan oqsil va uglevodlarning ovqatlanish rasionida ko’pligi, shuningdek tarkibiga pestisidlar, metalorganiq birikmalar, mikotoksinlar, antibiotiklar, gormonlar kiruvchi ko’p miqdorda yo’q va qonservirlangan mahsulotlarni qabul qilish

4) maktab o’quvchilarida tartibsiz ovqatlanish

• 
  ekologik sharoitning yomonlashuvi, organizmga suv bilan ksenobiotiklar, og’ir metallar tuzlari, turli metabo’litlar tushishi
  
• 
  ichak disbakteriozi
  
• 
  antimikrob va ulserogen dori vositalarini (kortikosteroidlar, NYaQD) tez-tez va uzoq kurslar bilan qabul qilish
  
• 
  bolalarda oshqozon-ichak trakti (OIT) ning sil, zahm, zamburu?li zararalanishi ehtimoldanholi emas
  
• 
  gelmintozlar, parazitar kasalliklar
  
• 
  tez uchraydigan infeksion kasalliklar: virusli gepatitlar, rotavirus infeksiyalar, dizenteriya, salmonellez
  
• 
  mikrob florasining boshqa vakillari: bakteroidlar, laktobakteriyalar, fuzobakteriyalar, stafilokokklar, streptokokklar, neyseriyalar va boshq., ular shartli-patogen flora bo’lishigaa haramasdan oshqozonning ishqorlanishiga va shuning bilan birga oshqozon shirasining proteolitik faollligi oshishiga olib keladi
  
• 
  boshqa somatik kasalliklar: jigar, oshqozon osti bezi, ichak, yurak-qon tomir tizimi, buyraklar, kamqonlik bilan kechuvchi qon kasalliklari; endokrin tizimi kasalliklari (qandli diabet), motor-evakuator buzilishlar bilan sodir bo’luvchi gipodinamiya, stress omillari
  
• 
  urbanizasiya, chunonchi bolalarning erta ishlab chiharish faoliyati, yomon material ta'minot, ota-onalarning alkogolizasiyasi
  
• 
  bolalardagi, asosan ospirinlarda neyrovegetativ va ruhiy-emosional buzilishlar
  
• 
  reflyuks, sfinkter apparati yetishmovchiligi bilan namoyon bo’luvchi ovqat hazm qilish tizimi sfinkterlarining faoliyati buzilishi
  
• 
  almashinuv jarayo’nlarining muvozanati buzilishi va zoriqishi, neyrogumoral va endokrin boshharuvning tuzilishi, immunogenezning etilmaganligi
  
• 
  ikkilamchi immunotanqislik holatlar, ko’pincha ekologik noqulay regionlarda yashovchi bolalarda YaK hosil bo’lishigada NR patogenetik ahamiyati, ularning oshqozon piloroantral bo’limi shilliq pardasini kolonizasiyalash va on ikki barmoq ichak piyozchasida oshqozon metaplaziya ochoqlarini shakllantirish xususiyati bilan bog’liq.
  

NR komplement tizimini faollashtirib komplement bog’liq yalliglanish chaqiradi, immunokomponent hujayralarni qo’zg’atadi va ularning lizosomal fermentlari oshqozon va o’n ikki barmoq ichak shilliq qavati epiteliositlarini shikastlaydi, oshqozon va o’n ikki barmoq ichak shilliqi gliko’proteinlari sintezini va sekresiyasini pasaytiradi, oshqozon va o’n ikki barmoq ichak shilliq qavati rezistentligini kamaytiradi, shu bilan N+ retrodiffuziyasi kuchayishi bilan shilliq qavatning proteolitik "buzilishi"ga olib keladi. Patogenetik jarayonlarda xelikobakter ahamiyati uning maxsus oqsil - xlorid kislota sekresiyasini ingibitorini ishlab chiharadi, shuningdek epitelial qavat butunligini buzuvchi proteaza va fosfolipazani faollashtiradi, epitelial qavatni zararlovchi katalaza va alkogol-degidrogenazani kuchaytiradi.YaK rivojlanishidagi endogen omillar ichidan eng ahamiyatlisi qatoriga OShQ va o’n ikki barmoq ichak shilliq qavatiga ta'sir hiluvchi agressiv omillar (kislota ishlab chiharish sathi, yuqori proteolitik faollik, asosan pepsinogenning oshgan miqdori hisobiga) va uning himoya elementlari holati (shilliq ishlab chiharish xususiyati va darajasi, shu jumladan gliko’proteidlar va glikoaminoglikanlar almashinuvi, prostoglandin Ye2, bikarbonatlar, sekretor immunoglobulin A ishlab chiharilishi, OShQ dagi qon aylanishi) orasidagi nisbatdir. YaK da ushbu muvozanatning himoya omillari kamayishi tomon o’zgarishi korsatilgan, bu OShQ va on ikki barmoq ichak shikastlanishiga sharoit yaratadi. Muhim rol bemorning asab-ruhiy zoriqishi, asosan vegetativ statusning parasimpatik yonalishi mavjud bolalarda ancha

ifodalangan gastroduodenal motorikaga beriladi. Oshqozon motor faolligi kuchayishi undan nordon tarkibning o’n ikki barmoq ichakka tezda o’tishiga, OShq morfologik o’zgarishlariga olib keladi. Duodenogastral reflyuks borligi oshqozo’nga yog kislotalari tushishiga sharoit yaratadi, shilliq himoya barerini shikastlaydi. Korsatilgan vaziyat NR mavjudligi bilan chuqurlashadi, u ?imoya qavatiga kirib oshqozonning antral bo’limi qoplovchi epiteliysida adgeziyalanadi. Epiteliy bilan bog’lanish mahalliy yalliglanish va tizimli immun reaksiya rivojlanishi bilan kechadi, himoya shilliq qavatining degenerasiyasiga olib keladi. Yalliglangan shilliq qavat kislotaga va pepsinga juda ham sezgir va oxir-oqibat yara chuqurchasi paydo bo’lishiga mumkin. Oshqozon boshatilishi natijasida uning nordon tarkibi o’n ikki barmoq ichakning epiteliysi bilan qontaktga tushadi, natijada unda oshqozon metaplaziyasi rivojlanadi. NR ning oshqozon epiteliysiga bo’lgan yuqori va spesifik oxshashligi on ikki barmoq ichakdagi metaplazirlangan ochoqlar paydo bo’lishigaa olib keladi.

Shunday qilib, hozirgi vaqtda YaK rivojlanishida NR yetakchi rol o’ynashi haqida tola asos bor.

Yara kasalligi tasnifi Joylashishiga qarab:

1. Oshqozonda

2. O’n ikki barmoq ichakda.

3. Oshqozon va o’n ikki barmoq ichakda

Klinik-endosko’pik bosqich: yangi yara; yarali defektning epitelizasiyalanishining boshlanishi; yara defektining duodenit saqlangan

sharoitda bitishi; klinik-endosko’pik remissiya.

Og’irligi bo’yicha:

-yengil;

-o’rta og’irlikda;

-og’ir

Asoratlar:

-qon ketishlar;

-perforasiya;

-penetrasiya;

-stenoz;

Klinikasi. Yara kasalligining klinikasi bolalarda kasallik bosqichi va yara joylashishiga bog’liq. Eng doimiy va ahamiyatli simptom og’riq hisoblanadi. Ushbu og’riqning xususiyatli xossasi - ovqat qabul qilish bilan bog’liqligi. hatto ogriq u yo’ki bu doimiy xususiyatga ega bo’lganda ham uning ovqatdan keyin biroz vaqtdan so’ng kuchayishini aniqlash mumkin. Og’riqlar bevosita ovqatdan keyin - 30-60 daqiqadan so’ng (erta og’riqlar deb ataluvchi), yo’ki 2-3 sotadan keyin (kech ogriqlar) paydo bo’lishiga mumkin. Tungi ogriqlar katta tashxisiy ahamiyatga ega, ular ko’pincha juda ham jadal bo’ladi va aksar qo’llarda ovqat (sut, qatiq, bir nechta huplam suv) qabul hilgandan so’ng otib ketadi. Xususiyati bo’yicha og’riqlar xurujsimon, kesuvchi, sanchuvchi, belga, o’ng yelkaga, kurakka irradiasiya qiladi. Oriqlar joylashishi yara joylashishi bilan aniqlanadi: og’riqlar ko’pincha epigastral sohada va or’ta chiziqdan o’ngda paydo bo’ladi. Avj olish davrida bemorlar ogriqni kamaytiruvchi eng qulay vaziyatni izlashadi. Ko’pincha bunday vaziyat otirgan holda yo’ki yonboshga yotgan holda tanani egish va oyoglarni qorin tomo’nga tortish korinishida bo’ladi. Agar yara

oshqozonning oldingi devorida joylashgan bo’lsa, unda ogriq chalqancha yotganda yo’ki orqaga egilgan holatda yengillashadi. Og’riq sindromining juda tashxisiy hamiyatiga haramasdan, ba'zi bolalarda u yo’q bo’lishiga mumkin: bu "yashirin" yo’ki maxfiy kechuvchi yaralarada kuzatiladi. Ma'lumki, yara kasalligining qon ketishi va perforasiya kabi, og’ir asoratlari ogriq ifodalanmagan bemorlarda sodir bo’ladi. Yara kasalligining eng erta va tez uchraydigan simptomi jihildon qaynashi hisoblanadi. Ko’pincha u ogriqlardan oldin keladi va davriy xususiyatga ega bo’ladi: och qoringa, tungi jihildon qaynashi. Og’riq va jihildon qaynashiga haraganda kekirish, ko’ngil aynishi va qusish bemorlarda kam kuzatiladi. qusish ogriq bilan bog’liq. Simptomlarning quyidagi ketma-ketligini belgilash mumkin: jihildon qaynashi – og’riq - ko’ngil aynishi - qusish - dispepsik sindrom yengillashishi.

Bolalarda ishtaha ko’pincha saqlangan, ba'zida kuchaygan. Til oq karash bilan qoplangan, nam. Ich qotishi kasallik qo’zishi bor bemorlarga xos. Og’riq va dispeptik sindromlarning mavsumiyligi (bahor, kuz) qayd qilinadi. Ko’rikdan o’tkazishda ortamiyona surunkali intoksikasiya va gipovitaminoz belgilari aniqlanadi. qorin paypaslanganda qorinning yuqori qismida va o’ng qovurga ostida og’riqlilik va qorin oldingi devori mahalliy mushak himoyasi aniqlanadi.

Yara kasalligi asoratlari:

1. qon ketishlar, qon qoshilmalari bilan qusish, melena, holsizlik, bosh aylanishi, taxikardiya bilan birga kechadi;

2. Penetrasiya (yaraning boshqa a'zolarga kirishi) qattiq og’riq sindromi, belga tarqaluvchi keskin og’riqlar, yengillik olib kelmaydigan qusish va kuchli

jihildon qaynashi bilan xususiyatlanadi;

3. Perforasiya (yaraning qorin boshlig’iga kirishi), o’tkir paydo bo’luvchi va epigastral sohadagi keskin ogriq va qorin parda boshlig’i qitiqlanishi bilan kechadi.

Tashxisoti. Gastroenterologik klinikadagi kuzatuvlar natijasi ko’rsatadiki, anamnezni puxtalik bilan organish, xavf omillarini tahlil qilish, kasallik klinik korinishlarini ba?olash, bolani korikdan o’tkazish va paypaslash olib borish 70-80% qo’llarda oshqozon va o’n ikki barmoq ichak kasalligini oz vaqtida aniqlash imqonini beradi. Kasallik rivojlanishining erta bosqichlaridagi tashxisiy qiyinchiliklar ko’pincha patologik jarayo’nga ovqat hazm qilish tizimi boshqa a'zolari (oshqozon osti bezi, o’t chiharuv tizimi, ichak) ning qoshilganligi bilan bog’liq, bu bolalardagi yara kasalligi korinishining "noaniqligini" keltirib chiharadi.

Oshqozon va o’n ikki barmoq ichakni qo’shimcha tekshirish uslublari uchta guruhga ajratilishi mumkin:

1. Oshqozon va o’n ikki ichak morfologik o’ziga xosligini teshirishga asoslangan uslublar (rentgenologik tekshiruvlar, gastroduode

-nofibrosko’piya,

gistologik, gastroduodenal shilliq qavati bioptatlarini gistokimyoviy organish).

2. Gastroduodenal tizim funksional holatini tekshirish uslublari (fraksion oshqozonni zondlash, PN-metriya, radiotelemetriya,

manometriya va boshq.).

3. Xelikobakter pilorini aniqlash uslublari.

Yara kasalligi tashxisini tasdiqlashda gastroduodenosko’piya hozirgi kunda asosiy hisoblanadi. Uni terapiya ta'siri ostida yara holatini baholash uchun kasallik dinamikasida bajarib boriladi. Klinik kechishi xususiyatlari va qo’shimcha tekshiruv natijalari asosida shifokor-gastroenterolog tashxisni aniqlaydi va kompleks terapiya tayinlaydi.

Bolalarda yara kasalligini davolash quyidagi asosiy yonalishlarni o’z ichiga oladi:

- Nr infeksiyasini bartaraf qilish;

- oshqozon va o’n ikki barmoq ichak shilliq qavati himoya xossalarini oshirish;

- vegetativ nerv tizimi bo’limlarini korreksiyalash maqsadida unga ta'sir qilish.

Yara kasalligidagi parhezli terapiya va ovqatlanish tartibi surunkali gastroduodenitlardagi tadbirlardek amalga oshiriladi.

Kasallikning avj olishi vaqtida bolani maxsuslashtirilgan bolalar gastroenterologik kasalxonasiga joylashtirish maqsadga muvofiq. Lekin ba'zi

qo’llarda, ya'ni bola gospitalizasiyaga harshi bo’lsa uy sharoitida davolash mumkin. Psixoterapiya juda muhim, asosan katta yoshdagi bolalarda va ospirinlarda. Uni ota-onalar bilan birga olib borish yaxshi. Umumiy tadbirlardan ovqatdan keyin 30-40 daqiqa toza havoda sayr qilish tavsiya etiladi.

Ovqatdan keyin 2-3 soat davomida gorizontal holatda yotish mumkin emas. Tungi uyqu 8-10 soat bo’lishiga kerak. Bolalar qorin parda ichi bosimini keskin kuchaytiruvchi kuchli fizik yuklamalar: sakrashlar, jadal yugurish, og’irlik ko’tarish mumkin emas. Parhez kasallik shakli va oshqozon shirasi kislotaligiga harab tashkillashtiradi. Ovqatlanish tez-tez: kuniga 4-5 marta, uncha katta bo’lmagan hajmda bo’lishiga kerak. Ovqatlanish orasidagi eng ko’p tanaffus 4 soatdan oshmasligi kerak. Ovqatni oxirgi qabul qilish 19-20-soatlarda. Rasiondan o’t chiharishini kuchaytiruvchi mahsulotlar: osimlik va hayvonat yog’lari toza holda, qovurilgan ovqat, tuxum sariqi, uvildiriq, qaymoq, yog’li qaymoq, tortlar va pishiriqlar chiharib tashlanadi. Nordon sut mahsulotlarini qabul qilish tavsiya etiladi. Oshqozonning va on ikki barmoq ichakning surunkali kasalliklari mavjud barcha bolalarga yuqori gazlangan ichimliklar ("Koka-kola", "Pepsi-kola", "Fanta" va boshq.) ichish man qilinadi. Xavfli omil sifatida saqichni uzoq vaqt (10-15 daqiqadan ko’p) qollash ham hisoblanadi. Mu'adil ich kelishiga erishish majburiydir. Ich qo’tishga moyillik bo’lganda ovqatda sabzavotlar, asosan lavlagini qo’shishi tavsiya etiladi. Rasio’nga qora olxori, bargak, boqda yumshatilgan quruq mevalar qo’sqiladi. Ich ketishiga moyillik bo’lganda sabzavotlar rasiondan olib tashalanadi. Guruchli va yorma botqasi, yangi tvorog afzal.

Medikamentoz terapiya. Xelikobakter infeksiya borligiga harab turli antibakterial dori vositalari taynlanadi. Ushbu mikroorganizmni bartaraf qilish "eradikasiya" deb ataladi. Gastroenterologlar tavsiyasi bo’yicha NR eradikasiyasi gastroduodenal yaralarda infeksiya aniqlangan hollarda ham qo’zish davrida, ham remissiya davrida, shuningdek atrofik gastritli bemorlarda qat'iy muharrardir. Antixelikobakter terapiya yarasiz dispepsiyalarda; nospesifik yalliglanishga harshi dorilar qollanilganda; uzoq vaqt antisekretor dorilar qabul qilingan reflyuks-ezofagitda; yara kasalligi asoratlarini operativ davolashdan keyin tavsiya etiladi. Ko’pincha bolalarda kuzatiladigan simptomsiz kechgan holatlarda, gastroenterologik bo’lmagan kasalliklar qoshilib kelganda (o’pka patologiyasi, allergik kasalliklar, endokrin tizimi patologiyalari) ham antixelikobakter terapiya belgilanadi.

Hozirgi vaqtda bolalarda va kattalarda H.pylori ni davolashning standart sxemasi (protokoli) ishlab chihilgan:

Bir haftalik uchlik terapiya "protonli pompa" ingibitorlarini (omeprazol) metronidazol va klaritromisin; yoki amoksisillini va klaritromisin; yoki amoksisillin va metronidazol bilan birga qollash.Bir haftalik uchlik terapiya vismut dori vositalarini tetrasiklin va metronidazol yoki tinidazol bilan birga qollash.

Bir haftalik "kvadro"- terapiya: omeprazol+vismut vositasi tetrasiklin va metronidazol yo’ki tinidazol bilan birga. Davolashdan keyin bir yildan so’ng bakteriyalarning paydo bo’lishiga qayta infisirlanish deb baholanadi va NR eradikasiyasi uchun yangitdan terapiya boshlanadi. Antixelikobakter terapiyani tayinlashda ichak mikroflorasini tekshirish va antibakterial davolash vaqtida hamda undan keyin biopreparatlar tayinlash majburiydir. Nr infeksiyasining oilaviy xususiyatini hisobga olgan holda terapiya kurslarini bemor bola bilan birga yashovchi barcha harindoshlariga tayinlash kerak. Yaraga harshi terapiyaning ikkinchi muhim komponenti antasidlarni va antisekretor dori vositalarini tanlash hisoblanadi. Oshqozonning kislota hosil qilish funksiyasining oshgan va saqlangan vaziyatlarida maaloks, almagel, fosfalyugel ishlatiladi. Ranitidin, famotidinni qollash samarali. Bu dorilar bazal kislota hosil bo’lishigani 12-24 soatgacha bloklaydi. Bolalar gastroenterologlari orasida "proton pompa" ingibitorlari dori vositalari borgan sari ommalashmoqda, ular fermentni bloklash hisobiga vodorod ionlari transportiga ta'sir qiladi (omeprazol, pantoprazol, lansoprazol). Terapiya kompleksiga M-xolinolitiklar guruhi dori vositalari - gastrosepin ham qosqiladi. Bu dorilar shilliqning ?imoya xossalarini oshiradi va gastrinning shikastlovchi ta'sirini pasaytiradi. Duodenal tarkibning oshqozo’nga tushishi bo’lganda enterosorbentlar: enterosgel, smekta, xolestiramin, faollashtirilgan komir ishlatiladi. OITning togri peristaltikasini tiklash maqsadida motilium qo’llaniladi. Yara kasalligini davolashning bazis terapiyasidan biri sukralfat (venter) hisoblanadi, u oshqozon va o’n ikki barmoq ichak shilliq qavati xossalarini tiklaydi. Kolloid vismut dori vositalari (de-nol, ventrisol, bismofalk va boshq.) yarali defekt mavjud bo’lganda pediatriyada keng qollaniladi.

Simptomatik sifatida protektor dori vositalari: solkoseril, aktovegin ishlatiladi. Ammo bu dorilar buzoq qonidan olinishi sababli, hozirgi vaqtda ularning qollanilishiga doir harashlar ensefalopatiya epidemiyasi (mol quturishi) xavfi sababli qayta korib chihilmoqda. Yondosh kasalliklar mavjudligiga harab qo’shimcha medikamentoz dori vositalari qo’llaniladi. Reabilitasiya bosqichida fizioterapiya, ignali refleksoterapiya, fitoterapiya, gomeopatik dori vositalari qo’llaniladi

SURUNKALI NOSPESIFIK ENTEROKOLIT

Surunkali nospesifik enterokolit (SNEK) - ingichka va yo’qon ichak shilliq qavatining yallig’lanish-distrofik zararlanishi. Bolalarda SNEK tarqalishi hazm qilish organlari barcha kasalliklari orasida 27%ni tashkil etadi. Bolalarda ingichka va yOo’qon ichak zararlanishi ko’pincha birga keladi. Faqat ingichka ichakning zararlanishi "surunkali enterit", yo’qon ichakning zararlanishi esa -"surunkali kolit" deb ataladi.

Etiologiyasi. SNEK - polietiologik kasallik bo’lib, uning kelib chiqishida ekzogen omillar muhim rol o’ynaydi:

1) choziluvchan ichak infeksiyalari, asosan hayotining birinchi yilida otkazilgan bo’lsa, yo’ki noadekvat terapiya natijasida ichak infeksiyalarining kam simptomli kechishi;

2) uzoq parazitar ichak invaziyasi, asosan lyamblioz;

3) ovqat allergiyasi;

4) uzoq muddatda ba'zi dorilarni nazoratsiz qo’llash (salisilatlar, indometasin, kortikosteroidlar, immunodepressantlar, antibiotiklar);

5) toksik moddalar ta'siri (margumish, rux, fosfor), ionizasiyalashgan radiasiya;

6) immunotanqislik holatlar.

Patogenezi. SNEK patogenezida quyidagilar muhim ahamiyatga ega:

1) ichak shilliq qavatining yalliglanish - distrofik o’zgarishlari bilan kechuvchi immunologik himoyaning umumiy va mahalliy

zvenolarining buzilishi;

2) ichak disbakteriozi, mikroflora sifati va miqdoriy tarkibining o’zgarishi;

3) ichak asosiy funksiyasi buzilishi natijasida hazm qilish va so’rilishning buzilishi.
Tasnifi

Kelib chiqishiga ko’ra	Og’irlik darajasiga ko’ra	Davrlariga ko’ra	Kechishiga ko’ra	Morfologik o’zgarishlar
Birlamchi ikkilamchi	engil o’rta og’ir og’ir	Xuruj davri Subremissiya Remissiya	Monoton Residivlanuvchi Toxtovsiz residivlanuvchi Latent	yallig’lanishli Atrofik (I, II, III -dara-jali)

Klinik ko’rinishi. Bunda hazm qilish va sorilishning buzilishi bilan xarakterlanuvchi enteral turi hamda og’riq va dispeptik simptomlar

bilan

kechuvchi kolitik sindromlar ajratiladi.

Og’riq kindik atrofida, qorinning orta qismida, yoki butun qorin bo’ylab joylashadi:

1) intensiv, xurujsimon yo’ki monoton;

2) haddan tashhari ko’p ovqat yeganda, ovqat tarkibida yһqlar, shirinliklar ko’p bo’lsa ogriq kuchayadi.Surunkali enteritda qorinning dam bo’lishiga, mezogastral sohada yengil ogriq kuzatiladi. Surunkali enterit uchun Obrazsov simptomi xarakterlidir.

Surunkali kolitda ogriq jarayonning lokalizasiyasi va tarqalishiga bog’liq. Surunkali kolit uchun imperativ (bosh) chaqiruvlar va tenezmlar (ogriqli cha?iruvlar) xos. Defekasiyadan so’ng, gazlar ajralishidan keyin ogriqning kamayishi xarakterli, lekin ko’p qo’llarda ichakning to’liq boshamaganligi kuzatiladi.

SNEKda dispeptik buzilishlar meteorizm va diareya bilan xarakterlanadi.Surunkali enteritda najas ko’p miqdorda, botqasimon, ba'zida ko’kimtir va hazm bo’lmagan ovqat qoldiqlari bilan kuzatiladi, badboy hidli bo’ladi. Defekasiyaga chaqiruvlar ovqat vaqtida yoki ovqatdan keyin 15-20 min otgandan keyin kuzatiladi va kuchli ich ?uldirashi, qorinda og’riq bilan kechadi. Ich kelishi kuniga 5-6 marta. Surunkali enteritda ko’programmada steatoreya ustunlik qiladi (yo’q kislotalar va ishqorlar), ba'zida yodofil flora aniqlanadi.Surunkali kolit avj olish davri uchun najasnikuniga 3-5 martagacha kam miqdorda kelishi xarakterli, lekin qabziyat bilan ichketishning almashinishi xam kuzatiladi. Najas shilimshiq aralash bo’ladi. Ba'zida (eroziv jarayonda) najasda qon topiladi. Surunkali kolitning remissiya davriga qabziyat bo’lishiga xos. qorinni paypaslab korilganda, ingichka ichakda ogriq va ?uldirash aniqlanadi, ba'zida spazmga uchragan sohalar paypaslanadi. Ko’programmada - shilliq, leykositlar, eritrositlar aniqlanadi.Umumiy enteral sindromda trofik buzilishlar, moddalar almashinuvi buzilishi, poligipovitaminoz kuzatiladi. Tana vazni tanqisligi SNEK og’irlik darajasiga bog’liq. SNEKning og’ir shakllari uchun anemiya, asosan, temir sorilishining buzilishiga bog’liq bo’lgan (gipoxrom), ba'zida - oqsil va vitamin V12, folat kislotasi, V6 tanqisligi, qon yo’qo’tish kuzatiladi.

Tashqisi. SNEKni tashqislash kliniko-anamnestik ma'lumotlarga, ko’prologik, gistologik va rentgenologik tekshiruvlar natijalariga asoslangan.

Differensial tashqis. SNEKda differensial tashqis ingichka ichak kasalliklari, malabsorbsiya sindromi, yogon ichak diskineziyasi, disbakterioz bilan o’tkaziladi. Seliakiya bilan differensial tashqis o’tkazish murakkabroq hisoblanadi. Agar najasda qon topilsa, nospesifik yarali kolit, Kron kasalligi, o’tkir dizenteriya, kampilobakterioz, amebiaz va balantidiaz, ichak tuberkulezi, ichak polipozi, anorektal yoriqlar bilan differensial tashqis o’tkaziladi.