Darslik (Bakalavriatning 5231400 – Statistika (tarmoqlar va sohalar bo‘yicha) ta’lim yo‘nalishiga) toshkent – 2011 Mualliflar: Nabiev X

10.2.4-jadval 2010 yil yanvar-dekabrida chakana savdo aylanmasi umumiy

hajmining sotish kanallari bo‘yicha rivojlanishi

	Mlrd. so‘m	2009 yilga nisbatan foiz hisobida	Jamiga nisbatan foiz hisobida
CHakana tovar aylanmasi	5736,8	108,2	100,0
shu jumladan:
Savdo korхonalari	1625,0	116,4	28,3
Bozorlar	4111,8	105,2	71,7
Ulardan:
Dehqon (oziq-ovqat) bozorlari	2555,8	104,3	44,6
Buyum bozorlari va aralash bozorlar	1556,0	106,8	27,1

Oziq-ovqat mollarini sotish 4,6%ga, nooziq-ovqat mollarini sotish esa 12,5%ga oshdi. Chakana tovar aylanmasi tarkibida oziq-ovqat mollarini

ulushi 2004 yil yanvar-dekabrdagi 54,7%dan 53,5%ga tushdi, nooziq- ovqat mollari ulushi 45,3%dan 46,5%ga ko‘paydi.
Umumiy ovqatlanish tovar aylanmasi 142,2 mlrd. so‘mni tashkil etdi va 2009 yilning yanvar-dekabriga nisbatan 1,5%ga, jumladan rasmiy sektorning tovar aylanmasi 4,3%ga kamaydi, хususiy tadbirkorlar aylanmasi esa 12%ga o‘sdi.
2011 yilning 1 yanvar holatiga chakana savdodagi tovar zahiralari 39,2 mlrd. so‘mni yoki 24 savdo kunini, shu jumladan konsignatsiya tovarlari 1,6 mlrd. so‘m yoki 1 savdo kunini tashkil qildi.

3. Tovarlarni sotuvchi va oluvchi o‘rtasidagi bitim shartlarini bajarilishi statistikasi.

Tovarlar aylanish jarayonini sotuvchi va oluvchi orasidagi bitimni quyidagi ko‘rsatkichlar: jo‘natilgan tovarlar hajmi, ularning assortimenti va muddati bo‘yicha o‘rganish katta ahamiyat kasb etadi. Bitim tuzilayotgan vaqtda tomonlarning huquqi va majburiyatlari va savdoning barcha elementlari kelishib olinadi. SHu kelishuv-bitim shartlarini bajarilish darajasi quyidagicha o‘rganiladi:
1. Hajmi bo‘yicha:

• 
  bir tovar bo‘yicha tovarlarning ayrim turlari bo‘yicha bitimni bajarilish darajasi i_q=q_a/q_b
  
• 
  bitimdagi barcha tovar turlari bo‘yicha bitimni bajarilish darajasi J_qp=q_axp_a/q_bхp_b; bunda,
  

q_axp_a – joriy baholarda hisoblangan amaldagi jo‘natilgan mahsulot hajmi;
q_bхp_b – bitim bo‘yicha jo‘natilishi lozim bo‘lgan mahsulot hajmi;

• 
  amalda jo‘natilgan mahsulot hajmini bitim bo‘yicha jo‘natilish lozim bo‘lgan mahsulot hajmidan absolyut farqi
  

qp=q_ap_a-q_bхp_b;
Bitimni umumiy bajarish darajasi indeksi hajmiga uchta omil ta’sir ko‘rsatadi: tovarlar bahosi, hajmi va assortimenti. Ularning ta’sir etish darajasi omilli indekslar yordamida aniqlanadi.