Davlat kadastrlari

5.2. Qo‟riqlanadigan tabiiy hududlar davlat kadastri 
Muhofaza 
etiladigan 
tabiiy 
hududlar davlat kadastri O‗zbekiston 
Respublikasi 
Davlat 
tabiatni 
muhofaza qilish qo‗mitasi tomonidan 
Fanlar 
akademiyasi 
ishtirokida 
yuritiladi 
va 
tabiiy 
muhitning 
muhofaza 
etiladigan 
toifalariga 
kiritilgan ob‘ektlari bo‗yicha birxillashtirilgan ma‘lumotlar to‗plamidan iborat 

---

176 
bo‗ladi, u O‗zbekiston Respublikasi Davlat kadastrlari yagona tizimining tarkibiy 
qismi hisoblanadi. 
Muhofaza etiladigan tabiiy hududlar davlat kadastri ana shunday hududlar 
tarmoqlarini rejalashtirish, ularni muhofaza qilishni ta‘minlash, ilmiy tadqiqotlar 
o‗tkazish, tegishli tartibga rioya qilinishi ustidan davlat nazorati darajasini oshirish, 
muhofaza qilinadigan tabiiy hududlarning asosiy tavsiflari bilan tezkorlik bilan 
tanishish, shuningdek ularning ishlab chiqaruvchi kuchini va joylashtirishni 
rivojlantirishdagi rolini hisobga olish uchun mo‗ljallangan.
Quyidagilar muhofaza etiladigan tabiiy hududlar davlat kadastrini hisobga 
olish ob‘ektlari hisoblanadi: davlat qo‗riqxonalari, kompleks (landshaft) 
zakazniklar, tabiiy bog‗lar, davlat tabiat yodgorliklari, tabiat pitomniklari, tabiiy 
kurort hududlari, dam olish hududlari, suvni muhofaza qilish zonalari va 
qirg‗oqbo‗yi polosalari, yer usti va yer osti suvlari hosil bo‗ladigan hududlar 
(daryo vodiylari, surilma konuslari, tog‗ etaklari) baliqchilik xo‗jaligi hududlari, 
alohida tabiiy resurslarni boshqarish uchun hududlar, davlat biosfera rezervatlari 
hamda qonun hujjatlari va xalqaro shartnomalar bilan muhofaza etiladigan toifaga 
kiritilgan boshqa tabiiy hududlar.
Muhofaza etiladigan tabiiy hududlar o‗zining faoliyat ko‗rsatish maqsadi va 
rejimiga ko‗ra quyidagi toifalarga bo‗linadi: davlat qo‗riqxonalari; kompleks 
(landshaft) zakazniklar; tabiiy bog‗lar; davlat tabiat yodgorliklari; alohida tabiiy 
ob‘ektlar va komplekslarni saqlash, ko‗paytirish va tiklash uchun hududlar; 
muhofaza etiladigan landshaftlar; alohida tabiiy resurslarni boshqarish uchun 
hududlar.
Muhofaza etiladigan tabiiy hududlar bo‗ysunishi, muhimligi, shuningdek 
tabiiy ob‘ektlarning noyobligiga ko‗ra mahalliy va umumdavlat ahamiyatiga ega 
bo‗lishi mumkin. Faqat qonunchilikda belgilangan tartibda tashkil etilgan 
ob‘ektlargina ro‗yxatdan o‗tkaziladi va muhofaza etiladigan tabiiy hududlar 
kadastriga kiritiladi. Ob‘ektlarni kadastrga kiritish uchun zarur bo‗ladigan hujjatlar 
ro‗yxati Davlat tabiatni muhofaza qilish qo‗mitasi tomonidan belgilanadi. 

---

177 
Muhofaza etiladigan tabiiy hududlar davlat kadastri ushbu hududlarning 
huquqiy maqomi va tartibi, ularni geografik holati, miqdori va sifatiga oid 
tavsiflari, ekologik, ilmiy, ma‘rifiy, tarixiy va boshqa qimmatlari, idoraviy 
mansubligi, yer egalari va yerdan foydalanuvchilar, shuningdek hisobga olingan 
har bir ob‘ekt bo‗yicha ushbu hududlardagi tabiiy resurslardan foydalanish 
harakteri to‗g‗risidagi ma‘lumotlardan iborat bo‗ladi. 
Kadastr hujjatlari kartografiya, fotografiya, hisobot, hisobga olish 
materiallarini va boshqa materiallarni, muhofaza etiladigan tabiiy hududlarning 
holati to‗g‗risidagi, kadastr shakllarini tuzishda hisobga olinadigan ma‘lumotlarni 
o‗z ichiga oladi. 
Muhofaza etiladigan tabiiy hududlar kadastri quyidagi asosiy shakllarni o‗z 
ichiga oladi: 
1-shakl (yig‗ma) - "Muhofaza etiladigan tabiiy hududlar ro‗yxati"; 
2-shakl - "Davlat qo‗riqxonalari, kompleks (landshaft) zakazniklar, tabiiy 
bog‗lar, davlat biosfera rezervatlarining yer-suv resurslari"; 
3-shakl - "Davlat qo‗riqxonalari, kompleks (landshaft) zakazniklar, tabiiy 
bog‗lar, davlat biosfera rezervatlarining o‗simlik dunyosi"; 
4-shakl - "Davlat qo‗riqxonalari, kompleks (landshaft) zakazniklar, tabiiy 
bog‗lar, davlat biosfera rezervatlarining hayvonot dunyosi"; 
5-shakl - "Davlat tabiat yodgorliklarini, alohida tabiiy ob‘ektlar va 
komplekslarni saqlash, ko‗paytirish va tiklash uchun hududlarni umumiy tavsifi"; 
6-shakl - "Muhofaza etiladigan landshaftlarning, alohida tabiiy resurslarni 
boshqarish uchun hududlarning umumiy tavsifi"; 
7-shakl - "Muhofaza etiladigan tabiiy hududlar tabiatni muhofaza qilish 
faoliyatining asosiy natijalari". 
Shakllarning tuzilishi va mazmuni Davlat tabiatni muhofaza qilish qo‗mitasi 
tomonidan belgilanadi.
7-shakldan tashqari, barcha shakllar bo‗yicha ma‘lumotlar tuman ("T" literli 
shakl), viloyat ("V" literli shakl) va respublika (litersiz shakl) darajasida ishlab 
chiqiladi. 7-shakl bo‗yicha ma‘lumotlar faqat tuman darajasidagina beriladi. 

---

178 
Barcha shakllarga (tuman, viloyat va respublika darajasida) muhofaza 
etiladigan tabiiy hududlarning hozirgi holati va uning o‗zgarishi darajasi tahlil 
qilingan holdagi qisqacha izohnoma beriladi. 
Tuman darajasida - muhofaza etiladigan tabiiy hududlar kadastri tarkibiga "T" 
literi bilan barcha shakllar bo‗yicha ma‘lumotlar, muhofaza etiladigan tabiiy 
hududlar rahbarlarining hisobotlari, tadqiqotlar, izlanishlar materiallari, hisobga 
olish ma‘lumotlari va boshqa birlamchi kadastr hujjatlari kiritiladi. 
Viloyat darajasida - alohida "muhofaza etiladigan tabiiy hududlar kadastri 
tarkibiga "T" va "V" lityerlari bilan barcha shakllar bo‗yicha ma‘lumotlar kiritiladi. 
Respublika darajasida - muhofaza etiladigan tabiiy hududlar kadastri tarkibiga 
"V" literi bilan va litersiz barcha shakllar bo‗yicha ma‘lumotlar kiritiladi. 
Muhofaza etiladigan tabiiy hududlar kadastri Davlat tabiatni muhofaza qilish 
qo‗mitasining uchchala darajalardagi organlari tomonidan yuritiladi: 
tuman (shahar) darajasida - tuman tabiatni muhofaza qilish inspeksiyasi 
tomonidan; 
viloyat (Qoraqalpog‗iston Respublikasi) darajasida - Qoraqalpog‗iston 
Respublikasi Davlat tabiatni muhofaza qilish qo‗mitasining, viloyatlar va Toshkent 
shahar tabiatni muhofaza qilish inspeksiya xizmati tomonidan; 
respublika darajasida - Davlat tabiatni muhofaza qilish qo‗mitasi respublika 
inspeksiya xizmati tomonidan. 
3 va 4-shakllar bo‗yicha ma‘lumotlarni tayyorlashda O‗zbekiston 
Respublikasi Fanlar akademiyasi ishtirok etadi. 
Yer osti chuchuk suvlarining shakllanish hududlari bo‗yicha kadastr 
ma‘lumotlari O‗zbekiston Respublikasi Davlat geologiya va mineral resurslar 
qo‗mitasi tomonidan tuziladi. Belgilangan shakldagi yakuniy ma‘lumotlar umumiy 
kadastrga kiritish uchun nazarda tutilgan muddatlarda Davlat tabiatni muhofaza 
qilish organlariga taqdim etiladi. 
Kadastr tadrijiy ravishda yuritiladi, shakllar bo‗yicha ma‘lumotlar, hisobot 
yilidan keyingi yilning 1 yanvaridagi holat bo‗yicha, har yili bir marta taqdim 
etiladi. 

---

179 
Tuman darajasida - 2-t, 3-t, 4-t, 5-t, 7-t shakllari bo‗yicha ma‘lumotlar 
(hisobotlar) tuman (shahar) tabiatni muhofaza qilish (ob‘ekt joylashgan yerdagi) 
inspeksiyasiga muhofaza etiladigan hududlar rahbarlari tomonidan hisobot yilidan 
keyingi yilning 1 fevraligacha taqdim etiladi. (O‗zR VM 01.04.2005 y. 95-son 
Qarori taxriridagi xat boshi) 
6-t va 7-t shakllari bo‗yicha ma‘lumotlar yerlarni hisobga olish hujjatlari 
asosida tuman tabiatni muhofaza qilish inspeksiyasi tomonidan tayyorlanadi.
Tuman inspeksiyalari taqdim etilgan ma‘lumotlar (hisobotlar)ni to‗g‗riligini 
aniqlaydilar, tuman (shahar) bo‗yicha muhofaza etiladigan tabiiy hududlar 
ro‗yxatini tuzadilar (1-t yig‗ma shakl) barcha kadastr materiallarini tuman 
hokimligi bilan kelishib oladilar va 1-t, 2-t, 3-t, 4-t, 5-t, 6-t, 7-t shakllari bo‗yicha 1 
martgacha Qoraqalpog‗iston Respublikasi Davlat tabiatni muhofaza qilish 
qo‗mitasiga, viloyatlar va Toshkent shahar tabiatni muhofaza qilish qo‗mitalariga 
taqdim etadilar. 
Viloyat darajasida - olingan materiallar viloyat inspeksiya xizmati tomonidan 
umumlashtiriladi va tahlil qilinadi, Qoraqalpog‗iston Respublikasi Vazirlar 
Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari bilan kelishib olinadi hamda 
1 aprelgacha 1-"V", 2-"V", 3-"V" 4-"V", 5-V", 6-"V" shakllari bo‗yicha Davlat 
tabiatni muhofaza qilish qo‗mitasiga jo‗natiladi. 
Respublika darajasida - muhofaza etiladigan tabiiy hududlar davlat kadastri 
Davlat tabiatni muhofaza qilish qo‗mitasining "Boshersuvnazorat" boshqarmasi 
tomonidan yuritiladi.