Davlat uzb p65

Nutqning sofligi
Nutqning sofligi adabiy til me’yorlariga va ja-
miyatning ma’naviy-axloqiy qoidalariga bo‘ysunishi
bilan  belgilanadi.
Nutqning sofligini ta’minlash  quyidagilarga bog‘liq:
– nutqda shevaga xos so‘zlar, ibora, grammatik
shakl-qo‘shimchalar, urg‘u va talaffuzni qo‘llamaslik;
– boshqa tillarga xos  so‘z  va so‘z birikmalarini
o‘rinsiz qo‘llamaslik;
– jargon va argolar, dag‘al, qo‘pol va parazit
iboralarni qo‘llamaslik;
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

27
– idoraviy yozishmalarda  qo‘llanadigan, qolip-
lashgan so‘z va  iboralardan voz kechish va  shu kabilar.
11- mashq. Gaplarni  o‘qing, nutqning jamiyat  ma’naviy-axlo-
qiy qoidalariga muvofiq tuzilishini  ifodalovchi  so‘z
birikmalarini  aniqlab, daftaringizga ko‘chiring.
1. Har neki senga yetar lison og‘rig‘idin, Bilgilki, qat-
tiqdurur sinov og‘rig‘idin (Alisher  Navoiy). 2. Yaxshi  so‘zlash-
ga  o‘rgan va  muloyim so‘zlashdan boshqa  narsani  odat
qilma, negaki, qanday so‘zni gapirishni  istasang, tiling shuni
gapiradi  (Kaykovus). 3. Kishi so‘z tufayli bo‘ladi malik,
ortiq so‘z qiladi bu boshin egik (Yusuf Xos Hojib). 4. Bundin
nari betakalluf va ravshan va pok alfoz bila biti: ham senga
tashvish ozroq bo‘lur va ham  o‘qig‘uvchig‘a (Z. M. Bobur).
5. So‘zlaganda sharoitni, suhbatdoshingni hisobga ol, beo‘rin
so‘z aytma (A.Navoiy). 6. So‘zing  kiyimingdek  bekam-u ko‘st
qil, Yoki kiyimingni so‘zingga rost qil (N. Xusrav). 7. Yaxshi,
ezgu so‘z (nutq) kishiga obro‘, baxt keltiradi. Ezgu so‘zli bo‘l
(A. Navoiy).