Davlat uzb p65

ASOS VA QO‘SHIMCHALAR IMLOSI
19- mashq. Gaplarni o‘qing. Ajratilgan so‘zlarning o‘zagidagi o‘z-
garishlarni aniqlang va sababini izohlang.
1.  O‘ynab gapirsang ham o‘ylab gapir. 2. Xalq botir
o‘g‘lonlarni hech qachon unutmaydi. 3. Og‘zaki nutq qisqa va
ifodali bo‘lishi kerak. 4. Qizcha erkalanib opasining bo‘ynidan
mahkam quchdi. 5. Bolaning ko‘ngli o‘ksimasin deb yumshoq
o‘rindiqqa o‘tqazdi. 6. So‘roq qilingan kishining ayblarini
sanab berdik. 7. Sog‘lom va zehnli bo‘lib ulg‘aygan bola hayotda
qiynalmaydi. 8. So‘z bilan o‘ynovchilardan yuragim bezillaydi.
9. Musavvirning bo‘yog‘ida hayot chizgilari aniq ifodalangan
edi.
O‘zakdagi unlining o‘zgarishi:
-  a unlisi bilan tugagan fe’llarga - v, - q, - qi
qo‘shimchalari qo‘shilganda a unlisi o ga o‘zgaradi va
shunday yoziladi.
Masalan: sina > sinov, so‘ra > so‘roq, tara > taroq,
sayra > sayroqi kabi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

41
- i unlisi bilan tugagan fe’llarga qo‘shilgan - v, - q
qo‘shimchalari  i unlisini u ga aylantiradi. Masalan:
sovi > sovuq, to‘qi  > to‘quvchi, o‘qi > o‘quv. Lekin og‘riq,
iliq, qaviq so‘zlarining o‘zagidagi i o‘zgarmaydi.
-  illa qo‘shimchasi orqali taqlidiy so‘zlardan fe’l
yasalganda (taqilla, chirilla kabi) asos so‘z tarkibida v yoki